Dagur - 06.11.1998, Qupperneq 7

ÞJÓÐMÁL
FÖSTVDAGUR 6. NÓVEMBER 1998 - 7
Góð bók er vinur
„Góð bók er vmur,
sem hægt er að vera
samvistum við, en
vera þó einn. Hún er
eins og lífið, stundum
glatt, stundum dap-
urt. Ilún getur bæði
hreHt þig og huggað,
hvatt þig og latt,“
sagði Gylfi Þ. Gísla-
son, íyrrverandi
menntamálaráðherra,
við afhendingnbjart-
sýnisverðlauna
Bröste.
Ungur rithöfundur, höfundur
sagna og ljóða, Gyrðir Elíasson,
mun nú hljóta verðlaunin. Peter
Bröste þykir vænt um, að nú falli
þau í skaut bókmenntamanni.
Það voru bókmenntir, sem skópu
íslenska þjóð og íslenskt þjóðerni
á miðöldum. Og nútfmabók-
menntir eru styrkust stoð alls
þess, sem er íslenskt.
Bækur eru margs konar. Sum-
ar fjalla um vísindi, í öðrum er
skáldskapur. Mesti auður þessa
heims er maðurinn sjálfur og
þekking hans. En þekkingu sína
hefði maðurinn ekki getað hag-
nýtt til fulls án bókar. Með þeim
skilningi, sem skráður hefur ver-
ið á bækur, hafa mennirnir smám
saman náð tökum á umhverfi
sínu, valdi yfir öflum náttúrunn-
ar og öðlast skilyrði til þess að
hjálpa hveijir öðrum. Maðurinn
varð herra jarðarinnar, ekki með
sverð í hönd, heldur bók, vísinda-
rit.
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti íslands, afhenti Gyðri Elíassyni, rithöfundi, bjartsýnisverðlaun Bröste.
Ekki verður allt skilið
Auðvitað er nauðsynlegt að skilja
það, sem verður skilið. En ekki
verður allt skilið, sem máli skipt-
ir. Hver hefur skilið sterkasta afl
mannheima, ástina, kærleikann?
Skynsemin hefur skapað velfarn-
að okkar í veraldlegum skilningi.
En æðstu hnoss lífsins eru ná-
tengdari tilfinningum okkar. Það
er hægt að njóta án þess að
skilja.
Þeim mun meira sem maður-
inn hefur eignast af veraldargæð-
um, þeim mun ljósara hefur hon-
um orðið, að fylíing lífsins er ekki
fólgin í magni eða gæðum þess,
sem hann hefur í sig og á og
hægt er að framleiða meira og
meira af, með vaxandi þekkingu
og bættri tækni, heldur ekki síð-
ur í hinu, sem alls ekki verður
framleitt: Lilju vallarins, fegurð
himinsins, yndi tónsins, brosi
barnsins, hlýju hjartans. En þeim
undrum getur hann kynnst í
góðri sögu og fögru kvæði. Hér
kemur rithöfundurinn til skjal-
anna með bók sína, skáldritið.
Ómetanlegt leiðarljós
Ég sagði áðan, að með hjálp vís-
indanna hefði maðurinn orðið
herra jarðarinnar. En heilbrigðu
valdi yfir veröldinni nær maður-
inn því aðeins, að hann læri að
þekkja sjálfan sig. I þeirri leit er
honum góð saga og fagurt ljóð
ómetanlegt leiðarljós.
Vísindin leysa ekki þann
vanda, sem er mestur í mannlífi:
Að vera maður, farsæll maður,
sem gerir öðrum gott. Sérhveij-
um manni er hvort tveggja jafn-
nauðsynlegt, að þekkja sjálfan sig
og þekkja aðra, jafnmikilvægt að
geta blandað geði við aðra menn
og verið einn. Með góða bók í
hönd getur maðurinn verið einn
og þó horft um víða veröld, virt
f)TÍr sér aðra menn og sjálfan sig,
skyggnst í eigin hug og annarra.
Slík bók er vinur, sem hægt er að
vera samvistum við, en vera þó
einn. Hún er eins og lífið, stund-
um glatt, stundum dapurt. Hún
getur bæði hrellt þig og huggað,
hvatt þig og latt. En hún er ávallt
hreinskilin. Þess vegna er hún
vinur þinn og stuðlar að því, að
þú getir orðið sannur maður.
Gyrðir Elíasson er ungur rit-
höfundur, sem ritað hefur þess
konar bækur, sem verða vinir les-
enda sinna og gera þá að betri
mönnum. Hann hefur Iagt sér-
staka rækt við ritun smásagna,
en einnig samið ljóðabækur, rík-
ar að auðugu myndmáli. Skáld-
skapur Gyrðis á sér sumpart stoð
í heimi íslenskrar þjóðsögu og
sumpart í dýpstu leyndarmálum
íslensks þorps og íslenskrar sveit-
ar. Hann mótast af dulúð, sem
ekki verður skýrð, en stuðlar
samt að skilningi á manninum og
náttúrunni, Ijarri hraða og firr-
ingu nútímans. Og alltaf er talað
af einlægni, bæði um draum og
veruleika, og af ást á því, sem er
til góðs. Sögur og kvæði Gyrðis
njóta hylli ungs fólks. Það sækir
til þeirra þroska og nýjan skiln-
ing. Við, sem erum eldri, kunn-
um einnig að meta skáldskap
hans. Til viðbótar yngir hann
okkur.
