Dagur - 19.08.2000, Síða 17

„Maður hefur lært að ekki er hægt að ganga að öllu sjálfgefnu ílífinu, til dæmis
þeim daglegu þægindum sem maður hefur hér heima, “ segir Jón Kr. Valdimars-
son meðal annars hér í viðtalinu. mynd: -sbs.
Götuóeirðir,
skotbar-
dagar, og
skriðdrekar
voru hluti af
daglegu lífi
Jóns Kr.
Valdimarsson lögreglu-
varðstjóra á Akureyri
sem var við störf í friðar-
gæslusveitum Samein-
uðu þjóðanna í Kosovo.
Hann segir dvölina hafa
þroskað sig mikið og
hann hefur áhuga á því
að fara aftur utan.
„Það var undarlegt að venjast
því að byssur og skriðdrekar
væru bluti af þeim daglega veru-
leika sem maður bjó við. En
auðvitað lærir maður afar mikið
á því að lifa og starfa við svona
aðstæður og kann bctur að meta
það sem maður hefur hér
heima,“ segir Jón Kr. Valdimars-
son lögregluvarðstjóri á Akur-
eyri. Um hálfs árs skeið, frá þvf í
október á síðasta ári og fram í
apríl var Jón meðal Iiðsmanna í
friðargæslusveitum Sameinuðu
þjóðanna á borginni Mitrovica í
Kosovó. bar einsog annarsstaðar
á Balkanskaga hafa friðargæslu-
sveitirnar tekið yfir löggæslu og
verður svo álram, að svo komnu
máli. Fjöldi lögreglumanna er
innan vébanda þessrra sveita og
koma þeir víðsvegar frá úr heim-
inum.
Valdir úr Víkingasveitinni
Jón og félagi hans, Guðmundur
Asgeirsson, sem er lögreglumaður
í Rcykjavík, héldu utan til Kosovó
þann 11. október. Aður höfðu
þeir verið á tveggja vikna undir-
búningsnámskeiði í Danmörku,
en hér heima voru þeir valdir til
þessa verkefnis af Ríkislögreglu-
stjóra eftir að hafa farið í próf þar
scm þrek þeirra og enskukunn-
átta var könnuð. Einnig hafði
talsvert að segja að þeir félagar
hafa í gegnum árin báðir verið
viðloða Víkingasveitina svonefndu
og tekið þátt í ýmsum verkefnum
á hennar vegum.
„Eftir að námskeiðinu í Dan-
mörku lauk flugum við til
Makedóníu og þaðan vorum við
svo keyrðir til Pristina í Kosovó,
þar sem við tók vikunámskeið
með enskuprófi og skotprófi og
einnig vorum við fræddir um
landsvæðið þarna og stöðu mála,“
segir Jón, sem fór til starfa í lög-
regluliði sem var undir stjórn
Dana. Valdi hann sér að starfa úti
á götunni, í hinni daglegu bar-
áttu, í stað þess að vera skrif-
borðslögga á stöðinni.
Áin íbar var átakalínan
Segja má að borgin Mitrovica sé
tvískipt og áin Ibar, sem rennur
þvert f gegnum borgina, er
markalínan. Sunnan árinnar búa
nær eingöngu Albanir, um hund-
rað þúsund talsins, en norðan ár-
innar eru íbúarnir mun færri; í
þeim borgarhluta eiga um þrjú til
fjögur þúsund Albanir sinn sama-
stað í tilverunni og um 20 þús-
und Serbar. Það er einmitt milli
þessarar tveggja þjóðabrota sem
styrjöldin í Kosovó hefur verið
háð, enda þótt leikmönnum reyn-
ist ekki alltaf auðvelt að átta sig á
því hverjir séu í raun að berjast
við hvern. Og hvers vegna.
„Ain mikla Ibar var greinilega
átakalínan, það sá maður strax,“
segir Jón. „Yfir ána eru tvær brýr
og þeirra var gætt allan sólar-
hringinn af friðargæsluliði
Frakka. Engir fengu að fara yfir
aðalbrúna nema börn, konur og
gamalt fólk, svo sem börn Albana
í norðurhluta borgarinnar sem
sóttu skóla í suðurhlutanum. Þau
fengu ekki að sækja skóla þá sem
Serbar starfræktu í norðurhluta
borgarinnar. Hins vegar sóttu
Serbar skiljanlega aldrei í suöur-
hlutann."
Verið að skjóta
sitt á hvað
„Spennan lá alltaf í loftinu,"
heldur Jón áfram í frásögn sinni.
