Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1983, Blaðsíða 14

14
DV. MIÐVIKUDAGUR 9. NOVEMBER1983.
Menning Menning Menning Menning
Bergsveinn Skúlason:
Breið firskar sagnir f-ff
OPIÐ TIL KL. 10 í KVÖLD
undirstaöa mikils auös í garðibóndans. . .
útskerjum og verstöövum var ekki
fjölskrúöugt líf, sumar frumstæöustu
lífsþarfir voru þar lítt fyrir hendi. En
fólkið var hart og harögert og nýtti sér
vel öll þau gæöi, sem fyrir hendi voru,
hvort heldur var á Snæfellsnesi eða í
Hallbjamarskeri. En auður þess síöar-
nefnda var ríkur að einu leyti, þar var
nægt vatn, heitt og kalt.
Sjómennska Breiðfiröinga er fræg í
sögu en mest fyrir sókn á miö til hafs
og verbúðarlíf um vertíð á Snæfells-
nesi. Lífsbarátta breiöfirsks fólks er
sérstæð og hörö fyrr á tímum. Þaö er
mikilsvert fyrir kynslóöir komandi
tíma á Islandi að eiga til kynningar rit
eins og bókina Breiöfirskar sagnir.
Þar er haldgóð þekking um sögu
sérkennilegs byggðarlags, merkur
þáttur úr lífsbaráttu íslensku þjóöar-
innar. Þaö er því vert og skylt að vekja
athygli á henni.
-JG.
„ÆÖardúnn eyjanna er
Gæði eyjanna
eru margþætt
Auðlegð Breiöafjaröareyja eru ein-
kennd af sömu gæöum og landið býr
yfir. En við fjörö og vík í sveitum
Islands eru margar andstæður, og
hefur fólkið í þúsund ár lært margt af
skiptum viö landið. A stundum hefur
atvinnulíf landsmanna veriö marg-
slungiö en oftar einhæft. Fólkið varð
ávallt að búa aö sínu og oftast við
knöpp kjör. Fiskur, fugl og fjörugagn
var oft einhæft, en kjarninn var
öruggur væri nægilegt á boröi. 1
Frjalst,ohaö dagblaö
SMA K „síroinn er
augVý8'1^ 27022
— Víkurútgáfan Reykjavík, 1982
Frásagnir af
fornum atvinnuháttum
Bergsveinn Skúlason er búinn aö rita
margar bækur um noröanverðan
Breiðafjörð. Hann lýsir þar horfnum
atvinnuháttum og menningarviöhorf-
um frá fyrri tímum. Lífsbarátta
fólksins í Breiöaf jaröareyjum var meö
miklum sérkennum, einstæðum og
samofnum sérstöðu landsins, eyj-
unum, skerjum og hinum fjölþættu
náttúrueinkennum. Þar voru oft og víöa
erfið skilyröi til aö fleyta sér og sínum,
en af dugnaði og lifsorku tókst það vel.
Menning sveitanna í Breiðafjarðareyj-
um var oft á tíöum miöaldaleg, en
heillandi í þjóötrú og fornum minnum.
Einhverjar sérkennilegustu álfa- og
huldufólkssögur eru þaðan. Sögur Olafs
í Purkey eru heillandi og fagrar. Þær
eru prentaðar i síöasta bindi Þjóö-
sagna Jóns Arnasonar. Bergsveinn
Skúlason ritar fagurt og hreint mál,
alþýölegt og bundiö sterkum einkenn-
um atvinnuhátta eyjanna. Lífsbarátta
Breiðfiröinga var algerlega bundin
viðhorfi þeirra til sjávarins. Allar
samgöngur uröu aö fara fram á sjó,
jafnvel innan byggöarinnar sjálfrar,
sumar jaröir náöu yfir margar eyjar.
Þaö varö jafnvel aö fara á engjar á
bátum. Sjórinn varö íbúunum allt.
Hann var matarkistan, fengsæll til
nytja. Miðin voru sum ekki langt frá
landi, en fengsæl og gjöful. Lífsnautnin
var mörgum mest aö njóta skiptanna
viö sjóinn, jafnt í stríöu sem blíöu.
Bóndinn var formaöur, jafnhliöa aö
vera hirðir fénaðar í eyjunni sinni.
Stjóm hans viö stýri og ár, kunnátta á
leiðum milli skerja og hólma, um miö
og sund á fjörrum stööum viö lend-
ingar í nágrannasveitum varö lika að
vera til staðar. Leiösögn hans varö aö
vera bundin þekkingu. Þaö var honum
oft á tíðum mest nauösyn, margþætt og
haldgóð.
Björgin krafðist
vinnu og atorku
Breiðafjarðareyjar voru mikið
nægta- og matarbúr. Það er mælt, aö
Bókmenntir
Jón Gíslason
þar hafi aldrei oröið þröng í búi. En til
þess aö svo yrði mátti aldrei slaka á
störfum, aldrei láta deigan síga. Fyrir-
hyggja og dugnaöur uröu ávallt aö
sitja í fyrirrúmi ásamt forsjálni. En
bændur Breiðafjaröareyja áttu þessa
eiginleika í ríkum mæli. Hver einasta
stund var notuð, hvert einasta tækifæri
var nýtt út í ystu æsar.
Heimilisiönaður var mikill í eyj-
unum og kunni fólkiö þar vel til verka.
