Bókasafnið - 01.01.1974, Qupperneq 6

og starfsskilyrðin eru í samræmi við það.
Þau hafa ekki mikla möguleika til að verða
miðstöð og vettvangur fólks í ævilöngu
námi, eins og helst var rætt um á umræddri
ráðstefnu.
Að mínum dómi er Norræna húsið í
Reykjavík dæmigerðasta félagsheimili hér á
landi. Bókasafnið er í rauninni hjarta húss-
ins, sem allt annað er byggt utan um, sýn-
ingar- og samkomusalir, gistiherbergi og
veitingastofa. Þannig eiga félagsheimili hér-
aða og kauptúna að vera, menningarsama-
staður fólks, sem þangað sækir og þarf að
sækja. Fyrir réttlætis sakir og til að láta
ágæta, framsýna menn njóta sannmælis, get
ég þó ekki látið undir höfuð leggjast að
nefna hér, að í tveimur kaupstöðum á
Norðurlandi eru nýlega risnar miðstöðvar,
sem hafa öll ytri skilyrði til að gegna fjöl-
þættu menningarhlutverki í héraði. Á Sauð-
árkróki hafa Skagfirðingar reist fádæma
myndarlegt safna- og samkomuhús, sem
sýsla og kaupstaður standa að í sameiningu.
Á Húsavík er önnur myndarleg bygging,
sem gegna á sams konar hlutverki, að kom-
ast í gagnið, og stendur sýsla og kaupstað-
ur einnig í sameiningu að þeirri menning-
armiðstöð. Sams konar bygging er nú að
rísa í Vestmannaeyjum, og mun hún marka
tímamót. — Ég nefni þessi myndarlegu átök
til að sýna fram á, hvað unnt er að gera,
ef áhugi og vilji eru fyrir hendi. Furðuleg-
ast við þessa framtakssemi er það, að ríkis-
valdið leggur þessum menningarmiðstöðv-
um sáralítið fé, af því að þær koma ekki
undir félagsheimilalögin! Má með sanni
segja, að í menningarmálum viti hægri
höndin stundum ekki, Jivað sú vinstri gerir.
Hlutverk bókasafns
Löngum vill það brenna við, þegar full-
trúar frá íslandi sækja ráðstefnur eins og
þá, sem hér um ræðir, að sjónarmið þeirra
og álit rekist á eða brjóti í bág við skoð-
anir og reynslu fulltrúa frá fjölmennum
6
þjóðum og stórborgum. Fámenni íslenzkr-
ar þjóðar og takmarkaðir fjármunir til
margháttaðra verkefna sníður framkvæmd-
um að sjálfsögðu ákveðinn stakk. Samt var
það svo á þessari ráðstefnu, að vandamál fá-
mennra byggðarlaga voru engu síður rædd
en möguleikar í þéttbýli og stórborgum.
Það er vitað mál, að stærstu kaupstaðir hér
á landi og fólksflestu þéttbýliskjarnarnir
geta reist og rekið almenningsbókasöfn, sem
þannig eru búin, að þau verði menningar-
miðstöðvar fólksins. í þeim þurfa að vera
lestrarsalir og lesstúkur, músikdeildir,
fundasalir með aðstöðu til myndasýninga,
upplýsingadeild og helzt sýningarsalur, auk
hins venjulega útlánarýmis. Þegar nýr borg-
ari flyzt til kaupstaðar eða höfuðborgar-
innar, á leið hans að geta legið einna fyrst
í almenningsbókasafnið til að spyrjast fyrir
um, hvort einhver hópur eða félag á hans
áhugasviði starfi í bænum og hvaða gögn
safnið hafi upp á að bjóða til að veita hon-
um fræðslu og ánægju í tómstundum. Þar
á að liggja fyrir skrá yfir möguleika til þátt-
töku í námsflokkum og starfshópum og
upplýsingar um tækifæri til sjálfsnáms og
þekkingarleitar.
Bókasafn og skóli
En víða í sveitarfélögum hér á landi eru
íbúar ekki nógu margir til að standa undir
slíkum alhliða, fjölvirkum bókasöfnum. Þá
verður áð koma til samvinna milli bóka-
safns og skóla sveitarfélagsins. Þetta efni
var allmikið rætt á ráðstefnunni, og að sjálf-
sögðu talið nauðsynjamál, að almennings-
bókasöfn og skólar efndu til og hefðu sam-
vinnu um framkvæmdir á ævilöngu námi
þegnanna.
Skólabókasöfn eru hér fá og smá, og hlut-
verk þeirra hefur ekki verið metið sem
skyldi í fræðslukerfinu fram til þessa. Fyrir
liggur því að byggja upp bókasöfn í skólum
landsins. Enginn vafi er á því, að í smærri
sveitarfélögum er happadrýgst og hagkvæm-