Dagur - Tíminn Reykjavík - 25.01.1997, Qupperneq 9

jDctgur-®tmtmt
Laugardagur 25. janúar 1997 - 21
Ekki viðurkeimdur
Morðinssjúkdómur
Allt að helmingur þeirra barna sem teljast
ojvirk verða það áfram á fullorðinsaldrl
Því eru allar líkur á að um 3- 9000 hœfir og
orkumiklir íslendingar séu þarna úti sem
skilja ekki hvers vegna þeir geta aldrei lok-
ið við hafið verk, haldast hvergi í vinnu,
lenda alltaf upp á kant við yfirboðara sína,
eða bara glutra öllum tœkifœrum út úr
höndunum á sér...
Helstu einkenni
ofvirkni eru:
1. hreyfiofvirkni
2. hvatvísi
3 .athyglisbrestur
Talið er að um 30%
ofvirkra barna vaxi úr
sinni ofvirkni og aðlag-
ist umhverfi sínu. Að
um 40% haldi ofvirkni-
einkennum á fullorð-
insárum sem geti leitt
til erfiðleika takist
þeim ekki að aðlaga
umhverfið að háttum
sínum. Um 30% of-
virkra barna þjást auk
þess af kvillum eins og
árásargirni, kvíða og
þunglyndi. Þessi börn
verða verst úti á full-
orðinsaldri.
Miðað er við að 1-
5% barna séu ofvirk sem þýðir að 1-3% fullorð-
inna eru ofvirk. Að sögn Ólafs Guðmundssonar,
geðlæknis á Barna- og unglingageðdeild Land-
spítalans, eru einkenni ofvirkra fullorðinna og
barna nánast þau sömu en einkennin geta brotist
fram á ólíkan hátt með auknum þroska. „Þannig
geta ofvirkir fullorðnir t.d. setið kjurir og þurfa
ekki að æða mikið um. Hreyfiofvirknin kemur þá
meira fram í óeirð og pirringi sem fullorðnir hafa
vissa stjórn á.“
Hvatvísin veldur því að ofvirkir fullorðnir eru
líklegri en aðrir til að hlaupa á sig og eiga í erfið-
leikum í samskiptum við fólk „og endast þ.a.l.
stutt í vinnu.“ Einbeitingarerfiðleikarnir eru ekki
síður óvinsælir meðal vinnuveitenda enda ekki
vel séð þegar ekki þarf annað en að skella hurð
til að ofvirkur maður truflist í vinnu sinni. „Það
þarf eitthvað mjög sterkt skynáreiti, t.d. spenn-
andi mynd í sjónvarpi, til að ofvirkur maður hald-
ist við.“
Meðferð
Erlendis geta ofvirkir fullorðnir leitað sér með-
ferðar líkt og börn en ofvirkni er í raun ekki við-
urkennd truflun hjá fullvöxnu fólki á íslandi og
engin skipulögð starfsemi innan heilbrigðisþjón-
ustunnar miðast við að hjálpa þeim. Helst geta
þeir leitað á stofur til þeirra örfáu geðlækna eða
ráðgjafa sem hafa viðað að sér upplýsingum um
ofvirkni.
Ýmis amfetamínlyf, rítalín hér á landi, hafa
verið notuð til draga úr ofvirknieinkennum barna
og bera þau óyggjandi árangur. Rannsóknir sýna
að árangur við notkun lyfsins sé sambærilegur
hjá fullorðnum en þeim eru stundum einnig gefin
þunglyndislyf.
Ekki bara táradalur
Almennt hafa ofvirkir fullorðnir h'tið sjálfstraust
og brotna jafnvel saman eftir því sem áföllum
íjölgar auk þess sem þeir eru líklegri en aðrir til
að þróa með sér aðra geðsjúkdóma.
EN - eins og Ólafur segir er ofvirkni „ekki
bara táradalur." Því til eru þeir ofvirkir sem ná
að beina orku sinni í farvegi sem þeim hentar. í
bandarískri rannsókn var fylgt eftir hópi ofvirkra
barna fram á fullorðinsár og lífshlaup þeirra bor-
ið saman við hóp „venjulegra" barna. Fram kom
að 4 sinnum fleiri ofvirku einstaklinganna fóru að
misnota eiturlyf, 12 sinnum fleiri duttu út úr
grunnskóla, 4 sinnum færri Iuku háskólaprófi EN
18% ofvirku einstaklinganna, móti 4% hinna,
komu sér upp sjálfstæðum rekstri. Komnir í stöðu
yfirboðara geta ofvirkir
því sett undirmenn sína
í þau verkefni sem
kreQast yfirlegu og ein-
beitingar en sjálfir geta
þeir nýtt orkuna í t.d. að
afla viðskiptatengsla,
tala við viðskiptavini
o.s.frv.
„Persónuleikaþættir
ofvirkra geta á sumum
sviðum verið til trafala
og valdið því að illa fer
fyrir mönnum sérstak-
lega ef þeir vinna undir
öðrum, en geta líka ver-
ið jákvæðir eiginleikar.
Þeir sem ná árangri
sem fullorðnir hafa
venjulega lært á eigin
vankanta. Þeir eru bún-
ir að búa sér til strúktúr
í lífið sem er þeirra akk-
eri. Þannig getur lífið
fúnkerað.