GyLFIÞ.
GISLASON
FYRRVERANDI
MENNTAMÁLA-
RÁÐHERRA
SKRIFAR
Um frelsi emstaMinga
Grein þessi er skrifuð vegna um-
mæla Davíðs Oddssonar, forsæt-
isráðherra í fréttatíma Stöðvar 2
miðvikudaginn 4. nóvember
1998. Þar sem ég hef fram til
þessa talið Davíð skynsaman,
varð ég mjög undrandi á orðum
hans. Líkast var að hann hefði
gleymt því að hann er formaður í
stærsta stjórnmálaflokki landsins
og að sá stjórnmálaflokkur hefur
„frelsi einstaklingsins11 sem eitt
af helstu aðalsmerkjum í stefnu-
skrá sinni.
Hann hlýtur að tala gegn betri
vitund þegar hann talar um að
setja lög gegn uppsögnum starfs-
manna ríkisstofnana. Honum
hlýtur að vera ljóst að slíkt er
óframkvæmanlegt nema því að-
eins að tekin verði ákvörðun um
að skerða sjálfræði þeirra, sem
ráða sig til starfa hjá slíkum
stofnunum. Slíkt er ekki á færi
Davíðs eða ríkisstjórnar hans,
þar sem mannréttindi eru varin í
alþjóðlegum sáttmálum sem Is-
land er aðili að.
Óheft og frjáls samkeppni er
annað af aðalsmerkjum þess
flokks sem Davíð veitir forystu.
Það vekur því ekki litla furðu að
hann skuli hafa uppi hótanir
gagnvart því fólki sem telur sig
ekki lengur geta starfað hjá fyrir-
tækjum sem ríkisstjórn hans á að
fjármagna rekstur á. Uppsagnir
fólksins eru ekki því að kenna.
Þær eru til komnar vegna þess að
hann og ríkisstjórn leggur ekki
til þá íjármuni sem þarf til að
sinna lögboðinni þjónustu sem
þessar stofnanir eiga að sinna.
Vandi sjúkrahúsanna og annarra
ríkisstofnana í starfsmannamál-
um er ekki starfsfólkinu að
kenna. Vandinn er þeim að
kenna sem ijármagna eiga rekst-
ur stofnanna.
Óheft og frjáls sam-
keppni er annað af
aðalsmerkjum þess
flokks sem Davíð
veitir forystu. Það
vekur þvi ekki litla
furðu að hann skuli
bafa uppi hótanir
gagnvart því fólki
sem telur sig ekki
lengur geta starfað
hjá fyrirtækjum sem
ríkisstjóm hans á að
fjármagna rekstur á.
I viðtalinu á Stöð 2 veitist Dav-
íð afar ósmekklega (eins og hon-
um er lagið) að þeim meinatækn-
um sem sagt hafa upp störfum á
Landspítalanum. Líkti hann að-
gerðum þeirra við „gíslatöku".
Svona ósmekklega veitist hann
að þeim einstaklingum sem not-
færa sér þann rétt sem er frems-
ta aðalsmerki Sjálfstæðisflokks-
ins; „frelsi einstaklinganna“.
Vegna þessara ummæla vil ég
láta koma fram, að ég hef sjálfur
séð hve samtengingarkerfi fyrr-
verandi meinatækna á Landspít-
alanum er skilvirkt. I ljós hefur
komið að á innan við klukku-
stund geta allir meinatæknar ver-
ið komnir til starfa, ef til stórslyss
skyldi koma. Greining sjúklinga
og sýnataka tæki eflaust lengri
tíma, svo ekki ætti að koma til að
bíða þyrfti eftir rannsóknum.
Aður hefur komið fram að
meinatæknar sinna neyðarútköll-
um yfirlækna á umræddum
deildum.
Eg fór með samninganefnd
meinatækna á síðasta samninga-
fund þeirra, laugardaginn 31.
október sl. og varð vitni að ótrú-
Iegum hlutum þar. Eg bjóst við
og var ekki hissa á, þegar í ljós
kom að meinatæknar fengu ekki
að skýra sjónarmið sín eða hug-
myndir á fundinum. Tilboðið til
þeirra var eitt blað (nafnalisti)
þar sem starfsfólki var raðað í
launaaflokka. Engar skriflegar
útskýringar fylgdu með.
Ókurteisi Gunnars Björnsson-
ar, formanns samningaanefndar
ríkisins, á áreiðanlega eftir að
verða landsfræg og lifa lengi.
Hennar verður nánar getið síðar.
A þessum fundi lýstu stjórn-
endur Ríkisspítala, sem og
Gunnar Björnsson fyrir hönd
fjármálaráðuneytisins, yfir því að
þeir hefðu ekki Ijámagn til að
semja við meinatækna. Með
þessu vísuðu þeir afgreiðslu
málsins til Alþingis. Hafi þeir
ekki enn komið því til afgreiðslu
þar, er það á þeirra ábyrgð en
ekki meinatæknanna.