Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1982, Qupperneq 22

22
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. LAUGARDAGUR 26. JtlNl 1982.
Kvikmyndir
> Kvikmyndir
Kvikmyndir
Ehhi ev tillt sem sýnist
Þeir sem hafa lagt leiö sína í Há-
skólabíó aö undanförnu til aö sjá
ævintýramyndina Rániö á týndu
örkinni, eru líklega flestir sammála
um aö hér sé um aö ræöa einstaklega
fagmannlega unna mynd. Rániö á
týndu örkinni er því góður samnefn-
ari fyrir þær myndir þar sem einna
mest mæöir á tæknibrellumeisturun-
um, sem hafa oft á tíöum í hendi sér
lykilinn að velgengni myndarinnar.
Ef þeirra nyti ekki viö eöa ef þeir
inntu slælega af hendi sitt hlutverk,
þá heföu þessar myndir upp á lítiö aö
bjóöa. Samt sem áöur fer lítiö fyrir
þessum mönnum og í þess staö fá
aörir aöstandendur myndarinnar í
sinn hlut allt þaö lof og hrós sem
myndin fær.
Verkefni tæknibrellumeistaranna
eru fjölbreytt. Þeir sjá um aö sökkva
fraktskipum, sprengja í loft upp brýr
og flugvélar, koma risastórum apa
upp á Empire State bygginguna eöa
framkalla eldgos. Hvemig þeir fara
aö þessu skiptir litlu máli fyrir áhorf-
endur svo framarlega sem þaö virk-
ar raunverulegt á hvíta tjaldinu.
Einnig uröu tæknibrellumeistaramir
aö geta spáð um framtíðina þegar
þeir unnu að gerö mynda á borö viö
Stjömustríö I og II eöa Star Trek. Af
þessari upptalningu sést aö tölu-
veröar kröfur eru gerðar til þessara
manna þótt flestir séu þeir ókunnir
kvikmyndahúsagestum.
Strætisvagn varð
að líkvagni
Fyrstu tæknibrellur í sögu kvik-
myndanna má rekja til Frakkans
George Melise, sem talinn er hafa
gert fyrstu „special effect” mynd-
ina. Líkt og svo oft áöur komst
Melies fyrir tilviljun aö því hvernig
hann gæti notað kvikmyndatökuvél-
ina til að plata áhorfendur. Hann var
vanur aö kvikmynda um helgar í
Paris og sagan segir aö eina helgina
hafi filman festst í kvikmyndatöku-
vélinni þegar Melies var aö kvik-
mynda. Eftir aö hafa losaö filmuna
hélt hann áfram aö kvikmynda en
þegar hann framkallaði filmuna brá
honum heldur en ekki í brún. Strætis-
vagn á myndinni haföi all-skyndilega
breyst í líkbíl, líkt og um galdra væri
aö ræöa.
Melies skoöaöi filmuna aftur og
aftur þangaö til hann haföi áttaö sig
á því hvaö gerst hafði. Þegar filman
festist, haföi strætisvagn veriö ný-
kominn inn á myndrammann. Hann
hélt nát .iega áfram, en svo
skemmtilega vildi til að þegar
Melies haföi losaö filmuna og hélt
áfram aö kvikmynda þá var líkvagn
staddur nákvæmlega á sama staö og
þar sem strætis vagninn haföi veriö.
Melies hélt áfram aö gera tilraunir
meö tæknibrellur og er m.a. talinn
höfundur aö „split screen” tækninni.
I desember 1908 sendi Melies svo
frá sér myndina Cinderella sem
hann auglýsti aö væri fyrsta myndin
sem segöi sögu, þ.e. hann klippti
mynd sína til aö skipta á milli atriða
í stað að láta kvikmyndatökuvélina
standa óhreyföa og láta leikarana
ganga inn og út af myndrammanum.
Cinderella var þannig samansett af
yfir 20 atriöum ogþaö sem meira var
— leikararnir voru í leikbúningum.
Karlinn í tunglinu
Einnig bauð Melies áhorfendum
upp á margar tæknibrellur í mynd
sinni eins og aö breyta rottum í hesta
og graskeri yfir í hestvagn á hvíta
tjaldinu. Þessi 6 minútna mynd varö
fljótlega mjög vinsæl og ýtti undir
Melies aö halda áfram tilraunastarf-
semi sinni.
Fjórum árum síðar leit dagsins
ljós ein besta myndin hans sem
reyndist sú f jögur hundraðasta í röð-
inni. Var það A Trip To The Moon,
byggö á sögu Jules Verne, From the-
Earth to the Moon og nýlegri sögu
H.G. Wells, First Men in the Moon.
Þegar horft er á kviUmyndir getwr oft regnzt
erfitt að greina á milli hvað sé raunveruiegt
og hvað sé unnið aftæknibrellumeisturum
kvikmgndanna
Þetta atríði er úr myndinni Conquest of the pole sem Melies gerði árið 1912. Frostrisinn á myndinni var
vélknúinn.
Var þetta 13 minútna mynd sem not-
færöi sér allar tæknibrellur sem
þekktar voru þá í þessari nýju grein
og haföi þar að auki í pokahominu
nokkrar sem aldrei höfðu sést á hvíta
tjaldinu áöur.
A Trip To The Moon varö gíf urlega
vinsæl mynd enda höföu áhorfendur
aldrei séö neitt í likingu viö þetta.
