Dagur - 15.06.1999, Blaðsíða 7

Dagur - 15.06.1999, Blaðsíða 7
ÞRIBJUDAGU R 1 S. JÚNÍ 1999 - % ÐMfir- ÞJÓÐMÁL Að vinna Möinn JÓN KRISTJANS- SON FORMAÐUR FJÁRLAGA- NEFNDAR ALÞINGIS SKRIFAR Nú hafa náðst samningar um að her Serba dragi sig út úr Kosovo og NATO hætti loftárásum. Frið- argæslulið hefur haldið inn í héraðið til þess að tryggja öryggi flóttamanna sem snúa heim aft- ur. Menn skulu temja sér hóf- lega bjartsýni varðandi fram- vindu mála á Balkanskaga. Þar er suðupottur og þjóðir Evrópu og Norður Ameríku standa hér frammi fyrir einu flóknasta og erfiðasta friðargæsluverkefni sem um getur. Kemur þar margt til. Þáttaskil Atökin í Kosovo marka að mörgu leyti þáttaskil. Ekki síst eru þetta mikil þáttaskil í sögu NATO. Bandalagið hefur nú starfað í 50 ár og tilgangur þess var að tryggja öryggi 16 aðildarríkja, undir formerkjum um sameigin- legar varnir. Arás á eitt ríki ætti að skoðast sem árás á þau öll. Bandalagið lifði í andrúmslofti kalda stríðsins lengst af, en með falli Berlínarmúrsins mátti segja að því hefði Iokið. Því hefur stundum verið hald- ið fram að verkefni NATO hafi lokið þar með. Óvinurinn væri horfinn. Það kom fljótt í Ijós að því var víðs fjarri að stjórnir að- ildarríkjana litu svo á. Ný staða blasti við. Þjóðir Mið- og Austur Evrópu telja hagsmunum sínum best borgið með því að gerast að- ilar að bandalaginu og þegar hafa þijár þjóðir fengið að því fulla aðild og aðildarríkin eru nú orðin nítján. Þó að Rússar stæðu ekki gráir fyrir járnum gagnvart Vestur Evrópu, telja stjórnvöld allra landa álfunnar að huga þurfi að öryggismálum. Þar veldur um að uppbygging álfunnar er flókin. Það er fremur regla en undantekning í álfunni að í hinum einstöku ríkjum eru minnihlutahópar, af öðru þjóð- erni og jafnvel annarri menningu en viðkomandi ríki. Þessar að- stæður eru víðar en á Balkan- skaga og þetta eitt getur verið fóður í átök, eins og dæmin sanna. Óróleiki á einum stað hefur víð- tæk áhrif og þeg- ar kviknar í tundrinu getur loginn breiðst víða út. Erfið spor að stiga Nato hefur í ljósi þessa breytt stefnu sinni á þann veg að hafa viðbúnað til þess að bregðast við staðbundnum átökum. Stríðið á Balkanskaga, fyrst í Bosníu, síðan í Kosovo eru fyrstu stríðs- átök NATO í 50 ára sögu þess. Stríðið er háð með loftárásum á svæði sem er utan aðildarríkjanna. Þær árásir stóðu stutt í Bosníudeilunni, og enduðu með því að friðargæslu- lið tók sér stöðu í landinu, en árásir hafa staðið vikum saman á Kosovo og Serbíu. Það má full- yrða að þetta eru þungbær skref fyrir allar þjóðir bandalagsins og hafa reynt á þolrif stjórnvalda í aðildarríkjunum. Stríð er ekkert gamanmál og það er öllu venju- legu fólki raun að þurfa að horfa upp á slík átök þótt í fjarlægð sé. Eg hygg að það hafi komið mörgum á óvart hvert úthald Milosevic hefur verið og hvað hann gat haldið þjóð sinni lengi í heljargreipum og stýrt her sínum til óhæfuverka í Kosovo. Markmið og tilgangur Það má spyrja, og áreiðanlega hafa margir stuðningsmenn „Fólk var rekið frá heimilum sínum, skilríki og eigur þess brennt og fjöldi manna myrtur með köldu blóði. Mannnréttindi voru fótum troðin", segir Jón m.a. í grein sinni. NATO spurt sig að því hvaða til- gangur helgaði svo ógnarlegar aðgerðir, sem loftárásir í 10 vik- ur á Serbíu. Því er til að svara að það eru staðreyndir að hersveitir Serba í Kosovo voru búnar að hrekja hundruðir þúsunda