Alþýðublaðið - 14.01.1967, Blaðsíða 8

Alþýðublaðið - 14.01.1967, Blaðsíða 8
Leikfélag Reykjavíkur: FJALLA-EYVINDUR Sjónleikur í fjórum þáttum eítir Jóhann Sigurjónsson Hótíðasýning á 70 ára afmæli Leikfélags Reykjavíkur í Iðnó Leikstjóri:-Gísli Halldórsson Leikmyndir: Steinþór Sigurðs- son j ÞAÐ er vel til fallið að sýna Fjalla-Eyvind nú að nýju á sjö- tugsafmæli Leikfélags Reykjavík- ur: ekkert leikrit ber hærra í allri sögu félagsins. Að sjálf- sögðu má ræða um það fram og til baka hvert sé ,,mesta“ eða „bezta” verk Jóhanns Sigurjóns- sonar, og íslenzkra leikbókmennta yfir höfuð; þótt ýmsir nefndu þá Fjalla-Eyvind ' til mundu aðrir kunna að nefna önnur verk á móti. En engu breytti sú umræða um þa'ð að Fjalla-Eyvindur er eitt þeirra örfáu verka sem orðin eru klassísk á íslenzku leiksviði, og verða það, stöðugt viðfangs- efni nýrra kynslóða í leikhúsinu að reyna sig við það, reyna til að viðhalda frægð þess ó svið- inu og vinna þar ný afrek í fram- haldi hinna fyrri. Fjalla-Eyvindur er margrætt, sundrað verk: alþýð- legur skemmtunarleikur og ljóð- rænn og heimspekilegur harm- leikur, raunsæileg þjóðháttalýsing og rómantísk hetjusaga. En verð- leikar þess koma þessu máli raun- ar minnst við, og þarflaust að ræða nú langt mál um kosti þess og galla. Um hitt er spurt hvernig leikhúsinu takist að nálgast það á nýjan hátt, hvað finnist þar nýtt á hverjum tíma. Og það er vert að benda á það, að hetjuleg rómantík Fjalla-Eyvindar er eng- anveginn eini þáttur verksins þótt hann kunni að láta mest yfir sér; leikurinn er ekki einungis hetju- kviða ástarinnar heldur einnig djúpskyggn sálkönnun; öll saga Eyvindar og Höllu mótuð sálfræði- legum rökum sem kynnu að breyta skilningi verksins nokkuð væri nánar að þeim huga'ð. Án efa er Gísli Halldórsson um þessar mundir allra manna bezt til fallinn að færast þetta síor- brotna viðfangsefni í fang. Og stefna hans í sýningunni virðist mér mjög nærfærin og heiðarleg gagnvart verkinu; þótt djarflegri tök kynnu að vera forvitnilegri er öldungis óvíst að þau reyndust betur, enda kannski ekki tíma- bær. Gísli leggur langmest upp úr raunsæi leiksins ytra og innra, jafnt þjóðlífslýsingarinnar sem ástarsögunnar sjálfrar, forðast rómantískt ofskrúð og oflæti til- finninga og tiltekta. Þessi hóf- semi er raunverulega höfuðprýði sýningarinnar og gerir leikinn svo aðgengilegan áhorfanda sem verða má, þar sem uppblásin róm- antík mundi bara fæla menn frá nú á dögum. Eða hvað? Þrátt fyrir allt er Fjalla-Eyvindur rómantískt upphafið verk, Eyvindur og Halla annað og meira en „náttúrlegir” elskendur sem í raunir rata. Það er að vísu" þakkarvert að losna við „þjóðlega” ofgerð í fyrri þátt- unum, sjá leikinn gerast í virki- legri sveit, en þrátt fyrir allt er þjóðlífslýsing Fjalla-Eyvindar í eðli sínu rómantískur, skemmtinn alþýðuleikur. Mér virðist það stefna leilkstjórans að sameina bæði þessi sjónarmið eftir föng- um og má að líkindum segja, að það takist mætavel: varla gefst betra færi til fyrstu kynna af Fjalla-Eyvindi en þessi hátíðasýn- ing Leikfélagsins. Og hún virðist þrautvönduð í hverri grein: hlutir eins og húsbúnaður og ígangs- klæði, vinnubrögð í sveitinni og til fjalla, viðureign Kára og Björns hreppstjóra og fótbrot Björns eru tii marks um það. En það má einnig segja að þessi stefna dragi á vissan hátt úr leiknum, inn- blásnum Ijóðstíl hans sem vissu- lega er mest um vert í leiknum, og þrengi svið hans, geri hann óþarflega einhæfan og