Dagur - 13.12.1997, Blaðsíða 16

32 — LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 199 7
LÍFIÐ t LANDINU
L

Það mun rætt í
fúlustu alvöru að
nauðsynlegt
kunni að vera að
veita einhveiju
fólki áfallahjálp
að loknum „jóla-
hamförum" og
greiðslukorta-
gjalddaga í kjöl-
farið.
Og á dögunum var rætt í út-
varpi við starfsmann úr heil-
brigðiskerfinu um „andlegt og
líkamlegt“ ofbeldi sem starfsfólk
á sjúkrastofnunum sætir af
hálfu sjúklinga í stórum stíl, og
er allt frá alvarlegum líkams-
árásum niður í orðaskak sem
veldur „lítilsháttar andlegum
áverkum."
Gengisfelling hugtaka á borð
við „áföll" og „ofbeldi" er farin
að rugla og fordjarfa alla um-
ræðu í Iandinu. Fólk sem upplif-
ir ástvinamissi í slysum, fólk
sem Iendir í snjóflóðum og stór-
kostlegri hættu á sjó og landi og
Jóhannes
Sigunjónsson
skrifar
JÓHANNESARSPJALL
Afallahjálp eftir
jólahamfarir?
fólk sem missir aleiguna, er
sannarlega að lenda í áföllum og
þarf á hjálp að halda. En ekki
fólk sem í fyrirhyggjuleysi krítar
liðugt á kortin sín fyrir jólin, eða
missir hundinn sinn, eða tapar
fótboltaleik, eða var næstum því
búið að aka yfir á köttinn ná-
grannans.
Ofbeldi eða séra Ofbeldi?
Og hvað ofbeldishugtakið varð-
ar, þá er það orðið svo víðtækt
að það hefur gjörsamlega glatað
merkingu sinni. Nú skal ofbeldi
í hvaða formi sem er ekki mælt
bót, en ef önugt gamalmenni á
sjúkrastofnun stjakar við starfs-
manni og skammast yfir matn-
um á stofnuninni, þá er það
fært til bókar sem líkamlegt og
andlegt ofbeldi. Ef maður tekur
konu og nauðgar henni ítrekað á
hrottalegan hátt, þá er einnig
talað um líkamlegt og andlegt
ofbeldi - þó óravíddir séu á milli
þessara tegunda „ofbeldis“.
Hversu oft hefur maður ekki
séð útkeyrðar mæður með börn-
in sín argandi af frekju í biðröð-
um búðanna, hrista þau til og
skamma og beita þau þar með
ótvíræðu „líkamlegu og andlegu
ofbeldi", samkvæmt ríkjandi
skilgreiningu. Hvað á maður að
gera sem verður vitni að slíku?
Hringja í lögregluna? Kæra kon-
una fyrir félagsmálastofnun?
Spyr sá sem ekki veit í samfélagi
sem flokkar smávægilegustu
krytur og líkamlega snertingu
sem ofbeldi. Og gerir það að
verkum að raunverulegt, alvar-
legt ofbeldi, fellur í gengi og
fórnarlömb þess tapa samúð.
Framleiðsla sjukdóma
A dögunum kom út bók í
Bandaríkjunum sem ku mjög
umdeild. Þar fjalla tveir sálfræð-
ingar um þá áráttu kollega sinna
að „framleiða" sjúkdómshugtök i
eiginhagsmunaskyni. Að finna
vísvitandi í eðlilegum geðbrigð-
um fólks og útrás tilfinninga,
sjúkdómseinkenni sem þurfa
meðhöndlunar við. Með öðrum
orðum, að fólk sem af einhveij-
um ástæðum líður illa tíma-
bundið, sem er auðvitað eðlileg-
asta ástand í heimi, þurfi á ein-
hverskonar áfallahjálp og með-
ferð launaðra sérfræðinga að
halda ásamt og með inntöku
töfralyfja.
Svipuð hugsun virðist vera að
ryðja sér æ meira til rúms í ís-
lensku samfélagi, samanber
ásókn í Herbalife, Prozac og
sjálfsstyrkingarbiblíur af ýmsum
toga.
Rósadans eða ólgusjór?
Hvað er orðið um gömlu góðu
þjóðlegu gildin? Að taka því sem
að höndum ber með jafnaðar-
geði og stíga ölduna ódeigur í
Iífsins ólgusjó - vitandi það að
lífið er ekki eilífur dans á rósum.
Eitthvað virðist rotið í íslensku
ríki. Þegar unglingar hlaupa til
og hóta eða fremja sjálfsmorð
um leið og þeir verða fyrir
minnsta andstreymi i lífinu, og
manneskjur sem eiga að teljast
fullþroska gera hið sama eða
þurfa á áfallahjálp að halda ef
einhversstaðar skjóta upp kollin-
um ljón á lífsveginum. Er búið
að afskrifa þann möguleika að
ræða vandamál og erfiðleika,
sem óhjákvæmilega hljóta að
fylgja því að vera á lífi, við sína
nánustu og vini sína og leysa
vandamálin sjálfur með þeirra
hjálp? Hversvegna leita svo
margir með smávægilegustu
áföll til meðferðar hjá hlutlaus-
um sérfræðingum? Á enginn
„sína nánustu" lengur í þessu
samfélagi, enga trúnaðarvini? Er
firringin orðin slík og einangrun
einstaklingsins að hann getur
ekkert leitað með það sem á
honum brennur annað en á vit
töfralyfja og sérfræðinga?
Við skulum hugleiða þetta yfír
jólin í ró og næði, ef hugsanlega
er hægt að grafa upp slíkar að-
stæður á íslenskum jólum.