Dagur - 29.10.1998, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÓBER 1998 - 7

ÞJÓÐMÁL
Nýir tímar framimdan
,,/ið verðum með öðrum orðum að varðveita fjölbreytni landbúnaðarins. Skapa sérstaklega hinum dreifðari
byggðum stöðu, til þess að viðhalda landbúnaðarframleiðslunni og tryggja þannig byggðina úti um landið," segir
Einar K Guðfinnsson m.a. í grein sinni.
EINARK.
GUÐFINNS-
SON
alþingismaður
skrifar
Staða sauðfjárbænda hefur verið
all mikið til umræðu upp á
síðkastið. Ný úttekt á lífskjörum
bænda í hefðbundnum Iandbún-
aði og tillögur til úrbóta vörpuðu
enn ljósi á skelfilega þróun og er
alvarlegt umhugsunarefni fyrir
alla þá sem láta sig landbúnað
varða. Segja má að þessar upp-
lýsingar staðfesti rækilega athug-
un sem unnin var fyrir Byggða-
stofnun að frumkvæði Egils
Jónssonar, stjórnarformanns
stofnunarinnar. Niðurstaðan er í
skemmstu máli sú að á meðan
að lífskjör í landinu hafi almennt
batnað hafi hagur bænda versn-
að á árunum 1989 til 1996.
Margt er athyglisvert í tillög-
um þeim til úrbóta sem í skýrsl-
unni birtast. Annað orkar tví-
mælis eins og gengur. Ymislegt
er það sem gerir það mikilvægt
nú að menn fari að hyggja að
þessum málum fyrr en síðar.
Ráðstafanir sem gripið kann að
verða til núna geta nefnilega
haft talsverð áhrif á framtíðina,
af ýmsum ástæðum. Kannski
meiri áhrif en margan grunar,
eins og hér skal rakið.
Meðalf alstölur eru vandmeð-
farnar
Meðaltöl eru afar vandmeðfarin.
Þau varpa oft Ijósi á það sem
menn eru að skoða, en geta líka
hreinlega blekkt. Þannig er það
niðurstaðan í úttektinni sem
kynnt var á dögunum, að meðal-
talsútreikningar sýni betri
frammistöðu þeirra sem hafa bú-
fræðimenntun en hinna próf-
Iausu, lítil bú sýni lakari arðsemi
en hin stærri og að ekki sé
ástæða til þess að veita eldri
bændum beingreiðslur, væntan-
lega til þess að auka svigrúm
hinna yngri. Hér gætir of mikill-
ar forræðishyggju. Menn mega
hvorki í þessum efnum né öðr-
um gerast katólskari en páfinn.
Þó svo að lítil bú sýni að jafn-
aði minni arðsemi en hin stærri
og að búfræðingar séu að jafnaði
betri bændur en hinir, segir það
takmarkaða sögu. Vel er hægt að
hugsa sér búskussa með öll
heimsins próf í búfjárvísindum,
eða stórbónda sem ekki sýnir
mikinn arð af búi sínu, þó von-
andi sé hvoru tveggja fátítt.
Stjórnun á landbúnaði má ekki
þess vegna fara eftir slíkum með-
altölum. Atvinnugreinin verður
að þróast og leita að mestu hugs-
anlegu hagkvæmninni á eigin
forsendum á grundvelli al-
mennra laga og rekstrarum-
hverfis. Góður bóndi með Iftið
bú og án prófgráðu má ekki
standa höllum fæti, þegar kemur
að því að njóta beingreiðslna,
lánveitinga, eða annarrar slíkrar
eðlilegrar fyrirgreiðslu.
Sömu sögu er að segja um
eldri bændurna. Það er ekkert
sem segir að bændur eigi að
hætta við ákveðin aldursmörk.
Enda er öruggt að framhjá slík-
um ákvæðum komast menn ef
þeir ætla sér það.
Nýjar GATT viðræðui
framundan
Það sem gerir það einkar mikil-
vægt að við vöndum okkur sér-
staklega núna varðandi stefnu-
mótun í landbúnaði, er sú stað-
reynd að nú nálgast óðfluga nýj-
ar viðræður um alþjóðaviðskipti
með landbúnaðarafurðir. Ur-
uqay samkomulagið frá árinu
1994 skapaði nýjan alþjóðlegan
ramma, sem íslenskur landbún-
aður varð auðvitað að laga sig að.
Þáverandi búvörusamningur var
þannig að í meginatriðum gekk
þetta vandræðalaust fyrir sig. A
þessu ári hittust landbúnaðar-
ráðherrar OECD ríkjanna til
þess að fara yfir málin. I tilefni
fundarins lét stofnunin útbúa
greinargerð um stöðu landbún-
aðarins í Ijósi fyrirhugaðra við-
ræðna um frekari alþjóðasamn-
inga sem menn gera ráð fýrir að
hefjist innan ekki Iangs tíma.
