Dagur - 16.12.1997, Blaðsíða 11

ÞRIDJVDAGUR 16.DESEMBER 1997 - 11
ERLENDAR FRÉTTIR
Vilja ræða við
„Satant6
toganum Khomeini.
Augljósar breytingar í
frjálsræðisátt má
merkja í íran frá því
nýr forseti tók vlð
embætti í vor.
Óvenjulegan sáttatón gagnvart
Bandaríkjunum var að heyra í
ræðu forseta Irans, Mohammed
Khatemi, síðastliðinn sunnudag
þegar hann hvatti til þess að rík-
in tæku upp viðræður um
ágreiningsmál sín. „Ég lýsi virð-
ingu minni á hinni miklu þjóð
sem býr í Bandaríkjunum," sagði
hann á fréttamannafundi í
Teheran, höfuðborg Irans, og
kvaðst vona að í náinni framtíð
fengi hann tækifæri til að ræða
við „bandarísku þjóðina".
Að sumu leyti endurspegla
ummæli Khatemis aðeins fyrri
yfirlýsingar íranskra stjórnvalda
um að þau eigi í engum deilum
við bandarísku þjóðina, heldur
aðeins við bandarísk stjórnvöld.
Khatemi sagði bandaríska stjórn-
málamenn vera „á eftir tíman-
um“ og staðfesti enn andstöðu
Irana við friðarferlið fyrir botni
Miðjarðarhafs, sem verið hefur
undir sérstakri umsjón Banda-
ríkjanna.
Engu að síður er þessi sátta-
tónn greinileg umskipti frá því
sem venjan er í máli íranskra
stjórnvalda, þar sem talað er um
Bandaríkin sem „hinn mikla Sat-
an“. Khatemi hefur lagt á það
áherslu að bæta tengsl Irans við
umheiminn, eins og sjá mátti í
síðustu viku þegar hann efndi til
Ieiðtogafundar íslamskra ríkja í
Teheran. Þangað mættu jafnvel
þau Arabaríki sem vinveittust
hafa verið Bandaríkjunum, svo
sem Sádi-Arabía og Kúveit.
Slakað á ritskoðun
Khatemi vann áhrifamikinn sig-
ur í kosningunum í vor þegar
frambjóðandi klerliastjórnarinn-
ar varð að láta í minni pokann.
Khatami hefur greinilega ýmsar
aðrar áherslur en aðrir valda-
menn landsins sem stjórnað hafa
frá því í byltingunni árið 1979,
og í kosningabaráttunni lagði
hann sérstaka áherslu á að land-
ið þyrfti að vera opiö gagnvarl
öðrum menningarheimum.
Þess hefur þegar sést merki að
nýr maður er sestur í forsetastól-
inn. Aukið frelsi í menningar-
málum er kannski hvað mest
áberandi af þeim hreytingum
sem orðið hafa á daglegu lífi
fólks. Bækur sem voru bannaðar
hafa verið leyfðar aftur, slakað
hefur verið á ritskoðun og útgef-
endur bæði dagblaða og tímarita
sem áður voru litnir hornauga
hafa aftur fengið útgáfuleyfi.
„Ég er mjög bjartsýn," sagði
Tahmineh Milani, einn þekktasti
kvikmyndaleikstjóri Iandsins.
Henni var bannað að starfa fyrir
fjórum árum eftir að átta ára
stúlka birtist í einni mynda
hennar - höfuðklútslaus, sem
greinilega þótti ófyrirgefanleg
synd. í síðasta mánuði var hún
hins vegar tekin af Iista yfir
bannaða listamenn, þannig að
hún getur aftur hafist handa við
kvikmyndagerð. „Ég held að fólk
hafi nú meira málfrelsi," sagði
hún. „Það hefur fengið meira
sjálfstraust.
