Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1982, Síða 20

20
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. LAUGARDAGUR 26. JUNl 1982.
—
Anna Borg (t.v.) fór með hlutverk Guðrúnar i Konunglega leikhúsinu i
Kaupmannahöfn á árunum 1945- '48. Inga Schultz (t.h.) var Hrefna, en leik-
ritið var eftir Oehlenschláger, skrifað hundrað árum áður.
99
Pi
ve
uti
iHirunn
shrífoð
Osvífur.
ogsomt
„íslendingar í dag eru alveg eins og
fólkið í Laxdælu. Ég þurfti bara aö
horfa smávegis í kringum mig. Hrika-
lega svipaöur hugsunarháttur!” hróp-
ar Þórunn Siguröardóttir. Hún kemur
æöandi eins og hvítur stormsveipur inn
í stofuna hjá mér eitt kvöld og veifar
handriti sínu að leikriti um Guörúnu
Osvifursdóttur.
(Þaö var sú sem sagði: „Þeim var
ég verst sem ég unni mest,” þið
munið.)
„Já, en Tóta," segi ég. „Þaö hefur
aldrei heppnazt aö gera vinsælt leikrit
sem byggt er á efni úr fomsögunum. ”
,,Kannske mistekst mér þaö líka,”
segir Tóta. „En nú er aö minnsta kosti
rétti tíminn. Rómantík nítjándu aldar-
innar er liöin hjá, í dag erum viö blend-
in í trúnni eins og fommenn, snarrugl-
uö í ástamálum og kvenfrelsisum-
ræöanáfullu!”
„En ef enginn vill sýna leikritiö þitt,
Tótamin?”
„Þá stjóma ég því bara sjálf á úti-
taflinu,” segir Tóta af þeim eldmóði
sem sönn leikritaskáld þurfa aö eiga í
brjósti til aö hörfa hvergi á hinni þym-
umstráðubraut.
Skrifaði fyrst á laun
Til þess kemur ekki því leikritiö
hennas um hina eftirsóttu og skap-
stóru Guörúnu verður væntanlega sýnt
næsta vetur. Eins og höfundarnir
Kjartan Ragnarsson og Steinunn
Jóhannesdóttir er Þórunn „leikhús-
manneskia”. Hún var á sínum tíma í
leiklistarskóla og hefur bæöi leikið,
leikstýrt og tekiö þátt í samningu leik-
rita meö öömm. Má þar nefna „Einu
sinni á jólanótt”, .JColrössu”, „Flug-
leik” og „Grænjaxla”. En öömmþræöi
er hún blaðamaður. Á Vísi var hún um
skeið, en nú er hún á sumrin ritstjóri
Sunnudagsblaðs Þjóðviljans. Hún á
son og dóttur og mann, Stefán Baldurs-
son leikstjóra.
Fyrstu drögin aö leikritinu sinu
skrifaöi hún á laun — vegna vina- og
vandamannatengslanna viö leikhúsiö.
Eins og lesandann kann þegar vera
farið aö gruna er Þórunn Siguröardótt-
ir ekki sú manngerö sem bræöir meö
sér ámm saman hvort hún eigi aö
reyna aö setja saman lítinn einþátt-
ung. Nei, um leið og hún fékk hug-
myndina var ákvöröun tekin og verkið
samstundis hafiö. „Síðan hef ég verið
algjörlega á þess valdi, næstum allt
sem ég hef gert uþp frá því hefur
tengzt leikritinu á einhvernhátt.”
Sem unglingi
leiddust mér fornsögur
Hún segir aö þaö hafi verið líkast því
aö fá vitrun. Þaö byrjaði mjög sakleys-
islega.
„Eg átti hálfsmánaðarfrí milli verk-
efna í fyrravor og var mikið ein heima
meö bömin. Eftir svo sem þrjá daga
fannst mér kominn tími til aö líta í bók.
Ég tók Laxdælu ofan úr skáp og fór að
glugga í hana. Fomsögurnar haföi ég
lesiö sem unglingur og þótti lítiö í þær
variö.