Nýir tímar - nýjar áherslur
Niðurstaða þessarar athugunar
var sú að næsti alþjóðasamning-
ur í landbúnaði og raunar stefn-
an í landbúnaði víða um heim,
myndi taka mið af þeim breyt-
ingum sem orðið hafa síðan að
GATT samkomulagið var gert.
Nú yrðu áherslurnar á umhverf-
isþætti, mikilvægi strjálbýlis í
hverju þjóðfélagi og öryggi mat-
vælaframleiðslunnar. Neytendur
væru æ betur meðvitaðir um
gæði vörunnar sem þeir neyttu.
Jafnframt spyrðu þeir hvernig
staðið hefði verið að framleiðsl-
unni. Spurningar um sjálfbæra
nýtingu náttúrunnar, vistvæna
og lífræna framleiðslu yrðu ofar-
lega á baugi. Óhjákvæmilega
snerti þessi umræða þvf líka
stöðu strjálbýlisins og þeirra
svæða þar sem hægast er að
koma við framleiðslu af því tagi,
sem við nefnum, sjálfbæra, vist-
væna, eða lífræna.
Varðveitiun fjölbreytnina
Þetta segir okkur auðvitað að það
er sérstaklega mikilvægt núna,
þegar við setjumst niður til þess
að skoða landbúnaðarmálin, að
gera okkur grein fyrir þessum
veruleika. Við megum ekki koma
okkur í þá stöðu með stjómvalds-
aðgerðum, að landbúnaðurinn sé
skipulagður þannig, að erfiðara
sé að mæta þeim kröfum, sem
væntanlega rísa frá alþjóðasam-
félaginu. Við verðum með öðrum
orðum að varðveita fjölbreytni
landbúnaðarins. Skapa sérstak-
lega hinum dreifðari byggðum
stöðu, til þess að viðhalda land-
búnaðarframleiðslunni og trygg-
ja þannig byggðina úti um land-
ið. Ella er hætt við að það muni
reynast okkur erfiðara að mæta
breytingum sem fyrirsjáanlegar
eru á næstu árum.
Er tala þmgmaima heilög?
—^
BRYNJÓLFUR
BRYNJÓLFS-
SON
skrifar
Þegar maður fylgist með tilraun
þingmanna til að jafna vægi at-
kvæða þá veltir maður fyrir sér
þessari spurningu. Líka brennur
stöðugt í huga manns sú spurn-
ing hvað allur þessi hópur sem
situr í þinginu hefir fyrir stafni.
Og að auki hvort það sem hann
aðhefst sé aðkallandi og bráð-
nauðsynlegt fyrir þjóðina. Hvað
mundi gerast í þjóðfélaginu ef
fjöldi þingmanna yrði færður
niður í trúverðuga tölu? Þegar
einstaklingur fellur burt úr hópi
þingmanna þá upphefst mikið
kapphlaup um sæti hans. Ekki er
fyrirgangurinn minni ef ráðherra-
stóll losnar.
Hverjar eru jiaríir
þjóðartnnar?
Þörf þjóðarinnar fyrir þing er
augljós til þess að ráða ráðum
hennar og setja henni lög. Mann-
fjölgun á þinginu sýnist vera
langt umfram þarfir og mikið af
útgjöldum til þingsins eru því út-
gjöld sem þjóðin gæti verið án,
henni að skaðlausu. Þrýstingur
stjórnmálaflokka um sæti á þing-
inu hefir verið svo mikill að und-
an hefir látið í hvert skipti sem
breyting til jöfnunar atkvæða hef-
ir átt sér stað. Þess vegna er fjöldi
þingmanna ekki í samræmi við
þarfir þjóðarinnar heldur í sam-
ræmi við þarfir og metnað þeirra
sem skipa sér í stjórnmálaflokka.
Þar virðist reglan vera sú að verð-
launa einstaklinga með þingsetu
sem hafa staðið sig vel fyrir ein-
stök stjórnmálasamtök. Raun-
veruleg þörf fyrir fjölda þing-
manna er því ekki kunn vegna
þess að stjórnmálasamtök hafa
alltaf verið á undan þörfinni með
kröfur sínar og þrýsting. Þessi
meinbugur kemur í veg fyrir að
bæta megi úr þessari umfram-
mönnun vegna þess að það vegur
. að persónulegum hagsmunum
þeirra sem nú sitja í þinginu.
Ekki er við því að búast að þing-
menn sjálfir geri skynsamlegar og
nauðsynlegar breytingar í þess-
um vanda þó þeir skeri niður hjá
öllum öðrum í þjóðfélaginu.