„Fótboltabyltingin“
Greinilega mátti sjá að eitthvað
hafði breyst þegar milljónir
manna streymdu út á götur höf-
uðborgarinnar í síðasta mánuði
til þess að fagna sigri íranska fót-
boltaliðsins í heimsbikarkeppn-
inni. Lögreglan fylgdist aðgerð-
arlaus með þegar ungt fólk dans-
aði á götum úti, þandi bílflautur
sínar óspart og spilaði tónlist á
fullum styrk í bílaútvarpinu.
Nokkrar hugrakkar konur létu
meira að segja höfuðklútinn
falla.
„Þetta er það sem ég kalla fót-
boltabyltinguna," sagði einn er-
lendur stjórnarerindreki sem
gekk heim til sín þetta kvöld
gegnum fagnandi mannfjöldann.
„Allar götur voru troðfullar af
fólki ... Þar með eru hlutirnir
farnir af stað í þessu lokaða þjóð-
félagi."
Umbreyting Irans er þó langt í
frá gulltryggð enn. Oftast er litið
svo á að Khatemi sé sá þriðji
efsti í valdapíramídanum. Efstur
trjóni Ali Akbar Hashemi Raf-
sanjani, fyrrverandi forseti sem
er formaður ráðgjafaráðsins, sem
er afar valdamikil stofnun. Þar
næst komi hinn íhaldssami Ali
Khameini æðstiprestur, en hann
er ekki bara æðsti leiðtogi
klerkastéttarinnar og þar með
andlegur Ieiðtogi þjóðarinnar
heldur einnig yfirmaður bæði ut-
anríkisráðuneytisins og öryggis-
sveita Iandsins.
Nýtur milrilTa vindsælda
Bandamenn Khameinis hafa enn
töglin og hagldirnar á þinginu,
eins og sést til dæmis á því að
nýlega hófu þeir rannsókn á
spillingarmálum borgarstjórans í
Teheran, Gholam Hossein Kara-
baschi, en hann nýtur mikilla
vinsælda og er auk þess einn af
nánustu skoðanabræðrum
Khateimis forseta.
Agreiningur í æðstu stjórn
landsins kom líka berlega í ljós í
síðustu viku þegar leiðtogafund-
ur íslamskra ríkja hófst í Teher-
an. I opnunarræðum sínum
drógu Khameini og Khatemi upp
tvær gerólíkar myndir af sam-
bandi Islams og Vesturlanda, því
meðan Khatemi kallaði á viðræð-
ur og gagnkvæman skilning
gætti mikillar andúðar í garð
Vesturlandi í máli Khameinis.
Khatemi nýtur hins vegar tví-
mælalaust mun meiri hylli með-
al almennings en aðrir ráða-
menn, og fólk virðist trúa á að
honum takist að koma á breyt-
ingum. Hann gerir sér far um að
vera alþýðlegur og forðast til
dæmis að ferðast um í löngum
bílalestum, öfugt við Rafsanjani
og Khameini. Hann hefur líka
gefið skipun um að ekki skuli
hengja upp myndir af sér í opin-
berum byggingum. Hann ferðast
mikið um landið og talar þá
beint við almenning, sem á sjald-
an slíku að venjast af öðrum
ráðamönnum.
- The Washington Post
Tyrkjiiii! sagt að grandskoða tilboðið
BELGIA - Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins ráðlagði í gær
Tyrkjum að setjast niður í rólegheitum og skoða vandlega aðildartil-
boðið sem samþykkt var á leiðtogafundi sambandsins í Lúxemborg.
Tyrkland hafði gagnrýnt Evrópusambandið harðlega vegna þess að
landið var eitt þeirra ríkja sem ekki teljast uppfylla aðildarskilyrði
sambandsins. A fundinum var öllum ellefu umsækjendunum boðin
aðild. Fimm þeirra, Pólland, Ungverjaland, Tékkland, Slóvenía og
Eistland, uppfylla nú þegar aðildarskilyrði E\TÓpusambandsins.
Onnur sex ríki, Búlgaría, Rúmenía, Slóvakía, Lettland, Litháen og
Tyrkland, teljast ekki uppfylla skilyrðin, en af mismunandi ástæðum
og var þeim m.a. boðin aðstoð sambandsins við að vinna að því að
svo geti orðið.
