Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.1983, Side 11

11
OOOf f í> m T r( A /Tt TfOrtrT T
DV. FÖSTUDAGUR 6. MAl 1983.
Menning Menning Menning
Dauði sem líf
Leikfélag Reykiavíkur:
ÚR LÍFI ÁNAMAÐKANNA
Fjölskyldumálverk frá 1856
eftir Per Olov Enquist
Þýflandi: Stefán Baldursson
Lýsing: Daníel Williamsson
Leikmynd og búningar: Steinþór Sigurðsson
Leikstjóri: Haukur J. Gunnarsson.
Fyrsta, önnur, nei, þriöja senan í
nýja leiknum í Iönó er ansans ósköp
góð. Þá kemur H.C. Andersen ævin-
týraskáld: Þorsteinn Gunnarsson
inn til frú Jóhönnu leikkonu Heiberg:
Guörúnar Ásmundsdóttur, heima
hjá henni í Kaupmannahöfn um
miöja öldina sem leið. Og þarf aö
rekja raunir sinar. Hann átti aö fara
aö halda ræðu fyrir kónginum og
hirðinni varö þá fyrir því slysi aö
missa út úr sér gervigóminn beint
fyrir framan hátignirnar. Og þegar
hann kom tönnunum upp í sig aftur
voru þær allar í kuski af gólfinu.
Hvernig er hægt að halda ræðu um
ástina með góminn fullan af ryki?
Svo hann fór bara aö gráta.
Hver er hann eiginlega þessi Hans
Kristján? Heimsfrægur snillingur í
gervi Hans klaufa. Klaufabáröur
sem ekkert getur gert rétt, allur ein
kvika fyrir aöskotiun umhverfisins,
og þess vegna alla tíð allur í mar-
blettum. Og þó svo undarlega sterk-
ur undir niðri og inni í sér: þarf ekki
annað en athygli hans beinist í svip
frá raunarollunni, aö einhverju ööru,
til að réttist úr honum á ný. Kannski
hann sé alla tíö aö leika, klaufa-
bárðsgerviö bara háttur hans aö
koma sér áfram, bjargast af í heim-
inum? Svo mikiö er víst að hann hef-
ur heyrt næmu eyra allt slúörið um
Heibergs-hjónin og er alveg til meö
aö nota sér þaö, eftir mætti, ef á þarf
að halda. Hann er síst neitt „betri”
en hitt fólkiö í leiknum. En ööruvísi.
I annarri senu kemur Heiberg
leikskáld og leikhússtjóri: Steindór
Hjörieifsson, heim til sín, litlu á und-
an skáldi. Og þaöan í frá er lýðum
ljóst aö ekki er allt sem Andersen
sýnist á heimili þeirra Heibergs-
hjóna: sjálft gervi Heibergs, oröa-
skipti, viöbrögö þeirra hjóna leiddi
strax í ljós hjúskap í sjálfheldu,
kuldaböndum, þar sem hjónin
byggja eina eyöimörk saman, hvort í
sínumklakahjúp.
Leiklist
ÓlafurJónsson
Fyrsta sena er líka nokkuð góö:
hún er alveg þögul, innimynd frá
19du öldinni. Húsfreyja við lampann
aö lesa fyrir heimilisfólkið. Leiknum
lýkur meö hinni sömu mynd sléttri
og felldri ímynd gæfu óg gengis, far-
sældar, jafnvel hamingju. Efni hans
aö „lýsa undir” yfirborö hennar og
sýna þaö sem aö baki býr — tóm-
leika, örvæntingu, angist. Eöa hvaö
þaönúer.
Þaö má sjálfsagt meö ýmsum
hætti lesa merkingu í mál leiksins.
Skáldiö á hallargólfinu, meö fuilan
munninn af ryki — má ekki sjá þetta
sem „mynd” af hlutskipti skáldsins,
skilmálum sköpunarinnar, listinni
og valdinu? Og svo er um fjölmörg
önnur efnisatriði í leiknum. En á sín-
um staö í byrjun leiks, lýsingu And-
ersens er þetta atvik fyrst og fremst
þáttur í velvirku skopatriöi, svo
neyöarlegt og hlægilegt, broslegt og
aumkunarvert í senn. Mikið á Hans
Kristján bágt! Og mikið er hann
skrýtinn og skemmtilegur! Mér
fannst Þorsteinn Gunnarsson fara af
mikilli íþrótt meö hlutverk Ander-
sens, makalaust gervi hans á
sviðinu: alla tíö skopfært, ýkt
umfram og út yfir mörk raunsæis-
legrar mannlýsingar, en samt sem
áöur alltaf í næsta námunda viö hiö
trúverðuga og raunhæfa, raunveru-
lega gleöi og þjáningu, mennskan
mann í gervinu og hlutverkinu.
Skilmálar sköpunarinnar?
Kannski Hans Kristján hafi þurft á
sinni sáru kviku aö halda, gervi
klaufabárös til aö veröa sem hann
er, skáld ævintýranna. Skáld og
maður. Aö öörum kosti, og heföi
hann sjálfur mátt ráða, hefði hann
aöeins oröiö hégómlegur borgari, öll-
umgleymdur.
Heibergs-hjónin hafa á hinn bóg-
inn oröiö þaö sem þau vildu veröa,
og í og meö hlutverki Hönnu er sýnt
hvaö þaö kostar. í fyrstu atriðunum
kemur hún fyrir sem hefðarkona á
sinnar tíöar visu, borgaraleg hús-
freyja meö fullkomnu valdi á sjálfri
sér og umhverfi sínu. Efni hlut-
verksins aöallega aö leiöa í ljós
hverju hún varð aö kosta til vegna
þess sem hún varö, sársaukanum aö
lifa undir klakanum sem hún hlaut
að brynjast til að lifa af og komast
áfram. I leiktextanum er þetta um-
fram allt tjáö meö myndrænum og
skáldlegum hætti, mynd litlu stúlk-
unnar sem óx upp úr eymd og ör-
birgö, forarvilpu eins og hún segir
sjálf, og varö menneskja, særö fram
úr endurminningum hennar í einræö-
um og orðræðum leiksins.
I sviösetningu Hauks Gunnarsson-
ar í Iönó verður Úr lífi ánamaökanna
nánast kyrrstæður leikur, merking
hans fólgin í myndinni sem þar er
dregin, því ríki tilfinninga meö öfg-
um sínum og andstæöum sem mynd-
mál leiksins og hlutverkanna geymir
og miðlar. Öfugt viö hlutverk Ander-
sens, Heibergs fannst mér lýsing
Guörúnar Ásmundsdóttur á frú Hei-
berg fara fram hérna megin viö mörk
raunsæis, þaö var í aöalatriöum nat-
úralisk kvenlýsing sem fram kom í
hlutverkinu. Spursmál hvort ekki
leiðir af þessu einskonar misvísun á
milli hlutverka leiksins og milli leik-
mátans og leiktextans í hlutverki
hennar sjálfu. Kemur merking leiks-
ins, allt veldi tilfinningalífs í og undir
niöri hinni borgaralegu stofumynd,
fram til hlítar nema meö einhverri
viðlíka stílfærslu, ýkjustíl á lýsingu
hennar eins og hinum hlutverkum
leiksins?
Þessar athugasemdir breyta ekki
því að hlutverk Hönnu Heiberg var í
mörgum greinum aödáanlega gert,
innan sinna settu marka. Eg hygg aö
þannig séö sé það meö bestu verkum
Guörúnar Ásmundsdóttur, næmlega
og ljóslifandi dregin lýsing konu í
kreppu, lífs sem er uppi á móti sjálfu
sér. Ogþessvegnakannski, ennþá lif.
Öllu heldur varöa efasemdir manns
ekki skilning, túlkun leiksins í heild.
Frásagnarefni hans, lýsing fólks og
atvika sem fyrir ber og frá er sagt,
er áreiðanlega ekki allt efni hans.
I leiknum kveöst Hanna segja
sögu sína, rekja minningarnar fyrir
sjálfri sér eins og hún var áöur en
hún dó. Dauðinn er sjálfur á sviðinu,
móöir hennar gamla, sem hún brást
og sem hún fær aldrei skilist viö, ör-
bjarga og örvita í hjólastól: Margrét
Olafsdóttir í hlutverkinu. Dauöinn
sem líf, lífiö dauöi. Efni leiksins er
einhver slík þversögn, leidd í ljós aö
skáldlegum og dramatískum hætti, í
og meö og umfram sjálfa hina leik-
rænufrásögn.

