Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.1983, Qupperneq 10

.mt h:-ism3voíí . j HUöACiuiqiH<í .vu
DV. ÞRIÐJUDAGUR1. NOVEMBER1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Einn í framboði og endur-
kjörinn með 93% atkvæða
heimspekingur og mannvinur, en þó
enginn vinur aðskilnaöarstefnunnar
í Suöur-Aíríku (kynþáttamisréttisins
undir stjóm hins hvíta minnihluta).
Kaunda fæddist 1924 i afskekktu
héraði norður í landi. Fjöl-
skylda hans tilheyrði kirkju skosks
trúboða og kom frá Nyasalandi, ná-
grannlandinu, sem nú heitir MaiawL
— Hann stýrir í dag landi sem að
flatarmáli er eins og hálf Vestur-
Evrópa.
Þessi hávaxni stæki bindindis-
maöur (bæði á tóbak og vin) vill
sjálfur láta líta á sig sem trúarlega
sinnaðan mannvin, sem af kappi
helgar sig einingu Afríkuríkja og
vinnur að því að má út síðustu leifar
ójöfnuðar nýlendutímans.
Kaunda heyrir ekki neinum
ákveðnum ættflokki til í Zambíu. Þaö
er hlutleysi sem kemur honuin tii
góða í leiðtogahlutverkinu. Þar með
er hann laus við gagnrýni um þá ætt-
bálkahlutdrægni sem oft hefur viljað
loða viö marga aöra leiötoga í
Afríku.
Han hóf afskipti af stjómmálum
1949 með inngöngu í Afríska
þjóöarráðið (ANC-flokkinn), sem
hafði fyrst og síðast á stefnuskrá
sinni að koma á meirihlutastjórn
blökkumanna i landinu, sem þá var
Noröur-Ródesía, nýlenda Breta.
Hann yfirgaf flokkinn til þess að
stofna eigin samtök 1958 en sat níu
mánuði í fangelsi sem pólitískur
æsingamaöur. Sú fangelsun aflaði
honum pislarvættis í augum lands-
manna hans, og hann varð leiötogi
hins óháða sameinaða þjóöarflokks
(UNIP), sem síðar varð eini lög-
leyfði stjórnmálaflokkur Zambíu.
Þegar landið öðlaðist sjálfstæði árið
1964 varð Kaunda forseti eins af
betur efnaðri nýríkjum blökku-
manna. Efnahagslegur uppgangur
Zambíu hrundi þó í verðfallinu á
kopar á alþjóðamörkuöum á miðjum
áttunda áratugnum. Efnahagslifið
hafði einnig beðið skaða af því þegar
Kaunda ákvað 1973 að loka suður-
landinu og varði þá gjörð með því að
sh'kt væri nauösynlegt til þess að
fyrirbyggja ættflokkaríg í landinu.
Það stjómkerfi sem hann grund-
vaSaði með því hefur þó að mestu þótt
laust við lögregluríkisaðferðir, eins
og hefur þó viljað brenna við í flokks-
einræði. Þrátt fyrir andsósíalíska
tilraun til valdaráns 1980, hefur
lögreglan sig ekki mikið í frammi í
pólitísku eftirliti.
Kaunda er kvæntur og níu barna
faðir.
Jackson keppir
að framboði fyrir
demókrafa
Blökkumannafrömuöurinn Jesse
Jackson skýröi frá því á sunnudag-
inn að hann mundi í þessari viku
kunngera framboð sitt og keppa að
því að hljóta útnefningu Demókrata-1
flokksins til forsetaframboðs. Kvað!
hann tilganginn með framboði sínuj
að, ,vera rödd minnihlutahópa”.
Jackson lét þetta uppi í sjónvarps-
viðtali á sunnudagskvöldi, en vikum
saman hefur hann færst undan
spurningum blaðamanna, þótt fast
hafi verið gengið á hann um áætl-
anir hans varöandi forsetafram-
boö.
