Dagur - 26.01.1999, Blaðsíða 7

X^MT'
ÞRIBJUDAGV R 26. JANÚAR 1999 - 7
ÞJÓÐMÁL
Réttmdiþín í Evrópu
Rétt rúm fimm ár eru nú liðin
frá því að EES-samningurinn tók
gildi en samningurinn veitir okk-
ur greiðan aðgang að innri mark-
aði Evrópusambandsins, sem er
einn stærsti markaður í heimi
með um 380 milljónir manna.
EES-samningurinn er langviða-
mesti alþjóðasamningur sem Is-
land hefur gert og á fárra færi að
leita þekkingar í því völundar-
húsi sem samningurinn er. Við
þetta bætist að EES-samningn-
um er breytt mánaðarlega með
ákvörðunum sameiginlegu EES
nefndarinnar. EES reglur hafa
ekki bein réttarhrif á Islandi og
það fellur því í hlut Alþingis eða
stjórnvalda að innleiða EES-
gerðirnar í landsrétt. Þróun und-
anfarinna ára, sérstaklega með
tilkomu EES-samningsins, hefur
gert það að verkum að skilin
milli utanríkismála og mála á
innanlandsvettvangi eru ekki
eins skýr og áður. Það er því afar
brýnt að auðvelda aðgang að
leikreglum og upplýsingum um
réttindi á evrópska efnahags-
svæðinu.
Aukiii tækifæri
Evrópusamvinnan hefur gefið Is-
lendingum tækifæri á fjölmörg-
um sviðum sem mikilvægt er að
einstaklingarj fyrirtæki og sam-
tök nýti sér. I dag er fjöldinn all-
ur af aðilum hér á landi sem veit-
ir upplýsingar um þessa mögu-
leika. Þrátt fyrir aukið upplýs-
ingasamstarf hefur verið fundið
að því hversu erfitt er að nálgast
á einum stað upplýsingar um
þessi sóknarfæri. Utanríkisráðu-
neytið vill því leggja sitt af mörk-
um til að einfalda upplýsingaöfl-
un um EES-samninginn og gefa
lærðum sem leikum kost á því að
afla sér upplýsinga um þá mögu-
Ieika sem Islendingar hafa feng-
ið með EES-samningnum.
Þessum markmiðum hyggst
ráðuneytið ná með jhnsu móti:
1) Ný upplýsingarit
Ráðuneytið mun gefa út röð
upplýsingarita undir einkunnar-
orðunum „Njóttu réttinda þinna
í nýrri Evrópu". Tvö fyrstu ritin
eru komin út og fjallar annað
þeirra um atvinnu innan EES og
hitt um menntun innan EES.
Bæklingurinn um atvinnu inn-
an EES kynnir hvaða réttindi
EES-samningurinn veitir til at-
vinnu í öðrum EES ríkjum og
hvaða reglur gilda t.d. um viður-
kenningu prófskírteina, atvinnu-
leysisbætur og atvinnumiðlun.
Einnig er fjallað um dvalarleyfi,
almannatryggingar og réttindi
þeirra sem hyggjast starfa á eigin
vegum.
Bæklingurinn um menntun
innan EES Qallar um réttindi
EES borgara til þess að stunda
nám, starfsnám og rannsóknir í
öðru EES ríki. Fjallað er um inn-
tökuskilyrði í skólum, dvalar-
Ieyfi, rétt fjölskyldu til dvalar á
meðan á námi stendur og gagn-
kvæma viðurkenningar prófskírt-
eina milli landa. Einnig eru
kynnt markmið og réttindi
menntaáætlana ESB ríkjanna,
sem EFTA/EES ríkin taka fullan
Evrópusamvinnan hefur gefið ísiendingum tækifæri á fjölmörgum sviðum sem mikilvægt er að einstaklingar, fyrir-
tæki og samtök nýti sér.
