Dagur - 22.01.1998, Qupperneq 10

10- FIMMTUDAGUR 22. JANÚAR 1998
ÞJÓÐMÁL
T>gpu-
Rokþrota iiiinnililuti tj allar
um emkavæðingu öryggis
„Ef eftirlit á að vera virkt verða menn að vera i persónulegum tengslum við þá sem verkið vinna og ábyrgðina bera,"
segir Sveinbjörn m.a. í grein sinni.
SVEINBJORJV
GUÐMUNDS-
SON
FYRRVERANDI
UMDÆMISEFTIRLITS-
MAÐUR Á AUSTUftLANDI
SKRIFAR
Undirritaður skrifaði grein í Dag
í síðasta mánuði þar sem sam-
viskusamlega var lýst því ástandi
sem ríkt hefur í rafmagnseftir-
litsmálum hér á landi um nokk-
urra ára bil. Margt var þó látið
ósagt í greininni, er þá m.a. átt
við hin hæpnu og allt að því sak-
hæfu vinnubrögð, þegar hug-
myndasmiðum stjórnvalda var
gefið sjálfdæmi um að leggja í
rúst Rafmagnseftirlit ríkisins,
RER, og alla þá uppbyggingu er
þar hafði verið unnin um ára-
tuga skeið.
Það er ljóst að stórmál sem
þetta verður ekki leyst eða út-
skýrt til hlítar með blaðaskifum,
enda verður nú innan tíðar að
gera marktæka úttekt óhlut-
drægra manna á þeim þætti ör-
yggismála er lýtur að rafmagns-
öryggismálum í landinu. Fara
verður ofan í samskipti eldri
mála auk þess hvað hugsanlega
hefur áunnist síðan skoðunar-
stofur tóku við eftirliti, með
hvaða hætti þessar róttæku
breytingar bar að og hvernig
skipað hefur verið f yfirstjórn og
ráðgjafanefndir auk annars sem
þykir vægast sagt tortryggilegt en
Iítt hefur verið rætt opinberlega.
Vanjekking og
útúrsnúningar
Tilefni þess að ég kveð mér hér
enn hljóðs er grein í Degi hinn 3.
janúar sl. Þar andmælir sá mæti
maður, Asgrímur Jónasson iðn-
skólakennari með meiru, nær
öllu því sem ég segi í minni fyrri
grein. Ásgrfmur skrifar mjög Iipr-
an stíl. Sjálfum finnst mér hann
þó skrifa af mikilli vanþekkingu
og stundum með viljandi útúr-
snúningi og með lítilsvirðingu
fyrir rafmagnseftirlitsmönnum
og jafnvel rafverktökum einnig.
Telur hann að samræming og
samvinna hafi áður verið f lág-
marki enda menn tvístraðir um
landið og vissu þar e.t.v. ekki
hverjir um aðra. Þetta eru svo
rangar og rætnar fullyrðingar að
við svo búið verður ekki látið
sitja. Þetta er áburður sem ekki
er hægt að svara í stuttri blaða-
grein en verður tekið upp á öðr-
um vettvangi. Eða eins og eldri
starfsfélagar mínir hafa sagt:
„Við látum ekki níða af okkur
æruna á þennan hátt eftir trú-
verðugt ævistarf.“
I grein A.J. er talað í hæðnis-
tón um að hafa eftirlit með
tenglum og ísskápum. Nær hefði
verið að minnast á háspennu-
virki af ýmsum stærðum og gerð-
um, atvinnufyrirtæki, t.d. skóla,
fiskiðjuver, hótel og fleira vítt
um land, sem enginn veit hvern-
ig ástatt er um, a.m.k. hefur ekki
farið fram úttekt eða skoðanir á
nefndum stöðum svo menn viti.
Kannski vita tryggingafélögin
betur?
Þar sem Asgrímur er eigandi
og framkvæmdastjóri skoðunar-
stofunnar Rafskoðunar ehf., sem
er önnur af tveimur „stofum"
sem enn starfa í landinu, reynir
hann auðvitað að gera þeirra
hlut góðan. Verra er þegar hann
telur það móðgun við rafverk-
taka að haldið skuli uppi eftirliti
og úttekt á verkum þeirra! Nú
eru að því er mér skilst A.J. og
hans „stofa" með endurskoðun á
rafteikningum fyrir Rafmagns-
veitu Reykjavíkur. Er hann þá að
misbjóða eða tortryggja arki-
tekta, verkfræðinga og aðra er
umhverfisráðuneytið faggildir?
