Dagur - Tíminn - 21.09.1996, Blaðsíða 10

22 - Laugardagur 21. september 1996
Jlagur-®mmm
Öryrki
eftir
hálshnykk
Harður árekstur varð á gatnamótum Skógar-
lunds og Þingvallastrætis á Akureyri síðdegis
í gær. Slysið varð með þeim hætti að bifreið
ók af Skógarlundi inn á Þingvallastræti í veg
fyrir sendibíl og lenti í hlið sendibflsins. Báðir
bflarnir eru illa farnir en að sögn lögreglu
voru meiðsl óveruleg.
Einhvern veginn svona
hljóðaði fréttin af slysinu
sem Jóna Sigrún Sigurð-
ardóttir lenti í þann 16. sept-
ember 1993. í dag er Jóna Sig-
rún 75% öryrki eftir slæman
hálshnykk sem hún fékk í þessu
slysi.
Jóna Sigrún býr í Eyjafjarð-
arsveit og á og rekur Garð-
yrkjustöðina Grísará ásamt
manni sínum, Eiríki Hreiðars-
syni. Þau voru einmitt að keyra
út vörur daginn örlagaríka fyrir
þremur árum. Við látum Jónu
Sigrúnu segja sjálfa frá: „Við
vorum send á slysadeild, þar
sem var í sjálfu sér tekið ágæt-
lega á móti okkur. Það blæddi
úr Eiríki og var annast mest um
hann en minna um mig þó mér
væri illt í hálsinum. Blóð sést
svo vel og það virðist gilda í
slysum. Á slysadeildinni töldu
þeir ekki að meiðsl mín væru
alvarleg og voru í vafa um
hvort ég þyrfti kraga en gáfu
mér samt einn. En ég fékk eng-
ar verkjatöflur. Þegar ég kom
heim byrjuðu verkirnir. Ég gat
ekki legið út af vegna þeirra og
gekk því um gólf alla nóttina.
Ég þraukaði fram að hádegi
næsta dag og fór þá upp á spít-
ala. Þar var tekin mynd en ekk-
ert sást svo mér voru gefnar
bólgueyðandi töflur."
Sífelld verkföll
Bólgueyðandi töflurnar hjálp-
uðu Jónu Sigrúnu lítið. Hún fór
að beita sér öðruvísi vegna
verkja sem varð til þess að
verkirnir breiddust út. „Ég fór
að dofna í höndunum og hend-
urnar fóru að kreppast. Á þess-
Jóna Sigrún Sigurðardóttir: „Ég kenni tryggingarmálunum svolítið um slæma líðan fólks. Þau auka á streituna og
andlegt álag hefur líka áhrif á vöðvabólguna og verkina." Myn&. jhf
um tíma voru alltaf verkföll í
heilbrigðisgeiranum og því
þurfti ég að bíða í tæpt ár eftir
ómskoðun í Reykjavík. Þegar ég
komst loks að kom í ljós brjósk-
los á tveimur stöðum og á öðr-
um staðnum þrýsti á mænuna.
Á þessum tíma var ég líka farin
að fá krampa svipaða flogaveik-
iskrömpum, sem komu hvar og
hvenær sem er, en þó aðallega
á nóttunni.
í nóvember, 1994, fór ég í
mænuskyggningu til að meta
hvort ég þyrfti í aðgerð en síðan
kom annað verkfall hjá heil-
brigðisstéttum rétt á eftir svo
ég komst ekki að í aðgerð fyrr
en í mars ’95. Þá voru hend-
urnar á mér orðnar svo kreppt-
ar að stundum gat ég ekki einu
sinni brytjað matinn minn og
matað mig. Eftir aðgerðina get
ég alveg rétt úr fingrunum þó
ég sé enn máttlaus í höndun-
um. Höfuðkvalirnar minnkuðu
lika mikið en eftir nokkra mán-
uði fóru þær að aukast aftur.“
Tryggingarmálin
martröð
Sjúkrasaga Jónu Sigrúnu er
ekki öll sögð. Verkirnir leiddu
líka upp í kjálkaliðinn og hefur
hún verið í meðferð hjá tann-
lækni sem er bitfræðingur
vegna þessa. Og enn veit hún
ekki hvort fleiri einkenni eiga
eftir að koma fram. Það er ein-
mitt það sem gerir hálshnykks-
sjúklingum svo erfitt fyrir að
einkennin koma oft ekki fram
fyrr en löngu seinna. Þetta
skapar ekki síst vandræði þegar
kemur að tryggingarmálum,
sem Jóna Sigrún segir að séu
hrein martröð.
