Dagur - Tíminn Akureyri - 28.06.1997, Page 17

LIF OG LAND

Land og þjóð
Sigurður Bogi
Sævarsson
skrifar
1. Við Laufásveg í Reykjavík stendur
húsið Galtafell sem Bjarni Jónsson,
kenndur við Gamla-bíó, átti lengi. En
hvar er Galtafell það sem Bjarni
nefndi húsið eftir - og hver var bróðir
hans, landsþekktur listamaður?
2. Undir Krísuvíkurbergi hafa tveir
Grindarvíkurbátar strandað síðustu
árin. Annar svegar 1991 og hins veg-
ar í vetur. Hvað hétu þessir bátar?
3. í vikunni var frá því greint að þekkt-
ur flölmiðlamaður hefði tekið á leigu
laxveiðiróttindi í á einni í Borgarfirði.
Hver er maðurinn og hver er áin?
4. Á ferð sinni um Dalasýslu um sl.
helgi heimsótti forseti íslands m.a.
Mjólkursamlagið í Búðardal. Á hvaða
framleiðslu er þar einkum lögð
áhersla?
5. Að Holti í Önundarfirði situr prestur
sem er m.a. þekktur fyrir hljóðfæra-
leik. Á hvaða hljóðfæri leikur hann og
hvað hét bókin sem hann skrifaði um
það tímabil sem hann var fríkirkju-
prestur í Reykjavík?
6. Á þessari mynd sést Brynjólfur Sæ-
mundsson, búnaðarráðunautur á
Hólmavik, við minnismerki um þekkt
skáid, fædd 1887, sem er talið vera
fyrsti einstaklingurinn fæddur á
Hólmavík. Skáldið er m.a. þekkl fyrir
ljóðið Vorsól. Um hvern er spurt?
7. Hvað heitir bærinn í Vestur-Húna-
vatnssýslu sem Grettir Ásmundarson
var frá?
8. Fyrir framan aðaldyr Hóladómkirkju
í Hjaltadal er leiði maddömu í Skaga-
firði, sem ljúflingsskáld þjóðarinnar
orti um eitt fegursta ástarljóð tung-
unnar, þegar hún var ung slúlka.
Hver var hún?
9. Hverjir eru bæjarstjórar á Blönduósi
og Sauðárkróki?
10. Ilvar í F.yjafjarðarsýslu eru eftirtaldir
bæir; Jarðbrú, Þverá, Melar, Ingvarir,
Hofsá, Uppsalir og Skáldalækur?
11. Við sunnanverða Hörgárósa við Eyja-
Qörð eru merkar fornminjar um
verslunarstað, sem þar var frá fyrstu
öldum íslandsbyggðar og fram til um
1400. Hver er staðurinn?
12. í hvaða sveitarfélagi eru Grímsstaðir
á Fjöllum?
13. Hverjir eru tveir hæstu fjallvegir á
Austurlandi?
14. Ilvað heitir kirkjustaðurinn í Loð-
mundarfirði?
15. í Austurlandskjördæmi eru gefin úr
þrjú héraðsblöð, hvert á sínum stað.
Hvað heita þau og hvar eru þau gefin
út?
16. Seint á síðustu öld fæddist í Ilörgs-
landskoti á Síðu kona sem síðar varð
verkalýðsfrömuður x höfðuborginni
og tók þátt í stjórnmálum. Sonardótt-
ir hennar situr nú á Alþingi og er þar
formaður síns stjórnmálaflokks. Um
hvaða konur er hér spurt?
17. Myndin, hér að neðan, er frá Stöng í
I'jórsárdal. Hvað hét kappinn sem
þar bjó þegar dalurinn lagðist í auðn
eftir eldgos árið 1104 - og hvað heitir
móbergsstapinn, sem gengur fram í
Þjórsá og er kenndur við kappann?
18. Hvar í Árnessýslu eru eftirtaldir bæ-
ir; Ragnheiðarstaðir, Fljótshólar,
Syðri-Völlur, Skógsnes, Sviðugarðar
og Seljatunga?
-PS.
Gott væri og gaman ef velveljaðir lesendur
gætu laumað að umsjónarmanni þessa þáttar
myndum eða spurningum um land og þjóð. Allt
slíkt er vel þegið. Hægt er að hafa samband við
undirritaðan í síma 460 6123.
Kveðja,
Sigurður Bogi.