En nú brá svo viö aö ég hafði ekki
fyrr lokið sögunni en ég fann aö ég
varð aö skrifa leikrit um Guörúnu. Þaö
var engin spurning!! Og ég man vel aö
þetta var aö kvöldi hins 19. marz 1981.”
Hún segir aö foreldrar sínir, Sigurö-
ur Olason og Unnur Kolbeinsdóttir,
hafi veriö mikið áhugafólk um Islend-
ingasögur og annan þjóölegan menn-
ingararf. „Þetta var rætt fram og
aftur. Ég haföi engan áhuga þá,” segir
Þórunn. „En nú er eins og bemsku-
áhrifin séu aö skila sér.”
Hvaö um þaö, næsta dag hentist hún
á bókasafnið og náöi sér í fróöleik um
víkinga. Hefur veriö sílesandi æ síöan
um þetta tímabil. Og svo fór hún strax
aö gera fyrstu „grind” aö leikritinu.
Pappíra og bækur faldi hún í diska-
skápnum inni í stofu. Sendi fyrsta upp-
kastið undir dulnefni til leikhúsráös í
Iönó. Þegar því var vel tekiö ljóstraði
hún upp leyndarmálinu. Hélt svo
áframaöpuöa.
Hlutur kvenna í Laxdælu
I fyrri hlutanum, en honum er sleppt
í leikritinu, segir frá Unni djúpúögu
landnámskonu og Melkorku, formæör-
um Kjartans Olafssonar og stórmerki-
legum konum. Seinni hlutinn er sagan
um ævi og ástir Guðrúnar Osvífurs-
dóttur.
Ég verö aö játa aö þegar ég loks
haföi mig í aö fara aö dæmi Þórunnar og
blaöa í Laxdælu þá kom mér á óvart
hvaö hún var spennandi og f uröuleg.
Konur eru þar hlutfallsiega sterkari
en í öðmm íslendingasögum. Þarna
em óvenju margar eftirminnilegar
kvenlýsingar og engin konan annarri
lík. Hins vegar eiga Guörún Osvífurs-
dóttir og Hallgeröur langbrók í Njálu
ýmislegt sameiginlegt. Séu talin
saman mannanöfn í þessum sögum
kemur i ljós aö í Laxdælu em nafn-
greindir karlmenn 3,7 móti hverri konu
eníNjálu5,5.
I leikriti sínu ætlar Þórunn að skipta
jafnt milli kynja, leikarar verða fjórir
karlkyns, fjórir kvenkyns. Þeir túlka
fleiri persónur með því aö bregða sér í
ýmis gervi.
Létu ekki kúga sig
Guörún Osvífursdóttir var fjórum
mönnum gift og trúlofuð þeim fimmta.
Tvö mestu glæsimenni samtiöarinnar
bárast á banaspjótum hennar vegna.
Hún hikaði ekki viö aö gera aðrar kon-
ur óhamingjusamar en átti sjálf
erfiöar stundir. Eins og þegar Helgi
Haröbeinsson þurrkaöi blóöið af sverö-
inu sínu í höfuöblæju hennar, eftir aö
hann haföi drepiö mann hennar, Bolla.
Svo ekki sé minnzt á allt baslið meö
Kjartan.
En hún er sannarlega ekki eina
furöukonan þarna. Systir Kjartans,
Þuriöur, eignast bam meö útlendingL
Þegar hann ætlar aö stinga af án þess
aö greiöa meðlög fer Þuríöur þangaö
sem hann liggur safandi úti í skipi,
stelur frá honum því sem honum er
kærast, sveröinu Fótbít, og skilur
barniö eftir í staöinn. Hann má gjöra
svo vel og sigla sverðlaus burt meö
barnið.
Svo er verið aö tala um aö nútíma-
konursýnihörku!
„Efkona varslegin kostaöi þaö bana
eöa skilnað,” segir Þórunn. „Þaö
gerist bæöi hjá Guörúnu og Hallgerði.