manna á vergang og skipulegar og úthugsaðar þjóðernishreins- anir voru hafnar í Kosovo. Fólk var rekið frá heimilum sínum, skilríki og eigur þess brennt og fjöldi manna myrtur með köldu blóði. Mannréttindi voru fótum troðin. Þessar aðgerðir voru þess eðlis að það var ekki hægt að láta þær viðgangast. Ef það hefði ver- ið gert hefði það verið merki til allra einræðisherra og stjórn- málamanna, með tilhneigingar til einræðis, að þeir gætu farið sínu fram. Ef þróun mála hefði verið Iátin afskiptalaus hefði það getað Ieitt til óróa um alla Suð- austur Evrópu, með enn geig- vænlegri afleið- ingum, þótt mönnum finnist nóg um. Friðargæslan Það verk sem bíður friðar- gæsluliðsins í Kosovo er næst- um ómannlegt. Landið er í upp- lausn. Allt að milljón manns hafa flosnað upp úr sínu um- hverfi. Margt af því fólki er skil- ríkjalaust og hef- ur ekki einu sinni pappíra um hvað það átti eða hvar það á heima. Húsin brennd, allt skipulag þjóðfé- lagsins í molum. Liðið þarf að standa á milli stríð- andi aðila, því frelsisher skæru- Iiða telur sig hafa harma að hefna. Spenna á milli Rússa og NATO og óvænt innkoma rússneskra sveita í héraðið ein- faldar ekki málið. Einkennilegt ástand í rússneskum stjómmál- um kemur einkar vel í Ijós í sam- bandi við þetta mál og það er með ólíkindum ef forsetinn gef- ur tilskipanir um aðgerðir hers- ins án vitundar utanríkisráðherr- ans. Hins vegar er afar áríðandi að leysa úr þessu flókna verk- efni. Það getur haft mikil áhrif á það hvort friður eða ófriður ríkir í þessum hluta Evrópu næstu áratugina. Mikilvægt er að flóttafólkið geti snúið heim. Ef það kæmi til að allt að ein millj- ón manna þyrfti að koma sér fyr- ir í bláfátækum nágrannaríkjum, á borð við Albaníu og Makedon- íu, er það ávísun á áframhald- andi árekstra og ókyrrð á þessum slóðum. Hins vegar þarf sam- eiginlegt átak ríkja í Vestur Evr- ópu og Norður Ameríku til þess að það geti orðið að veruleika með skikkanlegum hætti. Til þess þarf Ijármuni, skipulag og tækni. Framlag íslendinga Við Islendingar getum lagt nokk- uð af mörkum í uppbyggingar- starfinu. Við erum herlaus þjóð, en höfum gegnt skyldum okkar í NATO. Hafi sá tími einhvern tíma verið að við gætum setið hjá í öllum athöfnum bandalagsins er hann liðinn. Við erum álitin fær um að leggja okkar af mörk- um. Þess er ekki krafist af okkur að við tökum beinan þátt í hern- aðarátökum, enda herlaus þjóð. Hins vegar höfum við tekið á móti flóttamönnum og sent lög- gæslumenn og hjúkrunarlið til Bosníu. Eftir þessu er tekið hjá samstarfsþjóðum okkar og þetta fyrirkomulag mála á að þróa áfram. Ef það tekst að koma á því ástandi að uppbyggingarstarf geti hafist eigum við Islendingar að taka þátt í því, eins og aðstæð- ur okkar leyfa. Það mun þurfa alla krafta sem tiltækir eru. Það var haft eftir einhveijum spökum manni að það væri erfið- ara að vinna friðinn en stríðið. Þetta eru orð að sönnu. Nú ligg- ur það verkefni fyrir í Kosovo að vinna fríðinn og allir hljóta að vona í einlægni að það takist. Til imihverfisr áðherra Ég vil óska þér velfarnaðar í einu ábyrgðarmesta ráðuneytinu og þá um leið að þú verðir þjóðinni gagnlegri en forverar þínir. Á sínum tíma var ráðuneytið búið til fyrir Júlíus Sólnes og var pólitískur skollaleikur þar á ferð eins og nú við fjölgun ráðherra. Þvert á spádóma, kom Júlíus fót- um undir ráðuneytið og vann brautryðjendastarf og svo ekki söguna