Það var allt nýtt sem allra best. Starfið
var eitt.aö gera allt sem best,fá sem
mest úr hverjum hlut. Allir unnu
heimilinu, lögöust á eitt að gera sem
allra best. Þetta kemur greinilega
fram í bók Bergsveins Skúlasonar og
heldur hann þar sögu sinni í föstum
skoröum.
Auðæfi sjávarins voru nýtt út í ystu
æsar. Kunnátta fólksins á hinum
margþættu gæðum lands og sjávar
voru hvarvetna fyrir hendi. Nýtni og
kunnátta til aö gera mikiö úr litlu var
ríkur arfur kynslóöanna. Breiöfirskar
sagnir eru tákn þessarar sögu.
Lífríki landsins
samtvinnast gæðum
sjávarins
Náttúruauðlegð Breiðafjaröar er lit-
rík og gjöful. Æöarvarp eyja eru rík
gæöi til arðs og nytja. Hlaöiö nægta-
borö náttúrunnar á vori hverju er þar
fjölbreytt aö gæðum. Æðardúnn eyj-
anna er undirstaða mikils auðs í garöi
bóndans, jafnt á heimili en langtum
fremur til gjaldeyrisöflunar, sérstak-
lega eftir aö Breiðfirðingar lærðu að-
ferö til aö hreinsa hann af kunnáttu að
erlendri fyrirmynd, og geröi heimilis-
iönaö á Islandi auðugri en áöur
þekktist.
Lífriki Breiöafjarðar bjó yfir mikl-
um auðæfum til matar. Selur, fiskur,
kóö og heilagfiski var þar til fengs og
margar aörar tegundir, er ég kann
ekki aö nefna. Fuglinn var mikill
fengur, bæöi sem fæöa og fiður og
fjaörir voru mikiö búsílag. Gras af
skerjum, þrúgað og mengað af sjávar-
seltu og úöa frá skerjum og flúðum við
sund og voga, var oft erfitt til þerris,
en því betra þegar þaö var komið í stall
og jötu um vetur. Hestar voru engir í
eyjum, og kýr fáar, en á stundum áttu
lítt sjáanlegir íbúar eyja kýr til nytja,
er h jálpuöu þegar mikiö lá við.
Frábær einleikari
með Sinfóníunni
Tónleikar Sinfóníuhljómsveitar íslands í Háskóla-
bfói 3. nóvember.
Stjórnandi: Jean-Pierro Jacquillat.
Einleikari: Per Hannisdal.
.Efnisskró: Johann Christian Bach: Sinfónía í D-
dúr op. 10 no. 4; Antonio Vivaldi: Fagottkonsert;
Atli Heimir Sveinsson: Tropar clus, fagottkon-
sert; Maurice Ravel: Rapsody espagnol.
Þaö er eins og menn hafi ekki áttaö
sig á því enn hversu stór og vel skipuð
hljómsveitin okkar er orðin. Að
minnsta kosti er því líkast aö verkefna-
valsnefndin hafi alls ekki treyst á
gæsku fjárveitingavaldsins þegar hún
setti vetrardagskrána saman, og er
henni svo sem ekki láandi. Þaö kemur
Tónlist
Eyjólfur Melsted
sem sé í ljós aö hljómsveitin er vaxin
upp úr vissum verkefnum, sé litiö á
hausatöluna í liðinu. Þaö er hreinlega
að eyða allt of stórri púðurhleðslu á
bak við litla kúlu aö spila netta sinfóníu
eftir J.C. Bach með fullskipuðu
strengjaliði. Leikurinn var svo sem
frísklegur og hnökralaus, en bara
ofvaxinn. Þar kom aö því að ofskipaö
var í streng jaliöi hljómsveitarinnar.
Látið syngja Ijúft
En Vivaldi var skorinn niöur í hæfi-
lega litla grúppu sem féll vel að verk-
efninu. Per Hannisdal spilaöi hreint
frábærlega vel. Lipur er tækni hans og
dynamik prima. Og svo eftir þennan
frábæra Vivaldikonsert máttu áheyr-
endur teljast vel upphitaöir fyrir
Tropar clus. Atli Heimir velur verkum
sínum gjarnan skenuntilega „obskúr”
nöfn, oft á frönsku. Tropar clus mun
þýða, þreifaö í myrkri, eöa eitthvað
á þá leið. Þegar maöur lítur á þétt-
skipaða hljómsveitina, meö fullu blikki
og átta eöa jafnvel einum betur í slag-
verki ef allt er taliö, spyr maður
sjálfan sig: Hvaö hefur eitt fagott að
gera á móti svona liði? En Atli Heimir
hefur svo sem fyrr komið fólki á óvart
og þótt fagottið hafi ekki alltaf náö
alveg í gegn, þá fannst manni í heild-
ina tekið aö hljómsveitin væri síst
ofvaxin. Margt fannst mér skemmti-
legt í fagottkonsertinum og víöa lag-
lega beitt vel útspekúleruöum effekt-
um. En mest fannst mér koma til
lýrisku kaflanna þar sem fagottiö var
látið syngja ljúft, einkanlega í niður-
laginu.
Botninn var svo sleginn í með
Rapsody espagnol. Hægu kaflamir,
strangviröulegu, tókust vel en dálítiö
varð leikurinn tætingslegur þegar
meira gekk á. Þar heföi Jacquillat
þurftaöstýraharðar. EM
HRINGDU NÚNA!