39 ára gamall bandarískur ör-
yggisvörður, með góða greind og
takmarkalausa orku gat aldrei,
þar til fyrir skömmu, lokið
nokkru verki. Jafnvel svo einfalt
verk sem að fara út með ruslið
var honum ofviða, hann lét allt-
af glepjast af einhverju, Sem
barn átti hann í stöðugum sam-
skiptaörðugleikum við foreldra
og kennara. Hann var 13 árí
menntaskóla án þess aðfá nokk-
urt stúdentspróf og hefur síðan
verið í meira en 128 störfum,
Fyrir um ári síðan var hann
greindur ofvirkur. Hann hóf
meðferð og hefur síðan orðið sér
úti um starfsréttindi og er nú
umsjónarmaður hjá útvarpi
almannavarna í Bandaríkjun-
um, í stað þess að tala án afláts
eyðir hann nú flestum stundum
í að hlusta.
Ólafur Guðmundsson.
L
Landsvirkjun
ÚTBOÐ
Sultartangavirkjun
Gröftur fyrir stöðvarhúsi.
Landsvirkjun óskar hér með eftir tilboðum í að grafa
fyrir stöðvarhúsi Sultartangavirkjunar í samræmi við
útboðsgögn SUL- 01.
Verkið sem er hluti framkvæmda við Sultartangavirkjun,
felur í sér að grafa fyrir stöðvarhúsi og jöfnunarþró í suð-
urhlíð Sandafells við Þjórsá. Helstu magntölur eru áætlað-
ar:
Gröftur lausra jarðlaga 93.000 rúmmetrar
Sprengigröftur 304.000 rúmmetrar
Verktaki skal Ijúka verkinu innan fjögurra mánaða frá því
að honum er veitt það.
Útboðsgögn, verða afhent á skrifstofu Landsvirkjunar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, frá og með mánudegin-
um 27. janúar 1997 gegn óafturkræfu gjaldi að upphæð
kr. 10.000 með VSK fyrir hvert eintak. Tilboðum skal skila
á sama stað fyrir kl. 12.00 þriðjudaginn 18. febrúar 1997.
Tilboðin verða opnuð í stjórnstöð Landsvirkjunar að Bú-
staðavegi 7, Reykjavík, sama dag, 18. febrúar 1997, kl.
14.00. Fulltrúum bjóðenda er heimilt að vera viðstaddir
opnunina.
Náttúrunýting
á Norðurslóð og
aðþjóðlegt umhverfi
Málþing á vegum Samvinnunefndar um norðurmálefni
og umhverfisráðuneytis. Haldið á Hótel KEA, Akureyri,
föstudaginn 14. febrúar, 1997 kl. 9.00.
Ráðstefnustjórar: Ólafur Halldórsson, framkvæmdastjóri,
formaður Samvinnunefndar um norðurmálefni, og Magnús
Jóhannesson, ráðuneytisstjóri umhverfisráðuneytisins.
Dagskrá:
9.00- 9.20: Guðmundur Bjamason umhverfisráðherra set-
ur ráðstefnuna og kynnir frumvarp um Stofnun
Vilhjálms Stefánssonar.
9.20- 9.50: Vilhjálmur Stefánsson: Líf og starf - Haraldur
Bessason, fyrrverandi rektor.
9.50-10.20: Siðfræði náttúrunnar - Páll Skúlason, prófessor
í heimspeki við Háskóla Islands.
10 mínútna hlé.
10.30- 11.00: Alþjóðasamningar, innlendar og erlendar
reglugerðir, og verkefni ríkisstofnana - Magn-
ús Jóhannesson, ráðuneytisstjóri og Ingimar
Sigurðsson, skrifstofustjóri í umhverfisráðu-
neytinu.
11.00-11.30: Alþjóðaráð Norðurvísinda og nýting náttúru-
auðlinda - Magnús Magnússon, prófessor og
forseti Alþjóðaráðs Norðurvísinda.
11.30- 12.00: Samstarf heimskautaríkja í umhverfisvemd,
kynning á AMAP, CAFF og PAME. Davíð Eg-
ilsson, Hollustuvemd og Snorri Baldursson,
framkvstj. CAFF.
Hádegisverðarhlé.
13.30- 14.00: Maður, umhverfi og nýting náttúm á heim-
skautaslóðum - Gísli Pálsson, prófessor í
mannfræði við Háskóla Islands.
14.00-14.30: Náttúmvernd á nýrri öld og framtíð veiða,
Níels Einarsson, mannfræðingur.
14.30- 15.00: Hvalir og vistkefið - Jóhann Sigurjónsson, að-
stoðarforstjóri Hafrannsóknastofnunar.
15.00-15.30: Nauðsyn hvalveiða fyrir íslendinga: Bjarni
Grímsson, fiskimálastjóri.
15.30- 16.00: Kaffihlé.
16.00-16.30: Ferðamál og hvalveiðar. Kristín Halldórsdóttir,
alþingiskona.
16.30- 17.00: Hvalveiðar við ísland og afleiðingar fyrir við-
skipti vestanhafs, Richard E. Gutting Jr. Na-
tional Fisheries Institute, Bandaríkjunum.
17.00-17.30: Umræður.
Skráning á málþingið fer fram hjá ferðaskrifstofunni Úrval-
Útsýn á Akureyri, sími 462 5000.
Allir velkontnir.