Meðal annarra orða, er það þá í
anda laganna að sami aðili geri
nú athugasemdir við teikningar
af verkum sem hann síðan tekur
út? Fyrir rúmu ári sendu á átt-
unda tug rafverktaka mjög harð-
orð mótmæli til iðnaðarnefndar
Alþingis, iðnaðarráðherra, auk
þingmanna, þar sem skorað er á
þingið að fara ekki með raf-
magnseftirlitið út á þessa svo-
kölluðu einkavæðingarbraut. Sér
i lagi þar sem menn höfðu þá
fengið af þessu 3ja ára hörmu-
Iega reynslu. Menn voru ekki
virtir viðlits, hvað þá meira. Jafn-
vel „týndust" áríðandi gögn í fór-
um manna.
Nýlega birtist f Ijölmiðlum yf-
irlýsing frá LÍR (Landssamtök-
um rafverktaka) þar sem lýst er
yfir að verktakar séu mjög sáttir
við þetta einkastofu-fyrirkomu-
lag. Nokkrir stjórnarmenn LÍR
heyrðu þessa tilkynningu fyrst í
útvarpi og urðu að vonum æfir.
Enda höfðu þessir sömu menn
skrifað undir áðurnefnda áskor-
un. Hér verða rafverktakar að
sjálfsögðu að svara fyrir sig en
það mál verður fyrst að fá um-
fjöllun annarsstaðar en á opin-
berum vettvangi. Kannski er
þennan rökþrota minnihluta
sem A.J. talar úm að finna nær
honum en hann grunar.
Hér má upplýsa að deildir inn-
an Sambands sveitarfélaga hafa
sent frá sér mótmæli ásamt
BSRB. Gjörningur þessi hefur
verið ra'ddur á vettvangi VIS og
hjá Samtökum ísl. tryggingarfé-
laga, Samtökum slökkviliðs-
stjóra, á fundum hjá Slysavarna-
félagi Islands, Stéttarsambandi
bænda og e.t.v. víðar. Kannski
verða þessi samtök þá bara gerð
rökþrota, eftir að Löggildingar-
stofan hefur útskýrt málið. (sbr.
orð Á.J.).
Eftirlit á að vera virkt
Auðvitað byggist öll fagvinna á
traustum, faglegum vinnubrögð-
um, sama í hverju er. Um þetta
erum við Á.J. sammála sem báð-
ir höfum kennt við iðnskóla um
dagana, þótt ég Iéti af því starfi
eftir að ég hóf störf hjá RER.
Ef eftirlit á að vera virkt verða
menn að vera í persónulegum
tengslum við þá sem verkið
Rafmagnsöryggismál
í landinu, sem eru
einn veigamesti ör-
yggis- og brunavama-
þáttur er iiieiin Jiekk
ja, veröa aldrei leyst
með því sjónarspili
sem menn hafa fengiö
aö kynnast sl. fjögur
ár, þar sem gróða-
sjónarmið fárra
inaiiiia í Reykjavík
eiga að ráða.
vinna og ábyrgðina bera. Þarna
unnu t.d. eftiríitsmenn rafveitna
ómetanlega gott starf. Eg þekkti
þessa menn flesta hverja og þeir-
ra störf eftir áratuga samvinnu.
Flestir hafa þessir menn hætt
eftirlitsstörfum eftir að RER,
sem óháður samstarfsaðili, varð
að víkja fyrir STOFUNUM AÐ
SUNNAN. Það er m.a. slitum á
þessum tengslum sem verktakar
o.fl. eru nú að mótmæla. Auk
þess er ljóst að þar sem ríkja
verður góð samvinna og traust
milli manna þýðir ekki (sbr. skrif
Á.J.) að þylja yfir þeim hótanir
um brottrekstur og vanhæfni f
starfi, refsipunkta og háðsglósur
um að fara heim að læra betur.
Þetta er ég viss um að stunda-
kennarinn við Rafiðnaðarskól-
ann, Ásgrímur Jónasson, veit
manna best.
Svo biðja þeir um Mð
Mestur hluti minnar vinnu fólst
í eftirliti með dreifikerfum raf-
veitna (RARIK aðallega). Sífellt
var verið á ferðinni enda svæðið
frá Bakkaflóa til Hverageröis
býsna stórt. Hér var verið að taka
út ný verk, þar á meðal að mæla
jarðskaut, miðla öðrum reynslu
og kynna reglur. Veit ég að starfs-
félagi minn sem búsettur var á
Akureyri frá árinu 1977 og ann-
aðist engu minna svæði en ég
hafði sömu reynslu. Hér var ver-
ið að vinna hrein löggæslustörf
þar sem byggja varð á gagn-
kvæmu trausti manna á milli.
Þessu verður aldrei breytt í neitt
annað, ef árangur á að nást.
A.J. hættir sér út í umræður
um kostnað og samanburð fyrr
og nú. Það hafa áður verið birtar
kostnaðartölur er sýna svimandi
upphæðir sem rafveitur og aðrir
hafa borgað fyrir viðskipti við
skoðunarstofur. Ásgrímur segir
að þar sem RARIK greiddi tæpa
milljón fyrir viku heimsókn til
Austurlands þá sé um að kenna
klaufaskap. Menn völdu ekki
réttu og ódýrustu stofuna. Ber
þetta ekki keim af atvinnurógi í
garð keppinautanna?