Sterk almaiuiauamtök
Almannasamtök sem væru byggð
á almenningsálitinu væri það
eina sem gæti komið þessu í rétt
horf. Almenningsálitið er það
eina afl í landinu sem er sterkara
en það pólitfska afl sem þing-
menn styðjast við. Þrýsting frá
þessu afli vel samstilltan gætu
þingmenn ekki sniðgengið og þvá
þarf almenningur að virkja þetta
afl til úrbóta í þessu bráðnauð-
synlega máli.
Þó ekki hafi verið talað um
núna í þessari umferð að fjölga
þingmönnum þá hefir samt verið
tæpt á því að ráða þingmönnum
aðstoðarmenn. Það er í raun dul-
búin fjölgun þingmanna og fjölg-
un þeirra sem þiggja laun fyrir
þessi hópstörf. Þessir aðstoðar-
þingmenn ef af verður þurfa
vinnurými sem yrði þá eitt skrif-
„Hvað mundi gerast í þjóðfélaginu
ef fjöldi þingmanna yrði færður
niður í trúverðuga tölu?"
stofubáknið í viðbót sem tilheyrir
Alþingi en það er töluvert fyrir nú
þegar.
Alþingismenn eru einn sér-
stakasti þrýstihópur í þjóðfélag-
inu þar sem hann hefir í hendi
sinni lagasetningarvaldið og
dæmin sýna að hann er tilbúinn
að misnota það í eigin þágu ef
mikið liggur við. Þessi þrýstihóp-
ur getur þröngvað upp á þjóðina
kostnaði sem er ekki nauðsynleg-
ur til að reka þjóðfélagið. Sá
kostnaður er hagsmunaatriði
fyrir þingmenn en ekki þjóðina.
Fjárhagslegir hagsmunir þjóð-
arinnar eru fólgnir í því að setja
þingmönnum stólinn fyrir dyrnar
í fjáraustri fyrir þingið. Það þarf
að stoppa byggingu þá sem er
ætlað að byggja við þinghúsið og
Iíka að koma í veg fyrir að fjölgað
verði í tölu þingmanna hvort
heldur sem eru kjörnir- eða að-
stoðarþingmenn.
ÓskUjanleg réttlætiskennd
Þegar úrbóta er Ieitað í skattlagn-
ingu á þá sem verst eru settir í
lífsbaráttunni þá koma úrtölur
frá fjármálaráðherra vegna mikils
kostnaðar Ríkisjóðs. Þarna má
tilnefna húsaleigubætur sem eru
skattlagðar að fullu. A sama tíma
og leitað er eftir því að fá þessa
úrbót fyrir þá sem enga eiga pen-
inga þá kemur fram á þingi vilji
fyrir því að auka skattafslátt
þeirra sem eiga peninga til að
leggja í hlutabréf. Ekki er hlaup-
ið að því að skilja réttlætiskennd
þeirra sem á þinginu sitja. Ekki
heldur þegar kostnaður er ekki
nefndur í sambandi váð vilja
þingsins til að hækka þingfarar-
kaupið.
Hugmyndir Péturs Blöndal
Hugmyndir Péturs Blöndal um
að lokka einstaklinga til þingsetu
með hærri launum í þvi augna-
miði að fá hæfari einstaklinga til
þess að vinna í málum þjóðarinn-
ar er góðra gjalda verð. En hætt
er við að dæmið gangi ekki upp
og má sjá það í ýmsum ráðning-
um til ýmissa embætta í þjóðfé-
laginu. Þegar ráðnir eru yfirmenn
ýmissa stofnana þá eru ekki þeir
ráðnir sem eru hæfastir. Það velt-
ur á því hverjir sitja að völdum
þegar embætti losnar hvaða ein-
staklingur fær það embætti.
Hæfileiki eða menntun er ekld
það sem úrslitum ræður heldur
pólitískur litur. Ekki er auðvelt að
sjá að þessi regla yrði brotin þó
meiri greiðslur væru í boði. Ekki
er heldur nein röldeg ástæða fyr-
ir því að yfirborga fyrir störf sem
sótt er jafn hart í og þingstörfin.
Forgangsröðun útgjalda
Þegar spilað er úr opinberu skatt-
fé til þeirra þarfa sem það er ætl-
að til þá ber að huga að þjóðfé-
lagsþörfum. Ekki er hægt að
segja að hækkun launa til þing-
manna sé það sem hæst ber þeg-
ar horft er til þessara þarfa. Röð
af þörfum ber þar á undan sem
yrði að fullnægja áður en kemur
að þingmönnum. Sú sýn sem
Pétur Blöndal virðist hafa á þjóð-
félagið vekur mér furðu og dettur
mér helst í hug að hann reikni
ekki með neinu áliti almennings
þegar hann reifar þessar hug-
myndir sínar um hækkun launa
til þingmanna.