I sjónvarpsviðtalinu sagði þessi
fjörutíu og tveggja ára gamli
baptistaklerkur að hann hefði ekki
skipað Bandarikjaher að ráðast inn
í Grenada ef hann hefði verið
forseti. Væri hann forseti Bandaríkj-
anna sagðist hann mundu kalla
bandarísku friðargæslusveitirnar
heim frá Líbanon, eins „fljótt og
auðið væri, og ég meina þá mjög
fljótt”.
1 upphafi sjónvarpsviðtalsins á
sunnudagskvöld hafði spyrillinn,
Mike Wallace aö na&ii, sagt: „Séra
Jackson. Nú ætlar þú að tilkynna á
fimmtudaginn að þú bjóðir þig fram
til forseta Bandaríkjanna. .. ”-
Blökkumaðurinn greip þá fram í:
„Á fimmtudag. I Washington, höfuð-
borginni.”
I viðtalinu sagöi Jackson aö hann
mundi ekki hika við aö velja konu
sem varaforsetaefni með sér í fram-
boðið ef hann hlyti útnefningu
Demókrataflokksins., Jínginn vafi á
því,” sagði Jackson. ,,Eg segi, ef frú
Thatcher getur stjómaö Bretlandi og
frú Gandhi getur stjómað Indlandi
þá era konur til sem geta stjómað
þessu landi. Vissulega getur kona
verið í meðframboði 1984. Sannlega
getur kona meira að seg ja verið fyrir
framboði.”
Fréttaskýrendur vestanhafs spá
því allir að séra Jackson eigi engan
möguleika á aö sigra. Síöustu
skoðanakannanir setja hann í fjórða
sæti á vinsældalista yfir þá átta
demókratasem helstem orðaöir við
forsetaframboð. Þar eru i farar-
broddi Walter Mondale, fyrrum
varaforseti, John Glenn öldunga-
deildarþingmaöur og George
McGovern, sem ósigur beið í
kosningunum 1972.
En menn velta vöngum yfir því
hvaöa áhrif framboö Jacksons muni
hafa á forkosningarnar, þar sem
flokksbundið fólk gengur til atkvæða
um hvem það vilji hafa í framboði til
forsetakosninganna. Mönnum kem-
ur í hug hvort framboö Jacksons
kunni að örva kjósendur úr
minnihlutahópum til þátttöku í
kosningunum eða hvort hann fái
kristnaö þá til aö ieggja atkvæði sín á
lóö Demókrataflokksins.
I sjónvarpsviðtalinu kannaðist
Jackson við það að ýmsir af
leiðtogum blökkiunanna hafa lýst
yfir andstöðu við hugmyndina um að
hann byði sig fram. I svari við
spurningum um hvort hann nyti í
raun nokkurs fylgis meðal blökku-
fólks, sagði Jackson: „Þú verður að
skilja að enginn frambjóöandi getur
vænst einróma stuðnings frá
einhverjum tilteknum hópi fólks. Eg
hef ekki kunngert framboð mitt fyrr
Kenneth Kaunda, forseti Zambíu,
sem með miklum meirihluta atkvæöa
var endurkjörinn í forsetaembættiö
um helgina, hefur enst lengur en
flestir sem komið hafa fram á stjóm-
málasviðið í þessari róstusömu
heimsálfu. Þessi nær sextugi trú-
boðasonur er þvi meðal þeirra
þjóöarleiðtoga Afríku sem lengst
hafa ríkt.
Urslit forsetakosninganna á
fimmtudaginn var leiddu í ljós að
undir einsflokkskerfinu, sem
Kaunda innleiddi árið 1972, hafði
hann hlotið 93% atkvæða til þess að
sitja í forsetaembættinu fimmta
kjörtímabilið í röð. Kaunda var eini
frambjóðandinn.
