Dagur - 27.02.1999, Qupperneq 9

LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1999- 25
„Sagði tollvörðum að ég væri engu
að smygla, ég ætlaði að hafa með
mér bjór einsog flugliðar gerðu, “
segir Davíð Scheving Thorsteinsson.
Framganga hans í Fríhöfninni var
steinn sem kom skriðu afstað.
„Sérkennilegt að fólk gæti keypt út í
verslun sterka drykki en ekki þá
veikari, svo sem bjór, “ segir Guðrún
Helgadóttir. Hún skipaði sér í röð
helstu talsmanna bjórsins á Alþingi.
Úumdeilt að bjórinn hefur orðið til
þess að neysla áfengis íyngri ald-
urshópum hefur aukist, segir Ómar
Smári Ármannsson, aðstoðaryfirlög-
regluþjónn í Reykjavík.
„Fólki þótti það mjög framandlegt að
geta fengið öl afkrana, það varal-
veg nýtt hér á landi, “ segir Guðvarð-
ur Gíslason, veitingamaður.
„Áhugi einkaframtaksins á að koma
meira brennivíni ofan í þjóðina til
þess að geta þénað á því er kominn
á stjá, “ sagði Sverrir Hermannsson á
Alþingi. Hann barðist kröftuglega
gegn bjórfrumvarpinu.
Sverrir Hermannsson, sem
síðar átti eftir að gegna starfi
„veislustjóra" í Landsbankanum,
talaði einnig af hjartans sann-
færingu gegn bjórnum. I þing-
ræðu komst hann svo að orði á
áliðnum vetri 1988: „Síðan ætla
þeir að efla íslenskan iðnað sem
annast framleiðslu á öli og gos-
drykkjum. Að vísu er reynsla
annarra þjóða sú að það stór-
dregur úr drykkju gosdrykkja við
framleiðslu og sölu á öli. Það er
ekki stór keppur í þessari slátur-
tíð. En gamli Carlsberg er auð-
vitað kominn á vettvang og
áhugi einkaframtaksins á að
koma meira brennivíni ofan í
þjóðina til þess að geta þénað á
því er kominn á stjá,“ sagði þá-
verandi þingmaður Austlend-
inga.
Bjórlíkið
byrjaði á Gauknum
Segja má að Islendingar hafi
strax árið 1983 fengið forsmekk-
inn að bjórnum. í nóvember það
ár var veitingastaðurinn Gaukur
á Stöng við Tryggvagötu í
Reykjavík opnaður, þar sem var
selt svonefnt bjórlíki. Það var
pilsner blandaður saman við
kláravín í hlutföllunum átján á
móti einum. Þetta sló í gegn og
veitingastaðurinn líka, sem segja
má að hafi æ síðan verið Mekka
bjórmenningar í landinu. Guð-
varður Gíslason, sem var veit-
ingamaður á Gauknum á þess-
um tíma, segir að algjör spreng-
ing hafi orðið þegar bjórlíkið
kom til sögunnar og það hafi
Iengi haldið miklum vinsældum.
Og salan á bjórlíkinu var svo
mikil að hún toppaðist ekki á
bjórdeginum fræga. „Fólki þótti
framandlegt að geta fengið öl af
krana, það var alveg nýtt hér á
landi,“ segir Guðvarður.
Hann segir að mikið sé talað
um hátt bjórverð hér á landi, en
fyrir 0,3 Itr. á veitingahúsum er
fólk gjarnan að greiða á bilinu
380 til 450 kr. Erlendis er gjarn-
an greitt fyrir sama magn 350
kr. að viðbættu einhverju þjórfé,
þannig að upphæðin er yfirleitt
á mjög svipuðu róli hér heima
og ytra, eða mjög nálægt því.
„Síðan hefur
bjórverð hér á
Iandi ekki
hækkað neitt
stórkostlega á
þessum tíu
árum. I upp-
hafi seldum
við 0,3 lítra af
bjór á 280 kr
og nú er hann
kominn í um
400 kr. Það
finnst mér
ekki mikil
hækkun á
þessum tíma,“
segir Guðvarð-
ur og skýring-
una telur hann
vera meðal
annars þá að
bjór hafi lækk-
að í heildsölu,
bæði vegna
aukins fjölda
veitingahúsa
og einnig
bjórneyslu sem
aukist hafi
jafnt og þétt.