meir því aðrir tóku við. Eiður gerði ekkert, Ossur reyndi að friða minkinn og gerði mönnum erfitt fyrir að fækka vargi og gott hefði verið ef Guð- mundur hefði haft það eins og Eiður, en sfðasta verk Guð- mundar var að valda vandræðum í skipulagi Þjórsárdals. Af ein- stökum stórum málaflokkum þessa víðfeðma ráðuneytis má nefna að nú er svo komið að minkurinn er orðinn stórkostlegt vandamál sem enginn þorir að taka á. Refur og vargfugl hafa bókstaflega gleymst nema talað er um að friða hrafninn en mó- fuglar eru að hverfa úr náttúru Islands og öllum virðist sama. Það þarf að hefja útrýmingarher- ferð gegn minknum. Auðvitað er öllum Ijóst að það er ekki hægt að eyða minknum, en það verður að ganga eins nærri honum og frekast er unnt því hann eyðir fuglalífi og er skaðvaldur í ám og vötnum. Þó vil ég skora á þig að afnema Ieyfi til að eitra fyrir vargfugli, því sú aðferð er ekki sæmandi og er tignarlegustu fuglunum hættu- leg. Högl og kúlur úr blýi eru eit- ur sem dreift er um allar jarðir og bið ég þig vinsamlegast að Iáta banna blýið og innleiða högl og byssukúlur úr járni eða öðru óskaðlegu efni. Ég geri mér ljóst að stærstu málin eins og virkjan- ir, stóriðja og mengun munu halda áfram með sömu skamm- sýnis vinnubrögðunum og verið hafa, eða þar til stjórn með sýn til framtíðar hefur tekið við. Fréttamenn halda því fram að þú sért metnaðargjörn og ég vona að þú sért þvf til viðbótar ákveðin og látir ekki baráttulaust hrekja þig frá því sem þú álítur rétt og telur þig ráða við. Þó Framsóknarflokkurinn sé sá flokkur sem ég mundi síst kjósa, þá eru þar innanborðs ágætir menn að sjálfsögðu. Einn þeira er Olafur Orn Haraldsson en hann hefði ég kosið með fyrstu mönnum ef ekki væri kosið um flokka. Vonandi lætur hann ekki ráðskast með sig eins og gerst hefur með núverandi heilbrigð- isráðherra, en sú ágæta kona vill örugglega vel en ræður ekki við eða hefur ekki skilning á svo erf- iðum málaflokki og allra síst því er varðar aldraða og öryrkja. Þetta segi ég til að undirstrika nauðsyn þess að ráðherra láti ekki kúga sig eða geri öðrum slíkt og setji sig vel inn í mál. Flokkun sorps, nýting og eyðsla var það sem þú kvaðst hlakka mest til að takast á við. Þar er í mörg horn að líta og þörf á vel upplýstum stjórnanda sem skynjar umhverfið og þarfir þess. Það er ekki sama hvort andrúms- loftið er mengað með brenndu sorpi sem verið er að eyða eða hvort mold er unnin úr því og fyllt í skörð jarðvegseyðingar. Mengun hverskonar er óvinur sem þér er falið að draga mátt- inn úr, helst að stöðva og er óhreinkun strandar og hafið þar með talið því fiskveiðiþjóð verð- ur að forðast allt sem veldur mengun sjávar. Ég skora á þig að Ieggja drög að langtímaáætlun um hreinsun alls frárennslis (skólps og klóaks) þannig að ein- ungis hreint vatn renni til sjávar. Úrgangur er í safnþróm gerður, með einföldum hætti, að mold sem æskilegt er að notuð sé á foksvæði og þar græddur upp tijágróður hverskonar og gras. Ólífrænan úrgang sem ekki veld- ur mengun, má nota í uppfyll- ingar. Til lengri tima litið má breyta sorpi í verðmæti, öfugt við það sem nú er. Já, ágæta Siv, þú ert svo sannarlega í öfundsverðu starfi, sannkölluðu drauma- starfi, þar sem hægt er að láta mikið gott af sér leiða til heilla öllu því sem mestu skiptir. Vonandi verður þú ekki pólit- isk leikbrúða oflátunga.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.