'Bpu i [ddí)ji|JBfæqBf.!aA|nn9 i nja jiæq Jiss9<j'8t
jnpujau iqjqqsqni!;) ja mnuoq jpja 3o Supts
y pfq mas uuiddnq jaq uossppuBJi jnqnoQ / [
BtiBAQpfq uunmjoj ‘jnjjppjBQjngis
nuuoqpf ‘jBuuaq jnjjopjBuos 3o pnmpjjSQ,í[
-uqjaA jnjjopspSg nuupqop mn jjnds ja JpH'91
[qjijbujoh i ujph B ujOH-sjjság 8o QBjsdni'q
-sa[Q i puB|jnjsny ‘mnQojsspSg t; ijjsny mja
[puB|jnjsny 9 jn nja uijaS mas uiQpiqsQBjpH'si
'jnQBjssdtíAjq
jijiaq [QjijjBpunmQog i uu[jnQBjsnf)(J!X'H
'JJpq m Z£9 Ja
mas QjBqssppo Jnma>| jijja b jsæjq 'pq Bjjarn
0£Z S|(B 'JBQJBjjEUdoA SO JBQI|qJBS|!15|()|’ !||im
‘iQiaqsmaH Ja ipuBijnjsny v jnSaAHBfi iJsæH'El
iddajqjBQjBjjjBXQ yzi
'JBSBQ'lt
jBpjBQBjjBAS J J[|[B n.io Jjæq JipujafQ oi
'IjpjjJBQiiES b ja uosjbqjiiSis ujofa ujous
80 uosjBQjoq qiijs ja isopupia B uofjsjBfæa '6
iqoiBQjaj QiQofi mn ijjo uossiuuShbh
snupr mas jnjjppsJBiiun;) njpq q;a jjb ja jqh '8
'IQjrjQIpV I [SjB'fa BJJ JBA JIJjajQ 'l
uu[3u! jjAuqpH bjsjAj bjoa BfSas
uuam mas ibpbjiah bjj pipjs upjajs Ja QBq '9
uuunQnBs ijjbas
Buijoq uuBq iQBjujs luunfjjijug 1 jnjsajd
mas ujs jjojs mn 80 ]Jt;jio|p[|as .injjjacj .ia
QjojjjEunpuQ qia uioH J uossujofa JBuunQ 'JS s
QjaSBjso 9 tqsjaqt!
q8o| umqiqo ja n|sÁSB[B(] 1 nuiaiquiBsnqipjjq j p
nSiai
b pSuBj j muujpJiQiaA Qiqoj ;uu[S np|Aqs|pf)
Qam jnjaq mas ‘z jbaqojs jbqjs 80 sdjBAupfs
uofjsBjjpJj mnjjAj ‘uossupr ujbjh IaSui ja Qt;,] p
^.injoA 1 nu »•) uinajsjoq 80 1661 Q!J9
HQ jppumjs iQBpuBjjs i3jaq.m)(jAnsij>i Jipufj z
'UBASSpqpuAm ‘uossupr JBmg jba suuq JlQOjg
jddajqBuuBmBunjH J majBJiBQ qb Bujnfa
uinQOisii)|sæ jqja jujau ja [|ojBj|iq) Qisnu j
uoas
Fluguveiðar a,ft sumrí (25)
Virðing fyrir bráð
Stefán Jón
Hafstein
skrifar
Síðasta helgi: Kári
kötturinn minn
sleikti út um og lét
sér vel líka urriðatittur
sem ég dró úr vatni kvöld-
ið áður. Við höfðum setið
nokkur í kvöldkyrrðinni
og horft á fiskana vaka,
södd og þung eftir máltíð
að loknum púldegi við
gróðursetningu; nú var
lygnt og fiskurinn gáraði
hringi um allt vatn. Alveg
uppi í harða landi. Loks
stóðumst við ekki mátið
bræðurnir og náðum í
stangir. Ég prófaði pea-
cock, enda fluga sem jafn-
an er fiskin. Ekkert. Þá
ákvað ég að prófa rass-
endafjöður frá Marc Pe-
titijean, þeim sem ég
sagði frá í vetur. Þurr-
flugu sem unnin er úr
fjöðrum fitukirtilsins.
Þetta var
smækkkuð út-
gáfa af flugu
sem virkaði vel
á urriðann í
Laxá. Númer
16. Hún flaut
yfir þar sem
fiskarnir voru
að gára vatnið.
Þrisvar. Ekkert.
Þá tók ég til
gamla ráðsins:
þegar flugan
lenti kippti ég
henni snöggt
undir yfirborð-
ið. Takan kom!
Um leið. Þetta
var urriðatitt-
urinn sem Kári
át. Nokkrir
tóku með látum
strax, litlir
sprækir fiskar,
en ég hélt þeim
ekki á smáflug-
una. Ég hélt ég
væri í góðum
málum, en þá snöggdatt
niður hitinn um 2-3 gráð-
ur, fiskurinn hætti að sjást
og takan hætti um leið.
Þetta voru fjörugar fimm
mínútur. Og við sem höfð-
um horft á fiskinn gára
vatnið allt kvöldið!
Kári smjattaði á fiskin-
um. Ég skal viðurkenna
að þegar ég sýð fisk fyrir
Kára vanda ég mig ekki
eins og þegar ég elda fyrir
oklcur mannfólkið. 17.
júní eldaði ég fyrir hópinn
sem var að koma frostbit-
inn og snjóbarinn úr
Laxá, þessa líka feitu
urriða. Það var ekki erfitt.