Egils Gullið
er vinsæl-
ast
Frá [rn' í mars
1989 hefur
ÁTVR selt alls
um 69 millj-
ónir lítra af
hinum gullna
mjöð. Umrætt
ár seldi ÁTVR alls um 6,6 millj.
ltr. og síðan hefur þróunin í
bjórsölu verið stöðug aukning,
síðustu ár í kringum 10 prósent
á ári hverju, að sögn Höskuldar
Jónssonar forstjóra ÁTVR. Árið
1995 hætti ÁTVR sölu á bjór til
veitingahúsa og hún færðist þá
yfir til heildsala, en þetta ár var
heildarsalan á bjór á ári hverju
komin upp í átta milljónir lítra á
ári. Eftir að salan til veitinga-
húsa hvarf út úr myndinni
minnkaði bjórsala ÁTVR veru-
lega, en hefur síðan aukist aftur
og var eftir síðasta ár 8,2 millj.
lítra og var það eingöngu smá-
sala.
segir Höskuldur.
Hann segir
hlutfall í sölu
innlends og er-
lends bjór vera
55% og 45%,
innlendri fram-
leiðslu í vil.
Áfenqis-
ígi
>ta
Gleði á Gauknum á
stríðum straumum.
bjórdeginum. Dansað var á borðum og mjöðurinn rann í
Flestir fóru að dæmi Valgeirs Guðjónssonar og „gengu
heim“.
í upphafi seldi ÁTVR aðeins
sjö bjórtegundir, það er Sanitas
pilsner, Egils Gull, Budweiser,
Lövenbráu, Tuborg, Kaiser og
Sanitas lager og voru erlendu
tegundirnar settar á markaðinn
að undangengnu útboði. Urvalið
hefur svo aukist í áranna rás og í
dag býður ÁTVR uppá tugi bjór-
tegunda, sumar aðeins með sér-
pöntunum. - Vinsælasta bjórteg-
undin í dag er Egils Gull. „Sú
tegund var lengi að ná sér á strik
í sölu, en hefur haldið forystu
síðustu ár. Heildarsalan á bjór af
þessari tegund eftir þennan eina
áratug er 9,5 millj. Itr. Af erlend-
um tegundum er það Heineken
sem mest hefur selst síðustu ár,“
neyslan
færist í yngri
aldurshópa
En hvað með af-
leiðingar af völd-
um bjórsins?
Hafa ræst þær
spár manna sem
sögðu að bjórinn
myndi valda
miklum skaða í
þjóðfélaginu og
auka áfengis-
neyslu unglinga.
Omar Smári Ár-
mannsson, að-
stoðaryfirlög-
regluþjónn hjá
Lögreglunni í
Reykjavík, segir
óumdeilt að bjór-
inn hafi orðið til
þess að neysla
áfengis í yngri
aldurshópum
hafi auldst. Áður
en bjórinn kom
til sögunnar hafi
áfengisneysla
ungs fólks yfir-
leitt ekki hafist
fyrr en það var
17 til 20 ára, en nú sé neyslan
komin mun neðar í aldurshópa.
„Þetta er slæm þróun,“ segir
Omar Smári sem segir mikil-
vægt að gera unglingum grein
fyrir alvöru mála. Það eigi Iíka
að vera hægt, því yfirleitt séu
krakkar skynsemdarfólk. Omar
tekur þó fram að erfiðara sé orð-
ið í dag, en var til dæmis fyrir
fimm árum, að meta áhrifin af
Iögleiðingu bjórsins. Bjórneysla
sé orðinn hluti af neyslumenn-
ingu þjóðarinnar og einnig sé
samanburðurinn erfiður því að
fjölmargt í þjóðfélaginu sem
spilar inn í dæmið hafi breyst
síðasta áratug.
„í dag sjáum fleiri menn sem
eru góðglaðir vegna áfengis, en
færri eru út úr heiminum.
Greinilegt er að þetta veikara
áfengi fer betur í fólk og það er
hending orðin að taka þurfi á
mönnum. Áður þurftum við að
slást við menn heilu og hálfu
vaktirnar," segir Olafur Ásgeirs-
son, aðstoðaryfirlögregluþjónn á
Akureyri. - Eftir tíu ára bjór-
neyslu þjóðarinnar segist Olafur
telja að ástandið í áfengismenn-
ingu þjóðarinnar hafi batnað og
ætti að greiða atkvæði um bjór-
inn í dag myndi hann styðja
slíka tillögu að reynslu síðasta
áratugs fenginni, þó hann hefði
hinsvegar verið harður andstæð-
ingur bjórsins á sínum tíma.
Veröum að
læra af reynslunni
Það var almennt mat þeirra sem
Dagur ræddi \áð um bjórmálin
að lögleiðing hans hefði orðið til
þess að færa áfenigsneysluna
niður í yngri aldurshópa. „Al-
mennt held ég þó að bjórinn
hafi hjálpað unglingum að um-
gangast áfengi í hófi. Af bjór er
minni ávanabinding en af
brenndu áfengi og ef við höfum
bjórinn láta unglingar sterkara
áfengið síður ofan í sig. En meg-
inmálið er þó í mínum huga að
áróður og forvarnastarf verði eflt
og við fræðum unga fólkið um
skaðsemi áfengis almennt," segir
Helga Hannesdóttir, barna- og
unglingageðæknir, en hún hefur
mikið unnið að áfengislækning-
um.