Síöan líöa næstum þúsund ár þangaö til
fyrst núna að menn era famir að
vakna til meðvitundar um aö þaö sé
ekki sjálfsagt aö leggja hendur á kon-
ur.”
Mikiö af þeim tíma var ofbeldi gagn-
vart konum, börnum og hjúum vernd-
aö af lagaákvæðum, fyrst kirkju, síöan
konungs, og er ekki ótrúlegt aö um sé
aö ræöa áhrif frá görnium rómverskum
rétti, þótt ekki skuli þaö fullyrt hér.
„I fomsögum láta konur ekki kúga
sig ef nokkuð er í þær spunniö,” segir
Þórunn.
Við erum blendin í trúnni
Hræringar í kvenfrelsismálum eru
ekki þaö eina sem Þórunni Siguröar-
dóttur finnst okkar kynslóð eiga sam-
eiginlegt með forfeörum okkar kring-
um áriö 1000. Á mörkum kristni og
heiðni vora gömul gildi í ipplausn.
Menn vissu ekki hvort þeir áttu aö trúa
á Þór eöa Hvítakrist.
„Alveg eins og í dag þegar óvissan
steöjar aö. Foreldrar okkar, eöa aö
minnsta kosti afar og ömmur, vora
mótuð af bjargföstu trausti á almætti
guös og vemdarhendi forsjónarinnar.
En við erum farin aö efast. Heims-
mynd okkar er ótrygg og okkur er næst
aö halda aö vilji mannsins sé það eina
sem breytt geti örlögunum, vemdaö
lífiö á jöröinni.
Þaö er óhætt aö segja aö viö erum
oröin blendin í trúnni.
En þaö er auöveldara aö fylgja
gamalkunnum reglum heldur en þurfa
aö velja og hafna sjálfur. Tökum til
dæmis hippahreyfinguna. Hún hefur
bæöi leitt af sér góða hluti og slæma.
Þar er frjálslyndiö ríkjandi og þaö
hefur sína kosti og líka galla, rétt eins
og staöfestan. Þetta á við í ástamálum,
uppeldismálum og mörgu ööra.”
Þaö rifjast upp sem sagt hefur veriö
aö Gretti Ásmundarsyni svipaöi til nú-
tima-unglinga i uppreisnarhug sinum
og örvæntingar ofstopa. Agnar Þóröar-
son hefur leitt rök aö þessu.
„Finnst þér persónur fornsagna
standa þér nær en persónur 19. aldar
skáldsagna?” „Áþví leikur ekki vafi.
„Engin spuming,” hrópar Tóta.
Hún segir aö auk þess sem dregiö
hafi úr guösótta hafi siöferöisviöhorf
breytzt. Púritanismi 19. aldar (og lengi
áöur) er á undanhaldi. Honum fylgdi
sterk tilfinningaleg bæling.
Þaö var harölega bannað aö vera
skotin í þessum annan daginn og hin-
um hinn. Hin sanna ást birtist aðeins
einu sinni á ævinni. Þaö vora guö og
forsjónin sem tóku ákvaröanir í því
efni, enda var talaö um „hinn útvalda”
eöa „hina útvöldu”. Og þessi ást dafn-
aöi hvergi eölilega nema í hjónabandi.
Hamingjan fylgdi sjálfkrafa. Sú
kona — eöa maður — sem ekki var
hamingjusamur í hjónabandi var ein-
faldlega misheppnaöur og geröi bezt í
því aö þegja sem fastast og láta á engu
bera.
,,lðraðist Bolli
þegar verksins,"
stendur undir
þessari mynd
af Kjartani
vegnum,
i Laxdæluútgáfu
Helgafells og
Halldórs Laxness.
Mynd:
Gylfi Gislason.
Þórunni er annt um að það komi fram að verk hennar sé ..dramatik" fremur en sagnfræði. Enda sjá
engir tveir þessa atburði með sömu augum. Hér sést hvernig Þorbjörg Höskuldsdóttir hugsar sér að
Helgi Harðbeinsson hafi lagt spjóti til Bolla.