Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Blaðsíða 22

erindi um fræðslumál. Hafði ég lagt mikla vinnu í að
setja þaö saman, m.a. stuðst við nýjustu erlendar
kenningar, einkum sænskar, og ræddi þar einnig
vinnubrögð, sem voru nýjust á nálinni í fræðslu- og
félagsmálum samvinnufélaga og hvað gæti hentað
hér. Ég hélt að ég hefði lagt eitthvað til mála með
þessu erindi, en staðreyndin var sú að umræða um
fræðslu- og félagsmál varð ekki fyrirferðarmikil
nema í fréttatilkynningu frá fundinum. Þó minnist
ég þess að í hófi, er efnt var til í sambandi við
fundinn, þá puntuðu einhverjir fundarmanna ræður
sínar með lofgerö um samvinnuhugsjón og nauðsyn
fræöslustarfs. Aftur á móti var það kannski
framandi fyrir mig að verða þess áskynja, að heit-
asta mál fundarins var einskonar undirölduvalda-
tafl um það hver skyldi verða næsti stjómarfor-
maður Sambandsins.
Nýjar leiðir
1 uppvexti minum varö ég snemma fyrir miklum
pólitískum áhrifum. Fjölskylda min á Austfjörðum
fylgdi næstum öll Framsóknarflokknum að málum
með tilheyrandi trú á samvinnustefnuna, ung-
mennafélagahreyfingu og ræktun lands og lýðs.
Jónas Jónsson frá Hriflu haföi meiri áhrif á mig í
pólitískum efnum en nokkur maður fyrr eða síðar.
Hreifst ég bæði af almennum kenningum hans og
afstöðu til einstakra mála. Hann var foringi margra
ágætra manna í mikilli byltingu í islensku þjóð-
félagi.
Veigamikill þáttur þessarar byltingar var það
átak, sem varð í menningar- og fræðslumálum þjóð-
arinnar og verður fátt eitt talið. Alþýöu- og héraðs-
skólar risu og gerðu, ekki hundruðum, heldur þús-
undum Islendinga fært að n jóta andlegrar og líkam-
legrar menntunar, sem áður var þeim gersamlega
útilokuð. Þetta opnaði mönnum nýjar leiðir, jók
sjálfstraust og bjartsýni og kallaði fram nýjan
kraft, lífsþrótt og hæfileika, er bjó í þeim sjálfum.
Þjóðin varð sterkari. Það er góðra gjalda vert aö
eiga fámennan, vel menntaðan þjóðfélagshóp, jafn-
vel þótt yfirstétt megi kallast. En það er lífsnauðsyn
hjá sjálfstæðri lýðræðisþjóð, sem vill kallast því
nafni, að allur almenningur sé vel á sig kominn and-
lega og líkamlega.
Eg hefi stundum hugsað til þess, hvemig Islénd-
ingum hefði reitt af í því þjóðfélagslega stórviðri,
sem yfir þá gekk í heimsstyrjöldinni síöari, ef þessi
menningartilþrif hefðu ekki orðið. Mér fannst
forðum og finnst raunar enn, að áhrif Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu hafi í framfara- og menningar-
málum verið með ólíkindum mikil og heillavænleg
fyrir þessa þjóð.
Þótt við hrifumst í flestum tilfellum af beittum
penna Jónasar og þess málstaðar, er
hann sótti og varði, þá var það ekki einhlítt.
Ég minnist leiðinda í
minni fjölskyldu út af skrifum hans
og afleiöingum
þeirra á Stefán Th. Jónsson,
kaupmann og út-
gerðarmann á Seyöisfirði, og raunar
einnig végna
ummæla hans og aðgerða varðandi
Jóhannes Jóhannesson, fyrrv. bæjarfógeta.
Forustusveitir
Langflestir kennaranna i þeim skólum er ég sat
voru að mínum dómi búnir mörgum þeim kostum,
er menn geta prýtt. Þeir voru vel lærðir, góðir kenn-
arar og góðar manneskjur, sem í alvöru báru hag
nemenda sinna fyrir brjósti. Kennarar og aðrir
fræöarar þjóðarinnar á þessum árum höfðu í
mínum augum köllun, sem byggöist á ást og trú á
Islandi og Islendingum og litu á það sem ánægju-
lega skyldu sína að leggja líf sitt og starf að veði til
ef lingar góðu mannlíf i í landinu.