þátt í, þ.e.a.s. Leonardo Da
Vinci-áætlunarinnar, sem nær til
starfsnáms, grunn- og fram-
haldsnáms og símenntunar, og
síðan Sókrates-áætlunarinnar,
sem er ætlað að auka evrópsk
áhrif og skírskotun í almennri
menntun, en því markmiði á
meðal annars að ná með nem-
endaskiptum og samstarfi milli
skóla. Hægt er að nálgast þessa
bæklinga f utanríkisráðuneytinu
og innan skamms á vefsíðu ráðu-
neytisins, en netfang þess er
http:/Avww.utn.stjr.is
2) Betri heitnasída
EES-samninginn er nú að
finna í heild sinni á heimasíðu
ráðuneytisins. Samningurinn er
mjög umfangsmikill og það er
því mikil hagræðing fyrir alla
sem þurfa að nota samninginn
að hafa aðgang að honum með
þessum hætti. Auk þess auðveld-
ar öflugt forrit alla leit á netinu.
3) Ný staða upplýsingafull-
trúa
Viðskiptaskrifstofu utanríkis-
ráðuneytisins verður gert kleift
að veita frekari leiðbeiningar um
þau mörgu sóknarfæri sem EES-
samningurinn gefur. Hefur ráðu-
neytið tekið þá ákvörðun að hafa
sérstakan upplýsingafulltrúa á
viðskiptaskrifstofu utanríkis-
ráðuneytisins um Evrópumál.
Það er ekki markmið ráðuneytis-
ins að þessi vinna skarist við það
mikilvæga upplýsingastarf sem
unnið er á öðrum vettvangi hér-
lendis heldur fyrst og fremst að
hafa svokallaðan fyrsta leitarstað
UtanríMsráðimeytið
hefur orðið vart við
hinii niikla og vax-
andi áhuga sem er á
EES-sanmmgmim.
Þennan vaxandi
áhuga má meðal ann-
ars skýra af aukinni
umfjöllun um samn-
inginn, hæði vegna
þess að almenningur
og eMd síður hags-
munaðilar eru að
verða meðvitaðri um
þann rétt sem samn-
ingurinn veitir og
þær kæruleiðir sem
samningurinn býður
upp á.
sem veitt getur upplýsingar á
hvaða sviði sem er, um hvar. leita
megi eftir fyrirgreiðslu ekki síst í
íslensku stjórnkerfi í sambandi
við sóknarfæri og aðra mögu-
leika á hinu evrópska efnahags-
svæði. Þannig yrði upplýsinga-
fulltrúinn að þessu leyti fyrst og
fremst tengiliður milli almenn-
ings, fyrirtækja eða samtaka
annars vegar og hins vegar þeirra
aðila sem veita upplýsingar um
þessa möguleika.
4) Einföldun kæruleiða
Utanríkisráðneytið hyggst
kynna betur á komandi vikum
tengiliðanet sem starfrækt er í
öllum EES ríkjunum og nær
núna einnig yfir EES svæðið.
Forsaga þess að þetta tengiliða-
net var sett á stofn er sú, að
hefðbundnar kæru- og dóms-
stólaleiðir þeirra sem töldu rétt á
sér brotinn samkvæmt Rómar-
samningnum þóttu of kostnaðar-
og fyrirhafnarsamar. Meðal ann-
ars í Ijósi slíkra sjónarmiða var
ákveðið með Amsterdam-samn-
ingnum árið 1997 að bjóða upp
á hraðvirka aðfinnsluleið þar
sem hægt væri að leiðrétta mis-
skilning með skjótum og ódýrum
hætti, jafnvel samdægurs, sem
annars hefði tekið vikur, mánuði
eða ár að leysa með hefðbundn-
um kæruleiðum. Hugmyndin
með starfi tengiliða er sú, að þeir
starfi á svipaðan hátt og um-
boðsmenn þegar vandamál koma
upp á hinum innri markaði.