Lögmeim Carlosar hættir
FRAKKLAND - Réttarhöldum yfir hryðjuverkamanninum Carlosi,
sem hófust á föstudag f París, var frestað í gær eftir að lögmenn hans
hættu. Fyrr um daginn hafði dómstóllinn neitað að taka til greina rök
Carlosar um að sér yrði sleppt úr haldi vegna þess að handtaka sín í
Súdan árið 1994 hafi verið ólögleg. Carlos, eða Illich Ramirez
Sanchez eins og hann heitir réttu nafni, er fyrir rétti vegna morðs á
tveimur frönskum leyniþjónustumönnum og einum Líbana árið
1975. Það voru franskir leyniþjónustumenn sem handtóku Carlos í
Kartúm árið 1994 og í framhaldi af því var hann fluttur til Frakk-
lands.
Jólafrí á Kúhu, aldrei
þessu vant
KÚBA - Fídel Kastró, forseti Kúbu, hefur
ákveðið að gefa íbúum landsins frí á jóladag í
virðingarskyni við Jóhannes Pál páfa sem
væntanlegur er í heimsókn til Kúbu í janúar.
Jóladagur hefur ekki verið opinber frídagur á
Kúbu frá því 1968, og að sögn Kastrós mun
svo ekki heldur verða í framtíðinni. Þetta árið
verður aðeins gerð sérstök undantekning
vegna heimsóknar páfans.
„Tígrisdýrin66 hiðja um
fjárhagsaðstoð
MALASÍA - Á tveggja daga leiðtogafundi Suðaustur-Asíuríkja í Ku-
ala Lumpur, höfuðborg Malasíu, var lítið rætt um annað en efna-
hagskreppuna sem þar ríkir. Hver ræðumaðurinn á fætur öðrum
sagði ríkin þurfa á alþjóðlegri fjárhagsaðstoð að halda, og sögðu fjár-
hagsvanda sinn vera alþjóðlegt vandamál. Kína, Japan og Suður-Kór-
ea tóku þátt í ráðstefnunni þótt þessi þrjú ríki séu ekki aðilar að sam-
tökum Suðaustur-Asíuríkja (ASÉAN).
Kjúkliugamarkaði lokað vegna flensu
HONG KONG - Einn af stærstu alifuglamörkuðum Hong Kong var
lokaður í gær og verður ekki opnaður aftur fyrr en á fimmtudag þeg-
ar búið er að gera allsheijarhreinsun á markaðnum. Lokunin kemur
í kjölfarið á því að tvær manneskjur hafa látist af inflúensuveiru sem
áður hefur aðeins fundist í fuglum. Heilbrigðiseftirlitið í Hong Kong
segir enga smitaða kjúklinga hafa fundist á markaðnum, en talið er
að veiran hafi smitast úr fuglum í svfn og þaðan áfram í menn.
Kastró: Hefur einsett sér
aö taka vei á móti páfan-
um.
Eldsvoði í Kaupmanuahöfn
DANMÖRK - Þrír menn fórust í bruna á Vesterbro í Kaupmanna-
höfn í fyrrinótt, og hátt í tuttugu manns þurftu að fara á sjúkrahús
vegna meiðsla. Tveir þeirra sem fórust brunnu inni, en sá þriðji lést
þegar hann annað hvort datt eða stökk niður á götu til að forðast eld-
inn.
Oslóhúar óhressir með menguuiua
NOREGUR - Nærri 80% íbúa í Osló væru fylgjandi því að settaryrðu
reglur til að takmarka notkun einkabíla, og gildir það jafnt um bíleig-
endur sem þá sem ekki eiga bíl. 55% væru t.d. fylgjandi því að bíla-
umferð verði bönnuð í miðborginni á ákveðnum árstímum. Greini-
legt er þ\á að íbúum borgarinnar þykir upp til hópa nóg um loftmeng-
unina í borginni. Þá væru 52% borgarbúa fylgjandi því að lagður
verði sérstakur skattur á notkun nagladekkja.