SAA HELDUR ARLEGA RAÐSTEFIMU
fyrir stjórn og trúnaðarmenn og aðra þá er áhuga hafa laugardaginn 7. maí nk.
Ráðstefnan hefst í Átthagasal Hótel Sögu kl. 09:00 og stendur til kl. 17:00.
M.a. verður á ráðstefnunni gestur, John Wallace P.hd., dagskrárstjóri á Edge
Hill sem er meðferðarstofnun fyrir alkóhólista í Bandaríkjunum.
John Wallace er vel þekktur í heimalandi sínu fyrir störf í þágu alkóhólista
og hefur yfir 20 ára reynslu sem ráðgjafi, greinahöfundur og fyrir að
skrifa bækur um alkóhólisma.
Erindi John Wallace hefst kl. 13:00.

'éAÆ
OPIÐ HÚS
ALAUGARDAG
KL. 13-18
tfitGARDENA
multi-click
/’TIGPk
SUNDLAUGAR
HEITIR POTTAR
ALLT TIL
SUNDLAUGA
@)
Husqvarna
Stjórnborð á islensku
Chri Berglund kynnir fyrstu
saumavélina i heiminum sem
getur „hugsað".
Garðvörur - Gardena - Stiga.
Sundlaugar og pottar
- Allt í garðinn.
Sanyo hljómtæki
og Husqvarna heimilistæki
Ný verslun - miklar breytingar.
Gunnar Ásgeirsson hf.
Suöurlandsbraut 16 Simi 9135200