Þessir aðilar eiga hver í sínu ríki
að vera sérfróðir um leikreglur á
hinu evrópska efnahagssvæði og
eiga að geta kippt málum í liðinn
BLALLPÓR
ASGRIMS-
SON
UTANRÍKISRÁÐHERRA
SKRIFAR
ef niðurstaða stjórnvalda byggist
á vanþekkingu. Sem dæmi má
nefna hugsanlegt tilvik þar sem
uppskipun á fiski t.d. í Bretlandi
væri stöðvuð vegna vanþekkingar
á EES-samningnum. I slíku til-
viki ætti íslenskur tengiliður að
geta fengið leiðréttingu samdæg-
urs með því að hafa samband
beint við tengiliðinn í Bretlandi,
sem upplýsir viðkomandi stjórn-
völd um gildandi rétt á þessu
sviði.
Einnig skal nefna að annarri
nýjung hefur verið komið á fót í
þeim tilgangi að tryggja skjóta
málsmeðferð þegar um flóknari
viðfangsefni er að ræða, sem
felst í því að taka slík mál upp á
reglulegum fundum háttsettra
yfirmanna samræmingarskrif-
stofa ráðgjafarnefndar Evrópu-
sambandsins um innri markaðs
mál. Viðskiptaskrifstofa utanrík-
isráðuneytisins mun sjá um fyrir-
svar Islands á þessum vettvangi.
Ráðstefnuhald
Auk þeirra leiða sem hér að
framan hafa verið nefndar við
miðlun upplýsinga um EES-
samninginn hefur utanríkisráðu-
neytið verið að feta sig inn á nýja
braut með ráðstefnuhaldi um
EES málefni. Sendiráðið í Brus-
sel reið á vaðið síðastliðið vor
með viðamikilli ráðstefnu í Brus-
sel sem haldin var í samstarfi við
Lögmannafélag íslands. Utan-
ríkisráðuneytið stóð fyrir annarri
ráðstefnu í síðustu viku fyrir lög-
menn og dómara sem bar yfir-
skriftina Framkvæmd EES-
samningsins og hlutverk Eftir-
litsstofnunar EFTA og EFTA-
dómstólsins. Mjög ánægjulegt
var hversu mikil þátttaka var á
ráðstefnunni en rúmlega 150
lögmenn og dómarar tóku þátt í
henni.
Utanríkisráðuneytið hefur orð-
ið vart við hinn mikla og vaxandi
áhuga sem er á EES-samningn-
um. Þennan vaxandi áhuga má
meðal annars skýra af aukinni
um^öllun um samninginn, bæði
vegna þess að almenningur og
ekki síður hagsmunaðilar eru að
verða meðvitaðri um þann rétt
sem samningurinn veitir og þær
kæruleiðir sem samningurinn
býður upp á. Ahrifa Eftirlits-
stofnunar EFTA hefur gætt um
nokkurt skeið hérlendis og nú í
seinni tíð hefur EFTA dómstóll-
inn Iátið meira að sér kveða í
túlkunum á ákvæðum EES-
samningsins. Það er meðal ann-
ars í þessu ljósi sem utanríkis-
ráðuneytið er að beita sér fyrir
kynningu á EES-samningnum á
meðal lögmanna og dómara.
Réttaröryggi aukió
Markmið utanríkisráðuneytisins
er að skila til sem flestra í þjóð-
félaginu aukinni þekkingu á
EES-samningnum og þeim tæki-
færum sem hann hefur upp á að
bjóða. Mun ráðuneytið á næstu
misserum jafnframt beita sér fyr- ■
ir því að efla tengsl við hags-
munaaðila og aðila vinnumark-
aðarins um þessi mál og koma á
reglulegu samráði þessara aðila
við ráðuneytið.
Utanríkisráðuneytið hyggst
með markvissum hætti bæta
þekkingu almennings, hags-
munaaðila og sérfróðra á EES-
samningnum. Með þessu verður
farsæl framkvæmd samningsins
betur tryggð og réttaröryggi auk-
ið.