Dagblaðið Vísir - DV - 25.09.1982, Page 8

8
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stjórnarformaflur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
i-rettastjóri: JÓNAS HARALDSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 84611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftar rö á mánuði 130 kr. Verö í lausasölu 10 kr. Helgarblað 12 kr.
Næsta skref
Ef hallinn á þjóðarbúinu minnkar úr 10%, sem hann ei
á þessu ári, í 5% á næsta ári, hefur ríkisstjórnin náð
hálfum árangri með bráðabirgðalögunum í ágúst og
september. En hinn helminginn þarf líka, ef duga skal.
Hægt er um tíma að reka þjóðarbú með halla, ef skulda-
söfnunin í útlöndum er notuö til arðbærra verkefna, sem
skila auknum gjaldeyristekjum, þegar kemur að skulda-
dögunum. En sú hefur ekki verið raunin hér.
Fyrir bragðið hefur skuldabyrðin aukizt óhugnanlega
hratt. Hún er nú komin í eða yfir 20% af útflutningstekj-
unum. Lengra verður ekki gengið á þeirri braut án þess
að lenda í vítahring Póllands og Mexíkó.
Á hverju sviðinu á fætur öðru rekum við okkur undir
þak. Landbúnaðurinn hefur löngum framleitt vörur, sem
enginn þarf á að halda. Sjávarafli er kominn upp fyrir
það hámark, sem fiskistofnamir þola.
Við verðum að gera ráð fyrir, að þjóðartekjur muni
ekki vaxa á næstu árum og jafnvel enn skreppa saman.
Viö verðum því að draga hressilega úr þjóðarútgjöldum
og koma þeim niöur í sömu tölur og þjóðartekjurnar.
I ár verður um þriggja milljarða munur á þjóðar-
tekjum og þjóðarútgjöldum. Á næsta ári getur munurinn
komizt vegna bráðabirgðalaganna niður í hálfan annan
milljarð á núverandi verðlagi. Og þá þarf að finna annan
eins sparnað til viðbótar.
Það, sem nú hefur gerzt, er, að ríkisstjórnin hefur
þvingað samtök launþega til að sætta sig við skerðingu
kaupmáttar, sem nemur um 2% á þessu ári og 6% á hinu
næsta. Þjóðin hefur samþykkt að herða mittisólamar.
Það er sögulegur atburður, að átaka- og verkfallalaust
skuli vera unnt að ná víötæku samkomulagi um, að þjóðin
hætti að lifa um efni fram. En jafnframt verður í náinni
framtíð erfitt að höggva í sama knémnn.
Hvar á þá að taka hinn helminginn af umframeyðslu
þjóðarinnar? Ekki verður hann tekinn af óvenjulega illa
stæðum atvinnuvegum. Þeir verða að hafa mátt til að
standa undir fullri atvinnu og þjóðarframleiðslu.
Þegar litið er yfir helztu stærðir þjóðarbúsins, sker í
augun, að fjórðungur þjóðarteknanna er lagður til hliöar í
fjárfestingu — eða svokallaða fjármunamyndun. Þetta er
allt of hátt hlutfall á erfiðum tíma.
Hin mikla fjárfesting væri í lagi, ef hún öll skilaði sér
aftur í aukinni þjóöarframleiðslu. En það gerir hún ekki,
af því að áratugum saman hefur ríkið talið í sínum verka-
hring að beina henni til forgangsverkefna.
Fjárfestingar ríkisins hafa aukizt ár frá ári að undan-
fömu. Sem betur fer verður þar um 6% samdráttur í ár og
þarf enn að verða á næsta ári. Þar verður næsta þolraun
ríkisstjórnarinnar í f járlagafrumvarpi og lánsfjáráætlun.
Hróplegt dæmi um vitleysu íslenzkrar f járfestingar er,
að í ár er spáð minni samdrætti í fjárfestingu land-
búnaðar og útgerðar en í öðmm atvinnuvegum. Pening-
arnir renna til þátta, þar sem þegar er búið að fjárfesta of
mikið.
Ríkið hefur stuðlað aö þessu og stuðlar enn með því að
veita fjárfestingu í landbúnaði og fiskveiöum forgang
umfram aðra f járfestingu. Þetta kemur m.a. fram í sjálf-
virkum og háum lánum með 1 júfum k jömm.
Ef ríkisstjómin sparar óþarfa f járfestingu með því að
hætta að veita fjárstraumum í ákveðnar áttir og með því
aö efla strangan niöurskurð í opinberri fjárfestingu, er
hægt að ná jafnvægi í þjóðarbúinu.
Jónas Kristjánsson.
DV. LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER1982.
411tíkleinu!:
'Ejýst eftír rekstr-
argrundvelli
Nú er Amríkuför forsetans lokiö
og hann kominn heim í rústirnar
rjúkandi. Fyrir vestan haf reif for-
setinn vorn langa kúltúrfisk úr roði,
frammi fyrir orðlausum Amrík-
önum, meðan skandinavískir blaða-
menn sátu og gnístu tönnum, að
manni skilst.
En meöan Amríkanar fögnuðu for-
setanum, sigldu togarar í land hér
heima og útgerðarmenn heimtuðu
rekstrargrundvöll. Þetta lýsir
vondum mannasiðum og heimtu-
frekju enda bar Steingrímur sig
aumlega. ,JHér sit ég i minum stóli
og færi ykkur togara eftir togara, allt
eftir þörfum,” segir hann. ,,Svo
læðist þið aftan að mér og gerið mér
bilt við með því að heimta rekstrar-
grundvöll líka. Hvað voruð þið að
heimta alla þessa togara?”