„Við verðum að læra af reynsl-
unni og snúum ekki til baka,“
segir Omar Smári Ármannsson,
sem vill uppfræða unglinga um
skaðsemi áfengis; af neyslu þess
geti hlotist margkonar óhöpp og
slys. Hinir fullorðnu verði Iíka
að umgangast áfengi á sömu
forsendum. Suniir geti drukkið
áfengi í hófi og farið vel með, en
sumir alls ekki. Mikilvægt sé að
þeir þekki sín takmörk og að
misnotkun áfengis þyki óeðlileg.
I þessum efnum þurfi vakningu
á meðal almennings.
Bíð eftir verðlækkun
„Reynslan af bjórnum
finnst mér góð. Hinsvegar
bíð ég þess að fleiri veit-
ingahús lækki verðið,
„Tabú að nokkrir staðir eru búnir að
menn labbi á gera það og eru að selja
krá og fái sér hálfan lítra á bilinu 300 til
krús," segir 400 kr. Allt yfir 400 kr.
Kristján Þor- finnst mér of dýrt,“ segir
valdsson. Kristján Þon'aldsson, rit-
stjóri Séð og heyrt. „Það
hefur hingað til verið tabú
að menn labbi inn á krá og fái sér krús.
En þetta er að breytast sem er að mínu
mati grundvöllur þess að áfengismenn-
ing íslendinga verði einsog meðal sið-
aðra þjóða. Við eigum að geta fengið
okkur bjór, án þess að fara á herðablöð-
in.“
Ekki stór vandræði
„Það sem ég hef helst
áhyggjur af er áð unglingar
umgangist hann ekki sem
áfengi, heldur sem skað-
Iaust efni. Það tel ég geti
skapað þá hættu að þau
leiðist í framhaldinu út í
drykkju enn sterkara
áfengis og þannig fari bolt-
inn að rúlla,“ segir Elsa B.
Friðfinnsdóttir, forstöðu-
maður heilbrigðisdeildar Háskólans á
Akureyri. „Þó held ég að bjórinn hafi
ekki valdið stórum vandræðum í íslensku
þjóðfélagi. - Já, ég var fylgjandi bjór-
frumvaqjinu á sínum tíma. Taldi að
treysta ætti fólki til þess að umgangast
bjórinn af skynsemi og það held ég líka
að flestir hafi gert á þessum áratug.“
Hér vantar kráar-
stemmningu
„Eg er enginn sérfræðing-
ur í bjórmenningu, finnst
betra að drekka léttvín en
„Kvartað yfir bjór, en úr því þú spyrð tel
fólki sem létti ég að ágæt reynsla sé af
á sér, segir bjórnum hér á landi. Dreg-
Gunnar Jó- ið hefur úr neyslu sterkra
hann Birgis- drykkja meðan bjórdrykkja
son. hefur aukist og það er að-
— almálið. En það sem mér
finnst kannski vanta er sú
kráarstemmníng sem vel þekkt er til
dæmis frá Bretlandi," segir Gunnar Jó-
hann Birgisson, lögmaður í Reykjavík.
„Annað vandamál er m.a. samfara bjór-
neyslu og skemmtanamenningu er
skortur á salernum í miðborginni. Þegar
ég var í borgarstjórn bárust oft erindi frá
íbúum miðborgarinnar sem kvörtuðu yfir
háttalagi fólks sem var í spreng og létti á
sér þar sem ekki mátti.“
Bjórinn með hákarlinum
„Flestir í Blöndudal fara vel
með vín. Bjórinn er vinsæll
hér einsog annarsstaðar þó
menn drekki reyndar
brennivín á þorrablótun-
um. Þó sést þar orðið að
fólk skoli hákarlinum niður
með bjór,“ segir Jóhanna
Halldórsdóttir, húsmóðir í
Austurhlíð í Blöndudal í
Húnaþingi. „Auðvitað er
bjórinn dýr. En ég held
samt sem áður að þetta háa verð sé ekki
svo slæmt, þetta er neyslustýring og hem-
ill á enn meiri áfengisneyslu."
„Flestir um-
gangast bjór
afskynsemi,"
segir Elsa B.
Friðfinnsdóttir.
„Flestir í
Blöndudal fara
vel með vín, “
segir Jóhanna
Halldórsdóttir.