„Ég kenni þeim málum svo-
lítið um slæma líðan fólks. Þau
auka á streituna og andlegt
álag hefur líka áhrif á vöðva-
bólguna og verkina. Þetta hef
ég upplifað sjálf,“ segir hún. Til
að fá tryggingar greiddar þarf
læknir að staðfesta að áverkar
séu vegna slyss og Jóna Sigrún
bendir á að erfitt sé fyrir fólk
að fara tU læknis og segja frá
því að það hafi lent í slysi á síð-
asta ári og þess vegna sé það
með verki núna, sérstaklega
vegna þess að áverkarnir sjáist
ekki á myndum. Yngri læknarn-
ir séu þó sem betur fer orðnir
meðvitaðari um þau vandamál
sem geta fylgt í kjölfarið á háls-
hnykkjum og greinilegt að
Qallað sé um þetta í þeirra
námi. Eldri læknar séu hinsveg-
ar vantrúaðir og haldi margir
að aðeins sé um móðursýki að
ræða.
„Ég hef sem betur fer lent
hjá góðum læknum. En trygg-
ingarfélögin sendu mig í mat til
þeirra trúnaðarlækna og eins
var ég send í mat hjá Trygg-
ingastofnun ríkisins og ég get
ekki hrósað þeim læknum.“
Skilningsleysi
áberandi
Hálshnykkssjúklingar bera ekki
alltaf fötlun sína utan á sér og
Jóna Sigrún segir að annað fólk
sé oft skilningslaust á þeirra
vanda. „Það sést ekkert á mér
að eitthvað sé að nema þegar
ég labba eða fæ krampa og ég
er því stundum hlustandi eftir
athugasemdum um annað fólk
sem hefur lent í svona. Þegar
þetta fólk er að reyna að lifa fé-
lagslífi og taka þátt í lífinu trúa
aðrir oft ekki að viðkomandi
geti verið svo slæmur fyrst
hann geti t.d. farið á ball.
Kannski þarf sá hinn sami að
liggja í viku og taka verkjatöflur
eftir eitt ball og það er ekki tek-
ið með í reikninginn. Mér
gremjast því svona athuga-
semdir." AI
I Iálshnykkir vaxandi vandamál
s
Aundanförnum árum hef-
ur þeim farið Ijölgandi
sem þjást af verkjum
sem rekja má til hálshnykks í
mnferðarslysi. Mest fjölgaði til-
fellum um svipað leyti og bil-
belti voru lögleidd en mikilvægt
er að undirstrika að á sama
tíma fækkaði stóru slysunum og
dauðaslysunum.
Kalla Malmquist, forstöðu-
sjúkraþjálfari Sjúkrahúss
Reykjavíkur, er um þessar
mundir að vinna úr rannsókn
sem hún gerði um hálshnykki.
Hún leggur áherslu á að þó
hálshnykkjatilfellum hafi íjölg-
að þegar bílbelti voru lögleidd,
séu bflbelti engu að síður mjög
mikilvæg því þau forða okkur
frá öðrum og stærri slysum.
Aftur á móti sé greinilegt að
þróa þurfi þennan öryggisbún-
að betur og það í alla bfla. Hún
bendir jafnframt á að fleiri
þættir geti haft áhrif á fjölgun
hálshnykkja. Með betri vegum
og kraftmeiri bflum hafi um-
ferðarhraði t.d. aukist og fjölg-
un bfla geti haft sitt að segja.
Einnig sé hugsanlegt að rýmri
bætur og betri upplýsingar um
rétt fólks, sem lendir í þessum
slysum, hafi orðið til þess að
fleiri tilfelli séu dregin fram í
sviðsljósið.
Einkenni sem rekja má til
hálshnykks eru margvísleg og
oft erfitt að greina þau en að
sögn Köllu eru þessi einkenni
algengust:
Verkir, t.d. í höfði, hálsi,
herðum og baki, þreyta, kraft-
leysi og dofi. Margir hafa öll
þessi einkenni og ýmis önnur
einkenni geta einnig komið
fram svo sem stirðleiki, svimi,
óþægindi í augum, minisleysi,
svefntruflanir og breytt geðslag.
Hæg umferð bjargar
hálsum
Þó hálshnykkjatilfellum hafi
íjölgað um allt land virðast þeir
vera meira vandamál í Reykja-
vík en á landsbyggðinni. Omar
Torfason, sjúkraþjálfari á Akur-
eyri, vill kenna hraðri umferð í
Reykjavík um. „Þetta er nú
kosturinn við að aka um á ak-
ureyrskum hraða sem er marg-
frægur. Menn halda sínum
hálsi.“ AI
Fjöldi fólks sem leitaði til bráðamóttöku Borgar-
spítalans (Sjúkrahúss Reykjavíkur) eftir Hálshnykk
árunum 1990-’95:
Ár Samtals
1990 1223
1991 1543
1992 1344
1993 1331
1994 1371
1995 1464
Tölurnar ber að taka með þeim fyrirvara að skrán-
ing getur verið svolítið misjöfn eftir mati á flokkun
(misjafnlega reyndir læknar fjá um hana).