Frá þeim árum sem hann á
reiðhjóli sínu ferðaðist þorp úr þorpi
(á sjötta áratugnum) til þess að æsa
landsmenn til pólitísks mótþróa og
boða erindið um réttmæti meiri-
hlutastjómar hefur hann átt vísan
stuöning í öllum sjötíu og þrem ætt-
flokkum landsins. Hann hefur orðiö
meö tímanum eins konar einingar-
tákn þjóðarinnar og nýtur enda tölu-
verörar ástsældar. I daglegu tali
kallar fólk hann gjaman „madala”
(gamla manninn) eða einfaldlega
skammstöfunina „KK”. Hann er í
flestra augum stofnfaðir ríkisins, ■
landamærum Zambíu við Ródesíu,
sem þá var undir stjóm hvítra
manna. Viö þaö lokuðust mikiivægar
útflutningsleiðir á gjaldeyrisaflandi
afurðum Zambíumanna.
Þrátt fyrir vinsældirKaunda.hefur
stjórn hans þó ekki alveg sloppið við
öll ámæli. Hún hefur aðallega verið
gagnrýnd á innanlandsvettvangi
fyrir slælegan rekstur ríkisfyrir-
tækja, vöruskort, vaxandi atvinnu-
leysi og hnignandi félagslega þjón-
ustu.
Stoltasta stund Kaunda — síðan
Zambia hlaut sjálfstæði — var sam-
veldisráðstefnan í Lusaka,
höfuöborg Zambiu, þegar gert var
uppkastið að samningunum sem
leiddu borgarastríðið í Ródesiu til
lykta og voru undanfari þess að Bret-
ar veittu nágrannaríkinu formlega
sjálfstæði. Eftir þannig sjö ára
blóðugar erjur var Zimbabwe stofn-
að. Allan ófriðartímann hafði
Zambia skotið skjólshúsi yfir
skæruliða Mugabes og Nkomo, sem
höfðu þar bækistöðvar og þjálfunar-
búðir fyrir stríðsrekstur sinn gegn
stjóm hvítra í Ródesíu.
Eftir nítján ár í embætti hefur ekki
komið fram á sjónarsviðið neinn h'k-
legur arftaki Kaunda í Zambíu.
Hann gerði 1972 UNIP að eina
lögleyfða stjórnmáiaflokknum í
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Kenneth Kaunda, forsetiZambiu.
Sára Jesso Jackson, fyrsti blökkumaðurinn sem býOur sig fram tii for-
setaembœttis Bandaríkjanna.
en núna vegna þess að ég vildi veita
fólki umþóttunartíma til þess aö
venjast hugmyndinni. Eg held
aö kannanir sýni að framboö mitt
falli í góðan jarðveg hjá þeim stóra
hópi kjósenda, sem em á aldrinum
átján til tuttugu og f jögurra ára. 25%
alls blökkufólks sem hefur kosninga-
rétt em einmitt á aidrinum átján til
tuttugu og f jögurra ára. En það hafa
ekki verið tíu prósent af þeim aldurs-
flokki sem skilaö hafa atkvæðum
sínumákjörstað.”
„Það er augljóst að mitt framboð
gæti örvað áhuga þeirra, svo að 50%
skiluðu sér. Þaö er lykilatriði í okkar
augum að af átján milljónum blökku-
manna sem kosningarétt hafa eru
aðeins tíu milljónir sem hafa látið
setja sig á kjörskrá. Við stefnum aö
því aö fá aö minnsta kosti þrjár
milljónir þeirra til viðbótar á
kjörskrá, og þar með mundi koma
stórt strik í forkosningar
demókrata,” sagði Jackson.
Um Jackson er oft sagt aö hann sé
mikill ræðugarpur, en andstæðingar
hans halda því fram að inntakið í
ræðum hans risti sjaldnast djúpt.
„Þeir sem ganga í takt við ööruvísi
trommur eru oft litnir homauga og
ég sætti mig við það hlutskipti,”
segir Jackson sjálfur.