Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1983, Page 12

DV. LAUGARDAGUR18. JUNI1983.
AÐ
LOSA
GEYMSLUNA
EÐA
BÍLSKÚRINN
LEYSIR VANDANN
Það má vel vera að þér finnist ekki taka því að
auglýsa allt það, sem safnast hefur i kringum þig.
En það getur lika vel verið að einhver annar sé að
leita að því sem þú hefur falið i geymslunni eða faíl-
skúrnum.
OPIÐ:
Mánudaga — föstudaga kl. 9 — 22.
Laugardaga kl. 9—14.
Sunnudaga kl. 18 — 22.
SMÁAUGLÝSINGADEILD
ÞVERHOLT111
SÍMI 27022
Gudjón Halldérsson:
Lítíð eitt nm „Austur-
Eyjaíjal laniálin, eðaLítið
brot úr sögu íslands
um aldamötín síðustu”
Það hefur komið öllum ættingjum
Siguröar Halldórssonar frá Skarðs-
hlíð í opna skjöldu þegar DV birti
kafla úr skrifum hans um Austur-
Eyjafjallamálin í innrömmun blaða-
manns, SER, 21. maí sl. Enginn
þeirra vissi til að þessi skrif væru til-
tæk utan hóps ættingja.
Af mjög svo eðlilegum ástæðum'
voru þessi skrif vel geymd og ekki
látin koma fyrir almenningssjónir.
Ástæðurnar voru einfaldlega þær að
tveir þeirra sem harðast deildu í
sambandi við átökin í hreppnum og
málaferlin er af þeim leiddi voru
bræðrasynir. Björn, faðir Þorvaldar
á Þorvaldseyri og Halldór, faðir Sig-
uröar í Skarðshlíö, voru hálfbræður.
Auk þess var eiginkona Sigurðar,
Ingileif, systir Þorvaldar. Þaö má
vissulega um það deila hvort þessi
afstaöa var rétt, en hún var nú einu
sinni staðreynd. Siguröur Halldórs-
son sýndi þaö drengskaparbragð að
láta þetta óátalið. Enginn, sem til
þekkti, efaðist um sannleiksgildi
ritsmíðar Sigurðar í Skarðshlíð. Vit-
anlega myndi einhvern tíma að því
koma að hún kæmi fyrir almennings-
sjónir ásamt ítarlegum skýringum
og öllum tiltækum f ylgisk jölum.
Varðandi myndina af þjóðskáld-
inu, sem birtist með fyrmefndri
grein, lét ég þess getiö viö blaða-
manninn og endurtek það hér, að
vissulega væri hver og einn sæmdur
af því aö vera barnabam Matthíasar
Jochumssonar, en hins vegar væri
það nú svo að öll bamabörn Sigurðar
gamla frá Skarðshlíð hefðu talið sig
fullsæmd af honum afa sínum.
Nú er svo komið aö í DV, 4. júní sl.,
var löng grein eftir Sigurð Líndal.
Þau skrif koma engan veginn á óvart
þar sem Sigurður er barnabam Páls
sýslumanns Briem. Sigurður og ég
stöndum því í vissum skilningi jafn-
fætis gagnvart þeim mönnum sem
ekki voru á eitt sáttir í þessum um-
ræddu málaferium í Austur-Eyja-
f jallahreppi. Einnig birtist í Morgun-
blaðinu grein eftir Huldu Stefáns-
dóttur 12. júní sl. Það er skiljanlegt
vegna kunningsskapar við amt-
manninn á Akureyri, Pál Briem, og
einnig er hún tengdamóðir Páls lög-
manns Líndal bróöur Sigurðar Línd-
al. Eg hefi haft meira gagn af að lesa
margar aörar greinar hennar en
þessa. Með hliðsjón af tilgreindum
skrifum ætti það engan að undra þótt
ég gerði tilraun til skýringa á um-
ræðuefninu.
Ritsmíð Sigurðar Halldórssonar
frá Skaröshlíð er mjög greinargóð lýs-
ing á því sem fram fór í Austur-Eyja-
f jallahreppi meðan á þessum mála-
ferlum stóö. Þaö er athyglisvert aö
Sigurður nefnir ritsmíö sína:
„Austur-Eyjafjallamálin eða Lítið
brot úr sögu Islands um aldamótin
síðustu”. Aðalatriðið í þessari rit-
smið er að greina frá atburðum þeim
sem áttu sér stað á vettvangi sveitar-
innar og skýra baksvið þeirra.
Atökin milli ríkra og fátækra leiða af
sér öll þessi leiöu málaferli. Sigurður
í Skarðshlíð er hreppsnefndarmaður
og einnig oddviti á þessum árum.