„Klukkan þrjú var kannski allt
með ró og spekt en á tveimur
mínútum gat allt verið komið í
háa loft. Hclsta átakasvæðið var
við brýrnar yfir íbar og það
þurfti ekki nema að Serbi þar á
ferð bæri kennsl á Albana og þá
gat slegið í brýnu. Þá kom það i
hlut okkar í friðargæslusveitun-
um að róa íólk, það er að segja
ef við Ientum ekki inni í þessari
múgæsingu og að okkur var
gerður aðsúgur.“
Jón var mest við störf í norð-
urhluta borgarinnar og framan
af tíma hans þar kom það oft og
tíðum í hlut friðargæslujiða að
aðstoða Albana í norðurhluta
borgarinnar sem vildu flytja á
brott yfir í öruggara umhverfi, í
suðurhlutanum - þar sem hjálp-
arstofnanir tóku váð fólkinu og
greiddu leið þess. „Síðan var
þcssari aðstoð við fólk hætt og
þess í stað reynt að efla gæslu
og halda Serbunum í skefjum,"
segir Jón, sem allan sinn tírna í
Kosovó gekk um vopnaður níu
millimetra skammbyssu. „Þarna
var verið að skjóta sitt á hvað og
því var nauðsynlegt fyrir okkur
lögreglumenn að vera við öllu
búnir, þó við þyrftum sjaldan að
beita vopnum."
Vopnaleit skilaði
ótrúlegu magni
A því sex mánaða tfmabili sem
Jón var í Kosovó segir hann að
mestu átökin hafi orðið snemma í
febrúar sl. Þá bárust fréttir af því
að í norðurhluta borgarinnar
hefðu sjö Albanir hefðu verið
myrtir af Serbum. „Eftir að fréttir
af þessu bárust liðu aðeins örfáar
mfnútur þar til allar götur voru
orðnar fullar af Albönum og
Serbum, hamslausum af bræði.
Við Iögreglumennirnir ætluðum
að reyna að stilla til friðar, en
auðvitað var það tilgangslaust og
við fórum inn á stöð og héldum
okkar þar meðan þetta gckk yfir.“
I framhaldi al' þessum óróa var
ákveðið að efla alla friðargæslu-
sveitirnar eins og hægt var og á
hverri vakt var gæsluliðum fjölgað
úr tíu í þrjátfu. „Einnig ákvað
franski herinn, sem fór fyrir þess-
um gæslusveitum, að fara í hús-
lcitir í hverfum Serba í æ ríkari
mæli. Heilu hverfunum var lokað
og sfðan leitað að vopnum í hverri
einustu íbúð. Þessi leit skilaði
ótrúlegu magni af vopnum og það
kom á daginn að á nánast á hverj-
heimili voru rifflar, sprengjur eða
sprengjuvörpur. Fólk leit á það
nánast sem öryggisatriði að eiga
vopn,“ segir Jón.
Mannshvörfin
það átakanlegasta
„Sennilega voru mannshvörf það
átakanlegasta sem ég kynntist í
þessari veru minni í Kosovó. Þó
þær tölur um fjölda fólks sem á
að hafa horfið séu sennilega stór-
um ofauknar þá er það alltaf jafn
sárt að koma til fólks sem á um
sárt að binda, en geta ekkert
hjálpað því. Það tekur á mann,“
segir Jón.
Hann hefur frá því hann kom
heim verið í tölvusamskiptum við
lögreglumenn sem eru f friðar-
gæslusveitunum ytra. „Þeir segja
aö lítið rórra sé í Mitrovica en var
og erfiðlega gangi að greiða úr
flækjunum. Það er líka erfitt að
átta sig á því hvetjar átakalínurn-
ar raunverulega eru; þarna bland-
ast saman stjórnmál, trúarbrögð,
gamlar erjur - cn líka hagsmunir
vegna náma sem eru skammt frá
borginni þar sem er að finna góð-
málma - sem margir ásælast.11
Hef öðlast reynslu
og víðsýni
Um þessar mundir eru tveir lög-
reglumenn úr Reykjavík við frið-
argæslustörf í Kosovo, þcir Þórir
Sigurðsson og Asgeir Þór Ásgeirs-
son sem lögreglumenn í Reykja-
vfk. Líldegt má og telja að enn
fieiri lögreglumenn héðan fari
utan á næstu árum því Samein-
uðu þjóðirnar hafa búið sig undir
að gæslusveitir á þeirra vegum
verði f Kosvo um ófyrirséða fram-
tíð.
„Eg gæti vel hugsað mér að fara
aftur utan. Það sem mér finnst ég
hafa grætt á þessu er reynsla og
víðsýni. Einnig hefur maður lært
að ekki er hægt að ganga að öllu
sjálfgefnu í lífinu, til dæmis þeim
daglegu þægindum sem maður
hefur hér heima. Hér heima höf-
um við til dæmis sjálfrennandi
heitt og kalt vatn og rafmagn - en
í Mitrovica kom þetta allt eftir
dúk og disk. Stundum kom vatn-
lögg úr kerfinu í kannski klukku-
tíma og þá varð maður að sæta
lagi og safna vatninu á tveggja
lítra kókfiöskur og hita vatnið sfð-
an upp á gasi og fara þannig í
sturtu. Það var mesta furða hvað
manni tókst að komast upp á lag
með þetta og maður lærði að
bjarga sér - sem var auðvitað
ágætt.“
Siguröup Bogi
skrifar
Götubardagi. Þessi mynd var tekin í október á síðasta ári
þegar kom til götubardaga þegar fjöldi Albana sem voru að
koma úr jarðarför rédist að rússneskum friðargæsluliðum
sem voru að fylgja tveimur Serbum sem þarna áttu leið um.