Alþýðublaðið - 30.10.1966, Síða 9

30. október 1966 - Sunnudags ALÞÝÐUBLAÐIÐ
9
an Sartre — svo ekki sé nú talað
um nýjan Shakespeare eða Hóm-
er?
Mú liggur það í augum uppi,
11 að þær meðallagstölur um
evrópska bókaútgáfu, sem fyrr
var getið, verða marklausar heim-
færðar á íslenzkar aðstæður. Ger-
um ráö fyrir að „mögulegir les-
endur” á íslandi séu svo sem 100
þúsund talsins. Fullkomið há-
marksupplag íslenzkra bóka, sam-
kvæmt prófessor Escarpit, væri
þá 1500—2000 eintök — sem láta
mun nærri að sé núverandi meðal-
upplag hér á landi. Allt talið um
íslendinga sem „bókaþjóð” er
engan veginn út í bláinn. Sam-
kvæmt Escarpit er bókaútgáfa að
tiltölu við fólksfjölda mest í ísra-
el — 1150 bækur (heiti) á hverja
milljón íbúa árið 1962. Yæri ís-
land með á þessu blaði mundi það
skara fram úr — með 532 bækur
útgefnar 1962. Nú er það nokkuð
á reiki hva'ð sé rétttalin „bók”;
hér á landi munu margs konar
smárit og ritlingar talin með í
bókafjöldanum; talan 532 fyrir
1962 miðast þó við rit 16 síður
að stærð og þar yfir. UNESCO
hefur stungið upp á skilgreiningu
(„prentað rit, sem ekki er tímarit,
ekki minna en 49 síður að stærð
að frátöldum kápusíðum”), sem
mun auðveida þennan reikning,
þegar hún hefur rutt sér til rúms.
En einnig með þessum fyrirvara
mun bókaútgáfa hér tiltölulega
tneiri en nokkurs staðar annars
staðar.
Önnur lönd með tiltölulega fjöl-
breytta bókaútgáfu eru Sviss, Dan-
mörk, Noregur, Holland, Tékkó-
slóvakía, Finnland og Portúgal,
öll með 500 bækur og þar yfir á
hverja milljón íbúa. Öll þessi
lönd, segir prófessor Escarpit,
hafa tiltölulega fáa íbúa á tiltölu-
lega háu menningarstigi, og get-
ur innlendur bókakostur ekki
fullnægt fjölbreyttum þörfum
þeirra; hiýtur bókamarkaður
þeirra því að draga til sín fram-
leiðslu stærri þjóða, bókáinn-
flutning og þýðingar. Af saman-
lagðri bókaútgáfu í héiminum
er um það bil 10% þýðingar. En
öll þessi lönd reynast hafa hærri
hlutfallstölu þýðinga, eða 12 — 34
% af samanlagðri bókaútgáfu
sinni, Israel hæsta. ísland er þar
ofarlega á blaði með 18.9%. Þegar
þýðingar eru síðan greindar í bók
menntir, fræði og vísindi reynist
ísland það land, sem tiltölulega
mest þýðir af bókmenntaverkum,
eða 84% af öllum þýðingum ár-
ið 1960.
Cjölbreytt bókaútgáfa og hátt
þýðingahlutfall virðist hvort
tveggja bera íslenzkri bókmenn-
ingu gott vitni. Hér á landi virðist
miklu meiri hluti læsra manna
vera virkir lesendur og kaupend-
ur bóka en annars staðar; hér er
enginn nafnlaus múgur alinn á
undirmálsbókmenntum, fram-
andi fyrir raunverulegum bók-
menntum og rithöfundum. ís-
lenzk bókaútgáfa byggist á rót-
gróinni bpkmenningu með þjóð-
inni, enda hefur engrar byltingar
orðið vart í íslenzkri bókagerð.
Og blasir það ekki við sýn að hér
er ekkert svigrúm fyrir ódýra
bókagerð í líkingu við það, sem
tíðkast hjá stórþjóðum? Vasa-
brotsbækurnar byggjast á stóru
upplagi; hér er ekki sá lesenda-
fjöldi sem til þeirra þarf.
Þar fyrir er varlegt að ætla að
íslenzk bókagerð þróist einangr-
u'ð út af fyrir sig. Alþjóðlegrar
þróunar í bókagerð gætir þegar
hér á landi á sumum sviðum
myndabókagerð í samvinnu við er
lenda forleggjara til dæ'mis og í
innflutningi bóka,
Árlegur bókainnflutningyr mun
vera ailmikill, þó ljósar tölur
liggi ekki fyrir, og verulegur hluti
hans einmitt vasabrotsbækur. Hið
háa þýðingarhlutfall kann að
koma einhverjum spánskt fyrir
sjónir, ekki sízt þar sem langmest
er þýtt af skáldskap. Eru ekki for-
leggjarar stöðugt að kvarta undan
því að vonlaust verk sé að gefa
út góðan erlendan skáldskap í ís-
lenzkri þýðingu? Skýringin kann
að einhverju leyti að felast í því
að þeir iesendur, sem færir eru
um að notfæra sér góðan skáld-
skap lesi hann að mestu á frum-
málinu eða öðru erlendu máli;
hlutverk þýðinganna verður þá að
svala þörf frumstæðari lesenda
fyrir læknasögur og herragarðs-
rórnani til viðbótar innlendum
kerlingabókum. Af öllum þessum
bókaflokkum er ævinlega nóg
framboð, sem sýnir minnsta kosti
að útgáfa þeirra borgar sig. En
reynist verulegur hluti bókaútgáf-
unnar til þess eins fallinn að svala
frumstæðri afþreyingarþörf kann
að reynast, vafasamt að tala' um
bókmenningu í sambandi við ís-
lenzka bókagerð.