Sannleikurinn er einfaldur.
Rafmagnsöryggismál í landinu,
sem eru einn veigamesti öryggis-
og brunavarnaþáttur er menn
þekkja, verða aldrei leyst með því
sjónarspili sem menn hafa feng-
ið að kynnast sl. fjögur ár, þar
sem gróðasjónarmið fárra manna
í Reykjavík eiga að ráða. Svo
biðja þeir um frið. Látið okkur í
friði. Iðnaðarráðherra segir m.a.
að þeir séu að stíga fyrstu sporin
og hafi bara starfað í eitt ár (síð-
an 1993). Ja, „ill verður öll þeir-
ra ganga,“ stendur einhversstað-
ar. Eftirlit með rafkerfum og því
er að rafmagnsnotkun Iýtur verð-
ur alltaf einskonar löggæsla eins
og aðrar slysa- og hrunavarnir, er
menn þekkja sbr. Vinnueftirlit
ríkisins og Brunamálastofnun.
Þær stofnanir vinna þarft og
ábyrgðarmikið starf, þar sem ver-
ið er að draga úr hverskonar
tjóni. Um þetta er þó ekki hægt
að birta bein töluleg gildi fremur
en um aðra wnnu sem lögð er af
mörkum til öryggismála. Á þess-
um sama grunni vann RER. Allt
er má verða til að draga úr hætt-
um hverskonar á að vera mönn-
um heilagt. Svo mikið hefur
reynslan kennt manni. Gleymum
því heldur ekki að raforkukaup-
endur halda áfram að greiða fyr-
ir þá þjónustu er þeir áður höfðu
en verða nú að kaupa dýru verði
ef hún þá fæst. Löggildingarstof-
an meira að segja gaf út bækling
fyrir jólin, sem hefst á þeim
sönnu aðvörunarorðum að raf-
magnið sé mesti brunavaldur er
menn eigi við að stríða. Þó þykir
þeim besta ráðið að leggja niður
þá stofnun er ötulast gekk fram í
að halda uppi skipulegu eftirliti,
samræmingu og gerð reglna að
ógleymdri fræðslu og útgáfu-
starfi.
Samanburður á kostnaði
Ef vikið er nánar að RER þá
munu 26 manns hafa starfað þar
þegar flest var. Um tíu menn
unnu við bein eftirlitsstörf, þar
af tveir deildarstjórar þ.e. há-
spennu- og Iágspennudeildar og
gengu þeir jafnan í eftirlitsstörf-
in þegar því varð við komið. Einn
úr þessum hópi sá nær eingöngu
um úttektir og gamalskoðanir
einkarafstöðva (til sveita). Þetta
var mjög þarft verk enda.margur
bóndinn þakklátur fyrir það óeig-
ingjarna starf sem þar var unnið.
Þessar stöðvar skiptu hundruð-
um í landinu. Einn fræðslufull-
trúi hafði starfað hjá RER um
nokkurt skeið. Annað starfsfólk
eða 16, sem skiptist milli raf-
fangaprófunar, yfirstjórnar, sam-
skiptamála við útlönd og al-
mennrar skrifstofuvinnu. Árið
1993 mun heildarkostnaður
RER frá ríkinu hafa verið rúmar
80 milljónir og fóru 40% til raf-
fangaprófunar.
Þessi deild innan RER mun af
mörgum hafa verið mjög um-
deild og því fór sem fór. Því má
svo bæta við að 30 menn unnu
við tengingar, eftirlit, gjaldskrá
og notendaþjónustu hjá rafveit-
um en hafa nú að miklu leyti lát-
ið af.eftirlitsstörfum, enda á það
víst að vera bannað hér eftir. Þá
er víst fundin sú heilaga tala 40
sem mildð er vitnað til. Skoðun-
arstofurnar, sem eru tvær þessa
dagana, munu hafa á að skipa sjö
eftirlitsmönnum. Kostnaður rík-
isins til Löggildingarstofu sem
tók við af RER er sagður fyrir sl.
ár 131 milljón.
Ég vil að lokum fullyrða að
þeir starfsmenn Rafmagnseftir-
lits ríkisins sem unnu að eftirlits-
málum gerðu það af alúð, metn-
aði og samviskusemi og hefur
starf þeirra nokkurn árangur
borið. Það er m.a. þess vegna
sem menn ekki sætta sig við þær
hnútur, sem f þá er kastað af alls
ókunnugum mönnum. Þeir hinir
sömu hafa a.m.k. ekki verið
áberandi á vettvangi öryggismála
hingað til svo eftir hafi verið tek-
ið.