Melies haföi lagt mikla vinnu og f jár-
magn í gerö myndarinnar. Til aö
sýna þegar geimfarinu var skotiö á
loft, þá lét hann draga geimfariö á
spottum yfir bakgrunn af sjóndeild-
arhringnum, séö frá París. Til aö
gefa áhorfendum kost á að sjá tungl-
iö meö sömu augum og geimfararnir
sjálfir, þá byggöi hann líkanaf tungl-
inu og renndi því síðan eftir boga-
dreginni braut í átt til myndavélar-
innar. Við þetta fengu áhorfendur þá
tilfinningu aö þeir væru raunveru-
lega sjálfir á leið til tunglsins.
Hér er verið eð kvikmynda eitt atriðið / myndinni Emrthqumkm.
Það er leikkonmn Buiold sem hmngir hér é brúnrU.
Hér sést King Kong bmrfmst vfð fkrgvélmmmr I smmnefndri myndsem gerð
var 1933.
Risaeðlur og skrímsli
A Trip To The Moon var hápunkt-
urinn á ferli Melies og þegar fór aö
nálgast fyrri heimstyrjöldina voru
Bandarikjamenn famir að láta æ
meira aö sér kveöa hvaö viðvék notk-
un tæknibrellna viö kvikmyndagerð.
The Lost World, byggö á sögu
Arthur Conan Doyle, var fyrsta
bandaríska kvikmyndin sem á snilld-
arlegan máta færöi áhorfendur úr
raunveruleikanum yfir í furöu-
heima. Myndin fjallaöi um skrímsli
og risaeðlur sem bjuggu á sléttu viö
Amazon-ána þar sem tíminn haföi
staöiö í staö. Vísindamanni sem þar
var á ferö tókst aö handsama ein
eðluna og flytja til London, en svo
illa tóksttilaö hún slapp þar úr búri
sínu og olli miklum usla áöur en hún
henti sér í Thames ánna og synti tU
heimalands sín.
Aöalmaðurinn aö baki
myndarinnar var steinskeri, aö nafni
Willis H. O’Brien, sem haföi veriö aö
leika sér að búa til líkön af alls kyns
ófreskjum og datt svo í hug aö taka
kvikmynd af þeim. Hann tók aðeins
einn ramma í einu og færði svo örlítið
um set eöa breytti ófreskjunum áöur
en næsti rammi var tekinn. Þegar
myndin var sýnd þá virkaöi þetta
eins og skrímslin væru lifandi. Þetta
var ekki ný tækni, en O’Brien var sá
fyrsti sem áttaöi sig á gildi hennar og
yfirfæröi hana svo í hentugt form
fyrir kvikmyndagerö.
Þrjú tímabil
Á þessum tíma uröu tæknibrellu-
meistarar aö vera ekki síöur góðir
tæknimenn. Gott dæmi um það eru
þeir sem unnu viö gerö myndanna
Þjófurinn frá Bagdad (1924) og
Boðorðin 10 (1923). En eftir því sem
kvikmyndaiðnaðurinn þróaöist, því
meiri sérhæfing varö og starf tækni-
brellumannsins því meira afmarkaö.
Samtímis var krafist meira og meira
af þessum mönnum.
Hér hefur veriö rætt lauslega um
nokkrar myndir sem mörkuöu sporin
hvaö viövíkur notkun tæknibrellna
við kvikmyndagerð. I kjölfar þess-
ara mynda komu þúsundir eftirlík-
inga þótt inni á milli væru alltaf góð-
ar og frumlegar myndir. En ef reynt
er aö líta á þennan flokk mynda í
heild, þá má segja aö þrjú tímabil
séu nokkuö afmörkuö.
Á árunum 1925—1935 voru einkenn-
andi myndir um skrímsli og risaeöl-
ur sem háöu bardaga jafnt sín á milli
sem viö mennskar verur. Má þar
nefna myndir eins og The Lost World
(1925), King Kong (1933) og Son of
Kong (1933). Einnig má nefna mynd-
ina Mighty Joe Young sem var gerð
síðar eöa um 1949.
Á þessum tíma var einnig töluvert
framleitt af myndum, byggöum á
vísindaskáldsögum og hryllings-
myndir, en segja má aö nýtt gullald-
artímabil tæknibrellumanna hafi
hafist þegar stórslysamyndirnar
fóru að hrúgast á markaöinn upp úr
1970. Þar voru í fararbroddi Airport
myndirnar (sú fyrsta var gerð 1970),
Poseidon Adventure (1972), Jaws
(1975), Earthquake (1974) og Tower-
inglnferno (1974).
Stjörnustríðið og síðar Close
Encounters Of The Third Kind
hleyptu svo nýju blóöi í gerö „science
fiction” mynda. Þar má segja aö
tekið hafi við ný kynslóð tæknibrellu-
manna sem voru sérhæföir á mjög
þröngu sviöi og kunnu aö nota alla
nýjustu tækni sér til hjálpar, þar á
meðal tölvur. Hvaö tekur nú viö er
ekki gott aö segja, en allt bendir til
þess að á næstunni muni áhorfendur
geta skemmt sér viö að horfa á brell-
ur tæknimeistaranna í myndum sem
sækja efni sitt til ævintýra. Eru það
myndir á borö viö The Sword and the
Sorcerer, The Dragonslayer eða
Conen. Ævintýrin virðast því aftur
vera oröin vinsæl.
Baldur Hjaltason