/•reina má sundur þrenns kon-
war söluhætti bóka, hraðsölu,
fastasölu og metsölu. Hraðsölubók
nær þegar í upphafi til þess mark-
aðar sem henni er fyrirhugaður,
sala hennar er langmest fyrstu
vikurnar, þá skilar hún þegar út-
lögðum kostnaði ásamt hæfilegum
hagnaði, og er hún síðan úr sög-
unni. Fastasölubók vekur ekki
eins mikla eftirtekt í fyrstu. Eft-
irspurn eftir henni er jöfn, mark-
aður hennar verður ekki mettaður
í skyndi, en vex og dvínar á víxl,
endurnýjar sig smám saman. Þeg-
ar fyrsta upplag er á þrotum er
óhætt að fara að prenta á ný og
þannig koll af kolli; bókin getur
haldizt á markaði árum saman.
Metsölubók, í þriðja lagi, er hrað-
sölubók, sem um skeið kemst í
fastasölu. Kannski reynist ástæða
til að endurprenta hana nokkr-
um sinnum, og getur upplag henn-
ar orðið mjög hátt; en fyrr eða
síðar hverfur metsölubókin úr
sögunni á sama hátt og aðrar bæk-
ur, — nema svo ólíklega vilji til
að hún verði „klassisk", komist í
varanlega fastasölu.
Það blasir við sýn, að langmest-
ur hluti íslenzkra bóka er af
fyrsta flokknum og langflestar
stílaðar upp á jólasölu. Langmest-
ur hluti árlegrar bóksölu er á
nýjum bókum og fer fram á fá-
um vikum fyrir jólin, en eftir-
spurn eftir eldri bókum talin ó-
veruleg. Bækur eru framleiddar,
seldar og keyptar að verulegu
leyti sem gjafavara og hljóta að
bera þess merki innra og ytra,
efnisval og frágangur. Þessi ríg-
skorðaði markaður hlýtur að setja
íslenzkri bókaútgáfu liarla þröng-
ar skorður. Og þar við bætist fá-
menni markaðarins, sem gerir það
næsta torvelt að gefa út á íslandi
bækur, sem höfða til fárra les-
enda. „Tiltölulega” fáir lesendur
þýðir í raun „sárfáir,” en til að
bókaútgáfa sé yfirleitt fram-
kvæmanleg þarf allténd einhverja
lágmarkstölu aðgengilegra les-
enda. Á hinn bóginn geta útgef-
endur ekki gert sér vonir um að
hljóta verulega stóran vinning í
því happdrætti sem starf þeirra
óneitanlega er, sem vegi á móti
verulegu tapi af annarri útgáfu
eða djarflegri fjárfestingu í til-
raunaskyni. Ætli hæsta hugsanlegt
upplag af íslenzkri bók komist
upp í 10.000 eintök?
Mér vitanlega héfur aldrei ver-
ið gerð nein umtalsverð athugun
á bókaútgáfu, bóksölu né lestrar-
háttum á íslandi, neyzluvenjum
íslenzkra bókakaupenda og les-
enda. Slík athugun væri þó eflaust
ómaksins verð sjálfrar sín einnar
vegna, og hún yrði að sjálfsögðu
undirstaða frekari umræðna um
þessi mál. Hvað sem því líður,
virðist einsætt að hinir fyrirferð-
armiklu múgmiðlar nútímans
hljóti um sinn að þrengja mjög
að bókamarkaðnum. Hinn gífur-
legi dagblaðakostur okkar, sem
eflaust er tímafrekur frá öðrum
lestri, kann að gera það, og hefur
raunar þegar gert íslenzk tímarit
áhrifalaus að kalla; þar við bæt-
ast svo útvarp og sjónvarp sem
taka æ meiri tíma í sína þágu.
En ekkert af þessu getur komið
í stað bókanna; bókin er ómiss-
andi þáttur í öllu mannlegu sam-
neyti og samskiptum, ekkt sízt á
tímum æ ágengari múgmenningar.
En bókagerð verður að sjálf-
sögðu að semja sig að sínum tíma,
koma með nýjum hætti til móts
við nýja lesendur, skaþa sér nýja
virka lesendur, þátttakendur í
raunverulegu bókmenntalífi. —
Bókabylting samtímans er fyrst
og fremst í því fólgin að gera
bækur að sjálfsagðri daglegri
neyzluvöru, ómissandi þætti hvers
dagsiegs lífs og starfs í stað þess
að hún sé einungis vettvangur
sparimenningar fárra útvalinna
eOa vitni hennar uppi á hillu. —
Framliald á 15. eföu
Gó$ar vörur — gott verð
kr. 15.65
— 18.90
— 20.40
— 19.10
Kynnist vörum og verði í KRON.
Ný sending enskar
vetrarkápur og
nælonpelsar
með loðkrögum.
fiCápu- og dömubúðin
Laugavegi 46.
Gólfflísar
Sérstaklega vandaðar. — Litaúrval.
Verzlunin Brynja
Laugavegi 29.
NAF rúsínur 350 gr, pk.
Sveskjur 350 ^r. pk.
Sveskjur 1 lbs.' pk.
Súpu-aspargus Vz
arry SSltaines
GRENSÁSVEG 22-24IHORNI MIKLUBRAUTAR; SlMAR 30280 & 32262
BAZAR
Kvenfélag Fríkirkjusafnaðarins í Reykjavík
heldur BAZAR, þriðjudaginn 1. nóvember kl. 2
í Góðtemplarahúsinu, uppi.
Notið tækifærið — Gjörið góð kaup.
Parket Linoleum
FLÍSÁR