Ég er ekki snillingur að
flaka eins og Stebbi
Hjaltested en geri það
samt; kreisti sítrónu yfir
fiskholdið og læt standa í
nokkrar mínútur. Steiki í
smjöri, fyrst roðhliðina,
hægt!, nota Ilerbamare
sem salt (treysti Erni í
Heilsuhúsinu fyrir því) og
nú prófaði ég villikrydd
frá lienni Sigfríð í Potta-
göldrum á þennan líka
villta urriða sem hljóp
með mig 70 metra niður
ána! Þegar hann var að
stikna (ekki í gegn, alls
ekki! - hafið hann bleikan)
fékk ég hvítvínsgusu úr
nærliggjandi glasi. Hann
var borinn fram með heit-
um kartöflum, nýjum ís-
lenskum tómötum og
freyðivíni (af þvi' að það
var 17. júní) - algjör
snilld!
Hann hefði ekki orðið
svona góður ef heitt hefði
verið í veðri og ég látið
hann liggja á bakkanum
eða sett hann í plastpoka.
Maður klikkar ekki á því
lengur. Til silungsveiða
geng ég með kælitösku
sem Þorsteinn í Ármótum
seldi mér. Þetta er ein-
angruð strigataska sem
maður bleytir í gegn,
ótrúlegt en satt, hún held-
ur fiskinum köldum ef
maður gætir þess að
halda henni votri. Og ef
langt er í næstu frystikistu
er nauðsynlegt að vera
með frauðplastkasssa full-
an af ís til að setja fiskinn
í að lokinni vakt. Nú vitna
ég í ritgerð Svens Richters
fyrir Ármenn: „Nauðsyn-
legt er að blóðga fiskinn
strax eftir löndun til að
Qarlægja sem mest blóð
úr holdi hans. Við það
eykst stórlega geymsluþol
fisksins og um leið gæðin.
Jafnframt þarf að kæla
fiskinn til að æðar haldist
lengur opnar. Blóð helst
fljótandi í kældum fiski í
allt að 'á klst. Sé fiskurinn
ekki kældur lokast fljótt
fyrir æðarnar og fiskhold-
ið losar sig ekki við blóðið.
Blóðga skal fiskinn með
því að skera sundur æðina
sem gengur inn í tálknin.
Bregða skal hnífnum fyrir
aftan tálknin og skera upp
á við“. Þetta er í raun
fyrsti liður í uppskrift að
góði'i laxfiskamáltíð! Sil-
,ung þarf að slægja strax
eða að minnsta kosti
fljótt, því hann er með æti
sem byrjar að rotna og
magasýrurnar eyðileggja
holdið. Um lax gegnir
öðru máli, því magi hans
er tómur.
Nú er komið að dular-
fullu fyrirbrigði sem nefn-
ist stirðnun. Allar dauðar
lífverur stirðna, nema
plöntur. Því fyrr sem fisk-
ur er kældur, því lengur
varir stirðnun, og því bet-
ur geymist hann. Glænýr
fiskur upp úr vatni verður
að stirðna (og ljúka þeim
ferli) áður en hann er
matreiddur. Fiskur sem
frýs á stirðnunarstigi
verður að fá tóm til ao
taka sig áður en hann er
matreiddur, því annars
verður hann þurr og
bragðlaus - svo ég vitni í
Sven Richter ritgerðarhöf-
und Ármanna. Ég ætla
ekki að útskýra þetta
frekar, en menn þekkja að
kjöt verður að hanga mis-
lengi til meyrna og brjóta
sig; sama á við fisk. Við
erum að tala um nokkrar
klukkustundir.
Maður er bú-
inn að ganga
gegnum skóla
lífsins í þessu
eins og öðru.
Silungur sem
liggur á ár-
bakka í plast-
poka skemmist
fljótt ef hlýtt er í
veðri. Gróður-
húsaáhrifin!
Maður vill ekki
blóðlifrar í holdi
fisksins, en þær
koma ef illa er
blóðgað. Eitt
sinn veiddi ég
með laxveiði-
manni sem
blóðgaði fiskinn
áður en hann
rotaði hann og
hélt niðri í
straumvatninu
meðan honum
blæddi út. Ég fæ
mig nú tæpast
til þess, en lengi hélt ég
stórurriðanum í vatni
meðan blóðið seitlaði út -
þessum sem ég heiðraði
svo með freyðivíni og
sméri þann 17. jiiní.
Virðing fyrir bráð er
aðalsmerki góðra veiði-
manna. Menn eiga ekki að
drepa bráð nema til að
njóta hennar. Þá á að fara
vel með hana. Og eitt að
lokum. Þarftu að drepa
allan þann fisk sem gín
við agninu? Samvisku-
spurning á sumri: hefur
þú tæmt frystikistu að
vori, hent fiski sem þú
ekki neyttir? Hefði hann
betur verið kominn á
hrygningarstöðvar en ekki
í glatkistuna þína? Ég veit
bara að jafnvel Kári minn
lítur ekki við fiski sem
byrjaður er að þrána í
fyrsti. Það er hátíðlegt að
elda góða villibráð sem
hlotið hefur rétta með-
höndlun. Það er skömm
að fara illa með hana.