Og það stendur ekki á svörunum:
„Hvað varst þú að leyfa alla þessa
togara, ef ekki var rekstrargrund-
völlur fyrir þeim?” I Kína mun það
hafa verið hefð í gamla daga, að ef
einhver maður asnaðist til að bjarga
öðrum úr lifsháska, varð hann þar
með ábyrgur fyrir framfæri
mannsins, þaö sem eftir var. Stein-
grímur er í sömu stöðu og hinn lán-
lausi, kínverski bjargvættur.
Ef eftir japl og jaml og fuður,
fannst rekstrargrundvöllur. Olía
skal greidd niöur, fiskverð hækkað
og lánum breytt. (Menn kynnu aö
ætla að með því að hækka fiskverð,
væri rekstrargrundvellinum kippt
undan fiskvinnslunni, til að skjóta
honum undir útgerðina, en það er
bamaskapur, viö fellum bara
gengið. Óg ef það kemur illa við
einhverja aðra, þá lögum við það
seinna. Koma tímar, koma ráð, eins
og maðurinn sagði, og við getum
teygt og togað i aumingja rekstrar-
grundvöllinn eftir lyst, hann er
teygjanlegur eins og gúmmídúkur).
En nú þegar togararnir eru allir
úti að sækja björg í þjóöarbú, er
okkur tjáð, að hin margrædda
skuldabreyting nái ekki að draga
rekstrargrundvöllinn inn undir hluta
togaraflotans. Breytingin verður
þannig að fyrirtækin verða að eiga
veö fyrir lánunum sem breytt
verður. Allar eignir munu hins vegar
þegar vera veðsettar að fullu, og
þannig útséð um að grundvöllurinn
nái undir þá veösettu.
En eflaust verður því bjargað,
einhvern veginn.
Hins vegar berast þær fréttir frá
Amríku, að eitt það, sem amrískir
þingmenn spuröu forsetann um þar
úti, voru þær tilraunir, sem hér hafa
verið gerðar til að nota þorskalýsi til
eldsneytis. Það sem helst mun hafa
valdið hrifningu þarlendra, var það
að ekki mun nein mengun af
brennslu lýsisins, eins og því miður
er af brennslu olíu.
Ekki veit ég hverju forsetinn
svaraði þessari fyrirspum en
óneitanlega vakna ýmsar
hugmyndir um hugsanlegt notagildi
lýsisins fyrir þjóðarbúið.
Til dæmis mætti hugsanlega
komast hjá þvi aö greiða niður olíu
til flotans, með því að skipa öllum út-
gerðarmönnum að breyta vélum
sínum svo þær geti brennt lýsi. Þar
með kæmi upp skringileg lokuð
hringrás, þannig að togaramir halda
á miðin til aö veiöa þorsk, sem síöan
Úr ritvélinni
Ólafur B. Guðnason
skrifar
er verkaður, auðvitað, og lifrinni
breytt í lýsi svo þeir komast út aftur
til að veiöa meiri þorsk sem gerir
þeim kleift aö komast aftur út til að
veiða meiri þorsk og svo framvegis.
Þar með yrði byggö inn í veiðarnar
fiskstofnavernd því í aflabresti yrði
auðvitaö orkuskortur svo sóknar-
þungi minnkaði sem gerði fiskstofn-
unum kleift að ná sér. Meö því að
smyrja rekstrargrundvöllinn með
lýsi, mætti þannig teygja hann undir
hvaða togara sem er, jafnvægi í
byggð landsins yrði tryggt og
íslenskri menningu b jargað.
Þaö hefði verið saga til næsta
bæjar, hefði skortur á rekstrar-
grundvelli orðið íslenskri menningu
aö fjörtjóni, einmitt í þann mund
sem við vorum að kynna hana í
Amríku.
Aö sönnu hefur þessi lausn á
vandanum sína galla. Satt er aö ekki
fylgir lýsisbrennslu mengun en hins
vegar nokkuð megn lykt. Sú lykt er
sögð einna líkust þeim þef sem
fundist hefur í íslenskum eldhúsum
um aldir, þegar húsmæður steiktu
kleinur. Hingað til hefur sú lykt ekki
þótt af hinu vonda. En ef við hugsum
okkur að ekki einasta togarar,
heldur einnig bifreiðar færu að
brenna þessu heimatilbúna eldsneyti,
má gera ráð fýrir að mönnum þætti
þessi lykt leiöigjöm. Aö lokum má
fastlega gera ráð fyrir því, að
kleinan, tryggt kaffibrauð íslenskra
bænda um aldir, yrði aflögö.
Við verðum því að spyrja okkur
þessarar einföldu spurningar: „Yrði
íslensk menning söm, án klein-
unnar?” Ef svarið er já, er allt i
himnalagi. En ef svarið er nei,
yrðum við að svara annarri sam-
viskuspurningu: ,,Ef við förgum
kleinunni, getum við lifað við það
brot íslenskrar menningar, sem eftir
stæði? Yrði lífið þess virði að lifa
því?”
Þessum spurningum verðið þið að
svara, lesendur kærir, áður en ljóst
verður hvort nokkru sinni verður
hægt að hafa hér á landi hvort
tveggja i einu, íslenska menningu og
traustan rekstrargrundvöll út-
gerðar.
-ÖBG.