Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1983, Síða 34

34
DV. MIÐVIKUDAGUR 9. NOVEMBER1983.
Tíðarandinn
Tíðarandinn
Reykjavík
stærsta
sveitaþorp landsins
I öndveröu var byggöin dreifö um-
hverfis landiö og teygöi sig sums
staöar langt inn eftir dölum og langt
upp í heiöar þar sem feörum okkar
þótti sæmilega falliðtil búskapar.
Á seinni öldum fór byggð aö grisjast
víöa og eyddist sums staöar, en á
öörum stööum tók hún aö magnast og
mynduðust þéttbýliskjamar, sjávar-
þorp, kauptún og kaupstaöir og aö lok-
um borgir.
Reykjavík, Akureyri, Isafjöröur og
Seyöisf jörður em alþekkt stig í þessari
þróun.
Umhverfis Reykjavík hafa svo
sprottið upp sældarlegar smáborgir,
þó að nábýlið viö höfuðstaðinn hafi
óneitanlega veriö þeim jöfnum hönd-
um blessun og fjötur um fót, því það
lætur aö líkum, aö erfitt er fyrir kaup-
staö aö dafna sjálfstætt þegar ævin-
lega er völ á margfalt öflugri þjónustu
og lystisemdum alveg á næstu grösum.
En Reykjavík er að mörgu leyti
ákaflega einkennileg borg. Hún hefur
fyrir langa löngu misst sjónar af upp-
runa sínum og býr aö alltof fáum menj-
um fyrri tíma, sem er þó aðalsmerki
menningarborga um víöa veröld. Að
þessu leyti stendur Akureyri höfuð-
borginni sumpart framar, eins og
reyndar hefur verið vikið aö áöur í
þessumdálki.
Svo er hitt, aö Reyk javík hefur í aöra
röndina alltaf hikaö viö aö stíga skrefið
til fulls út úr sveitamennsku til borgar-
lífs, og ein vísbending þess eru nafn-
giftir á götum hennar og strætum.
Erlendis leitast borgaryfirvöld við
aö gefa götunum nöfn sem ljá þeim ein-
hvers konar persónuleika, og þó aö
vitanlega veröi stundum misbrestur á í
þeim efnum eins og öörum mannanna
verkum, þá hafa þeir vissulega haft
erindi sem erfiöi ef á heildina er litiö.
Þar getur að líta tignarleg nöfn sem
tengjast sögulegum atburöum, fræg-
um orrustum, minningu horfinna leið-
toga, skáldjöfra og annarra snillinga
og þar fram eftir götunum. Vitaskuld
er þaö alger óþarfi að sérhver gata
beri stórfenglegt nafn, því aö ein og ein
á stangli gerir fyllilega það gagn sem
þarfogummunar.
Hver var Tryggvi?
Margar gamlar götur í Reykjavík
bera þau nöfn sem bregöa einkenni-
legri birtu yfir borgarhverfin, því aö
þau ýja hvert meö sínu móti aö lífi lið-
inna daga.
Þaö eru götur eins og Amtmanns-
stígur, Bræöraborgarstígur, Skúla-
gata, Fischersund, Barónsstígur,
Tryggvagata, Geirsgata, Bókhlöðu-
stígur, Veghúsastígur og önnur fleiri.
En hver var sá Tryggvi sem gatan er
heitin eftir? Var þaö Tryggvi Þórhalls-
son, sá merkilegi og stórgáfaöi fram-
sóknarleiðtogi? Var þaö fjármála-
snillingurinn Tryggvi Gunnarsson eða
kannski athafnamaðurinn Tryggvi
Ofeigsson?
Hver var Geir og hver var Skúli? Við
hvaöa amtmann er stígurinn kenndur
og hver var sá barón sem bjó hér forö-
um og skildi eftir sig eitt fegursta götu-
nafn landsins?
Staöreyndin er auövitaö sú, að oft er
okkur meö öllu ókunnugt um tildrög
nafngiftanna, en undir oröanna
hljóðan skynjum við merkilegar sögur
og þau eru einmitt svo vel til þess fallin
aö kveikja áhugann, glæöa ræktarsem-
ina og örva ungu kynslóðina til þess aö
nálgast sögu sinnar eigin borgar.
En til þess aö svala forvitni þeirra
sem eru jafnfákunnugir og ég sjálfur
um uppruna hinna gömlu götunafna,
Ef menn endilega vilja sækja götunöfn í Ijóö og kvæði væri nær aö bera
niðuri verkum borgarskáldsins Tómasar Guðmundssonar.
skal þess getið að Tryggvagata er heit-
in eftir Tryggva Gunnarssyni banka-
stjóra. Páll Líndal, sá góöi Reyk-
víkingur, skýröi mér frá þessu í sím-
tali fyrir skemmstu, en hann er flest-
um fróðari um fortíð borgarinnar og
hefur raunar ritaö um hana töluvert í
bækur.
Gamii miðbærinn verður áfram
hjarta Reykjavikur hvað sem allri
framþróun liður. Falleg götunöfn af
sögulegum uppruna Ijá gamla
miðbænum tignarlegt yfirbragð.
Smekkleysur úr strjálbýli
Páll Líndal gat þess í spjalli voru, aö
hagnýt sjónarmið hefðu ráöiö ferðinni
þegar sýnt var aö Reykjavík myndi
ekki láta þar viö sitja að vera stór
kaupstaöur, heldur myndi hún þróast
og vaxa og veröa víölend borg meö
mörgum götum og strætum. Þess
vegna brugðu menn á þaö ráö aö láta
stjórnast af notagildinu einu saman,
samkvæmt þeirri kenningu að götu-
nöfn væru til þess eins aö auövelda
fólkiaðrata.
Samkvæmt þessari kenningu væri
fullt eins hægt og trúlega betra aö auö-
kenna götur með tölustöfum og bók-
stöf um í stað nafna, en sú hefur nú ekki
oröiö raunin og veröur varla nokkum
tíma.
Það vakti fyrir borgarfeörunum að
götunöfnin yrðu nytjahlutir en ekki
skrautgripir, og þeim sást yfir þá staö-
reynd að meö dálítilli umhugsun og
góöum vilja er vel hægt að samhæfa
þetta tvennt svo að flestir veröi á eitt
sáttir.
Því miður hafa borgarfeöurnir látiö
ginnast til þess að niðurlægja heilu
Bjarni Thorarensen hataði Reykja-
vik og Reykvíkinga. Hvaða
nauðsyn ber til að viðra minningu
hans á götuskiltum höfuðborgar-
innar?
borgarhverfin meö hroðalegum ónefn-
um og smekkleysum úr str jálbýlinu.
Nöfn á borð við Strýtusel, Þúfusel og
Fremrastekk eru sótt í dagleg störf
hinna fomu sveitamanna Islands og
meðan þess konar hugsunarháttur fær
aö ráöa ríkjum er hætt við því að
Reykjavík veröi enn um sinn talin
stærsta sveitaþorp landsins en ekki
höfuðborg, sem stendur undir nafni.
8&=3I