Á Eiöaskóla var Jakob Kristinsson skólastjóri og
Þórarinn Þórarinsson yfirkennari, síðar skólastjóri
þar.
I Menntaskólanum á Akureyri var Siguröur Guð-
mundsson skólameistari og Þórarinn Björnsson
yf irkennari, síðar skólameistari þar.
I Háskóla Islands voru kennarar mínir allir eftir-
minnilegir ágætismenn og raunar
landsþekktir lærdómsmenn.
Eg ætla ekki að gera upp á milli þessara
manna, en þeir er ég nefndi með
nöfnum höfðu sem stjóm-
endur sérstöðu meðal kennaranna.
Þessir menn eru
í hópi þeirra manna eréghefi
kynnst ogmérþykir
mest til koma. Vitsmuni þeirra
og lærdóm dregur
enginn í efa, enda voru þessir menn frábærir
kennarar. En óeigingjörn umönnun á sálumhinna
ungu, viðleitni þeirra til mannræktar og mannbóta,
ræktun réttlætiskenndar og sjálfstrausts og fleira í
þáveru var þeirra aðalsmerkL
Eftir að ég settist í Háskóla Islands hér í Reykja-
vík og þó einkum eftir aö ég hóf störf hjá
Sambandinu, þá átti ég samstarf með og kynntist
persónulega flestum þeim forystumönnum, er ég
haföi áöur úr f jarlægö litið á sem mina leiðtoga og
átrúnaðargoð, suma hverja. Hér fóru margir ágætir
menn, sem gott var að kynnast og voru að mínum
dómi þarfir þegnar og heilladrjúgir f orystumenn.
Sú heildarmynd, sem hjá mér hefir oröið til af
þessum forystusveitum, kennurum mínum annars
vegar og þjóðmálaforingjum og félagsmálafröm-
uðum hins vegar, er þó máluð býsna ólíkum litum.
Skólafrömuðirnir, mikilhæfir leiðtogar annars
vegar með örvandi undirhyggjulausa umhyggju
fyrir nemendum sínum, landi og þjóð, án tilhneig-
ingar til þess að stjómast af eigin hagsmunum eða
öðrum slíkurn viðhorfum, en hin sveitin blönduð
Ijósum og dökkum litum þar semskrúðgarðurinn og
ljónagryfjan voru hlið viö hlið. Vera má að ég geri
þessum málum betur skil síðar meir, ef guð lofar og
Gook vill, eins og mig minnir ég heyra sem orðtak á
Akureyri.
Af minum átrúnaöargoðum á landsmála- og
félagsmálasviði, er ég kynntist á þessum árum, þá
var Jónas Jónsson frá Hriflu sá þeirra sem reyndist
við kynningu nokkum veginn eins og ég hafði gert
mér í hugariund áður, bæði persónulega og hvað
snerti skoðanir og lífsviðhorf.
I.G.Þ.

■jnvr^) tiwms >r.. 'i uum/n orrzcg
o Aurust 1943
i’Mjj ii to Csrtify that é / í-U v <»; . ■>
of thö Xoelandic vesscl __
> C v ‘ L
stration V.o.
1; ■ "í itÍMs ,0 j!>írahiJ3« naviratiön chart.s of Iceianðic «aters
r@i8síon frœa ,'thé áiíitarjr autVior-
yZ* / ,f
f&4F'■
!váncx..) .... !>v, sr.fiiúrií
Caotelr,, C.8. Aray
Iiialadn Officcr, 3,3.
Dœmi um leyfi til kaupa á sjókorti, sem þurfti að fó fró hernaðaryfirvöldum ó stríðsórun-
Gömul mynd af húsinu Evanger i Seyðisfirði. Húsið var rifið fyrir mörgum tugum óra.