Hann tekur þegar í upphafi atburð-
anna afstöðu með þeim fátæku og
umkomulausu. Hann heldur uppi
vömum fyrir þá og veitir þeim að-
stoð í nauðum svo sem frekast má
verða enda var þaö einnig skylda
hans sem oddvita. Það var einmitt
einkenni þessara tíma hvað margir
af þeim sem lítið áttu undir sér urðu
oft og iðulega fyrir barðinu á ill-
skeyttum heldri mönnum. Þess má
minnast í þessu sambandi að lífsbar-
átta allrar alþýðu var harla hörð
bæöi til sjávar og sveita. Það voru
ekki fáir Islendingar sem héldu vest-
ur um haf á þessum árum heldur
fóru þeir í stórum flokkum.
Þetta taldi ég rétt að benda á varð-
andi skrifin um Austur-Eyjafjalla-
málin ef þaö mætti verða til þess að
gera mönnum ljóst aö málin snúast
ekki um deilur einstakra manna
heldur eru þær afleiðingar af um-
rótinu innan sveitarinnar. Það eru
hin hörðu átök innan Austur-Eyja-
fjallahrepps sem málin snúast um.
Þá þykir mér ekki úr vegi, að
benda á eitt atriði í skrifumSiguröar
í Skarðshlíð. I ritsmíö sinni getur
hann um útgöngubann sýslumanns-
ins og hvaða afleiðingar það hafði
fyrir íbúa hreppsins. Hann hefur
skrifað Islands suður- og vesturamti
varðandi útgöngubannið. Það bréf er
ekki handbært en svarbréfið er á
þessaleið:
„ISLANDS SUÐUR-
OG VESTURAMT.
Reykjavík,
1. febrúarl892.
Þjer hafið, hr. hreppsne&idarodd-
viti, í brjefi, er jeg meðtók í gær, tjáð
mjer, að ýmsir menn í yðar hreppi
hafi ætlað að fara út úr hreppnum í
ver á íhöndfarandi vertíð, til að afla
heimilum sínum bjargar, en að
sýslumaðurinn í Rangárvallasýslu
hafi neitað þeim um leyfi til þess, af
því að þeir sjeu riðnir viðopinbert
mál, sem undir rannsókn hefur verið
síðan í fyrra. An þess að senda Amt-
inu neinar frekari skýrslur um mál-
ið, og án þess að hafa fengið álit hlut-
aðeigandi sýslumanns um það, biöjið
þjer mig að leyfa mönnum þessum
að leita sjer atvinnu utan hrepps viö
sjóróðra á næstkomandi vertíð.
Ut af þessu tjáist yöur hjermeö, að
Amtið hefur enga heimild til þess, að
taka fram fyrir hendumar á hlutað-
eigandi sýslumanni, meðan tjeö
opinbert mál er undir rannsókn og
dómi hans, og aö jeg því eigi get lagt
fyrir hann að leyfa mönnunum að
fara í ver, eða yfirhöfuð bannað hon-
um að hepta þá. En ef hjeraðsdómar-
inn ófyrirsynju heptir menn þessa,
og meinar þeim að leita sjer og heim-
ilum sínum bjargar, mun það að af-
loknum málunum geta bakað honum1
ábyrgð, annaö hvort undir áfrýjun
sakarinnar, eða þá með því móti, að
hlutaðeigendur höfði sjerstakt mál
gegn hjeraðsdómaranum fýrir und-
irrjetti.
Þetta brjef hef jeg tilkynnt sýslu-
manninum í Rangárvallasýslu, og
um leið skrifað honum privat um
málið, og lagt það til, að hann ljeti
umrætt bann niður falla, og leyfði
mönnunum að fara í verið, þótt mál
þeirra kunni að vera óútkljáð.
Kristján Jónsson (sign.)
settur.
Til
Hreppsnefndaroddvitans
í Austur-Eyjafjallahreppi,
Sigurðar Halldórssonar.”
Það virðist engin ástæða til þess að
fjalla frekar um þetta bréf. Það
skýrir sig sjálft. Eftirtektarvert er
þó það að settur amtmaöur segist
hafa skrifað sýslumanninum privat
og lagt til „að hann ljeti umrætt bann
niður falla, og leyfði mönnunum aö
fara í verið, þótt mál þeirra kunni að
veraóútkljáð”.
Ekki virðist það þjóna neinum til-
gangi að frekari blaðaskrif verði um
Austur-Eyjafjallamálin í tilefni af
misheppnaðri birtingu á köflum úr
ritsmíö Sigurðar í Skarðshlíð Hall-
dórssonar.
Austur-Eyjafjallamálin verða
héðan af að skoðast einvörðungu út
frá sagnfræðilegum sjónarmiðum og
að um þau verði f jallað á þeim vett-
vangi.
Sigurður Halldórsson frá Skaröshlíð, 1844—1935.