alvörugef- inn, bæði einstök hlutverk, Halla, Kári, Arnes, og leikinn í heild sinni. En sálfræðileg raunsæis- aðferð leiksins gerir sjálfa ástar- söguna að vísu hugþekka, sýning- una trúverðuga það sem hún nær. Það má sem sagt bollaleggja fram og til baka um hugsanlegan skilning, eða misskilning, Fjalla- Eyvindar, þann hlut sem leikhefð hans beri í hverri sýningu. Þyki einhverjum leikurinn úreltur orð- inn og óviðkomandi kann að vera mál að liuga að hefðinni — minnsta kosti áður en leikurinn sjálfur er afskrifaður. Það er að vísu mín trú, að Fjalla-Eyvindur verði lengi enn fær í flest.an sjó — ef finnast réttir leikendur í hlutverk Höllu og Kára sem megni að hrífa áhorfendur með sér í þær hæ'ðir skáldskapar sem í verk- inu búa í öllum tvískinnung þess og margræði. En hér þarf mikla leikara til. Og það er sjálfsagt ofurkrafa að leikhúsið hafi þeim á að skipa með hverri kynslóð. Hvað sem segja má Helgu Bach- mann til maklegs lofs verður hún varla kölluð fullsköpuð Halla fyr- irfram; hún megnar heldur ekki þegar til kemur að sameina í eitt allt það sem í hlutverkinu býr, öll þau svið sem það spennir. Hver er Halla? Hún er rómantísk kven- hetja sem öll býður birginn ástar sinnar vegna, hefur sig hátt yfir umhverfi sitt og samfélag í krafti sinna heitu tilfinninga, ferst að lokum sjálf með ástinni. Hún er miðaldra bóndakona í afskekktri sveit sem heillast * svo af upp- flosnuðum, stelsjúkum strák, dæmdum þjófi, að hún leggur allt sitt í sölurnar hans vegna, eign- ir, skynsemi og æru. Hún er þetta hvort tveggja, og ýmislegt annað, raunsæi og rómantíska samofin i lýsingu hennar; og af skilningi og meðferð Höllu ræost meðferð og skilningur leiksins í heild. í meðförum Helgu Bach- mann er Halla fyrst og fremst til- finningaheit, elskandi kona; Halla húsfreyja og búkona þokar í skuggann fyrir Höllu ástkonu; og það kveður hvergi verulega að Höllu forynju. Ofsi hennar í garð Björns hreppstjóra, örvænting hennar fullkomin í lokaþættinum, öll skapbrigði hennar helgast af ást hennar á Kára. Ást Höllu lýsti Helga Bachmann mjög nærfærið og fínlega í fallegustu atriðum sýningarinnar: ándlit hennar ljómar þegar hún lítur Kára sinn, fjöllin seiða og lokka i fylgd með honum, hún vísar þeim Birni og Arnesi á bug með stolti og fyrir- litningu hinnar hreinlyndu, brigð- lausu ástkonu. Þegar ástin hefur brugðizt er ekkert eftir. „Láttu þessa gömlu moðhrúgu brenna upp til ösku í einverunni:” í þessum orðum talaði sönn örvænting rómi Helgu Bachmann, og tónn þeirra réði einn hinum lgngdregna og vandleikna lokaþætti. En einhæf verður þessi lýsing óneitanlega og opnar ekki fjarvíddir hlutverksins, hin óraviðu svið skaps og tilfinn- inga sem í Höllu búa. Hlutverk Höllu ber uppi leik- inn. Eri að sönnu þarf hún rétt- skapaða menn með sér, Kára um- fram allt, en einnig Björn hrepp- stjóra. Helgi Skúlason var mjög viðfelldinn í hlutverki Kára, þótt engan arnsúg drægi í flugnum; lýsing Kára varð æði einhæf eins og Höllu sem Kári mótast óhjá- kvæmilega af. Hann var hennl réttskapaður elskhugi. Og með þessu móti tókst að sætta fremur en sameina í eitt öfgar hlutverks- ins sem margur hefur sett fyrir sig. Mér virðist það að vísu frum- atriði að aldursmunur Kára og Höllu komi glöggt fram, að það er fullþroska blóðheit kona sem fest- ir ást á æskudjörfum unglings- manni, og frumkvæðið allt henn- ar. En hér var að hefðbundnum Atriði úr Fjalla-Eyvindi.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.