Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.1984, Blaðsíða 7

Miprí AM P ÍTTTOAaTITVMT'R VO
DV. FIMMTUDAGUR 3. MAl 1984.
Neytendur
Neytendur
Neytendur
Málmmengun matvæla:
ÁSTÆÐA TIL AÐ VERA
VEL Á VERDIGEGN HENNI
Lofað og lastað:
Fjárfesting fyrr og nú
I grein sem dr. Alda Möller matvæla-
fræöingur skrifar í blaöið Heilbrigðis-
mál er fjallaö allítarlega um mengun
matar af málmum. Viö höfum líklega
flest okkar heyrt talaö um þá hættu
sem getur stafaö af mengun matvæla
afvöldum málma.
Þessi tegund mengunar hefur mikiö
veriö rannsökuö víöa um heim og þá
sérstaklega sú hætta sem stafar af
svonefndum þungamálmum. Þeir geta
veriö blý, kvikasilfur, kopar,
kadmíum, arsenik, tin og silfur svo
einhverjir séu nefndir. Of mikiö magn
af þessum málmum í fæöu getur leitt til
sjúkdóma og jafnvel dauöa. Málmar
geta einnig haft þaö í för meö sér aö
þeir rýra gæði matvæla. Sumir þeirra
valda litarbreytingu matvæla, s.s.
járn, ál og tin, og aðrir flýta fyrir
þránun fitu, s.s. kopar.
Hvernig verður málm-
mengun til?
Málmmengun getur oröiö meö ýmsu
móti. Þar sem ræktun matvæla fer
fram getur jarövegurinn mengast
með ýmsu móti. Þaö getur t.d. gerst
þegar frárennslisvatn frá iðnaði er not-
aö til vökvunar og einnig hefur
stundum fundist alltof mikiö magn af
hættulegum málmum í áburöi.
Eiturefni sem notuð eru í landbúnaöi
geta innihaldiö of mikiö af málmum.
Sjórinn getur mengast meö ýmsu
móti, t.d. frá iðnaöarskolpi. Kvika-
silfursmengun í fiskum getur orðið af-
leiöing af slíkri mengun.
Viö vinnslu matvæla getur átt sér
staö málmmengun. Mengunin getur
Mengun frá matarilátum getur átt
sér stað. Samkvæmt könnun sem
gerð var hér á iandi kom i Ijós að
aðeins eitt matariiát sem hór var á
markaði mengaði meira en þau
mörk sem sett eru fyrir slikri
mengun.
stafað frá þeim tækjum sem notuð eru
viö vinnslu matvælanna. Litarefni sem
notuð eru í matvæli geta einnig inni-
haldið of mikið af hættulegum
málmum.
Mengunarhætta getur stafaö frá
þeim ilátum sem notuð eru við mat-
reiöslu. Hér á landi er bannaö aö fram-
leiða eöa flytja inn slík ílát. Heil-
brigðiseftirlit ríkisins lét gera könnun
á matarílátum áriö 1980. Aðeins eitt
ílát reyndist þá valda meiri mengun en
sett mörk.
Við geymslu matvæla getur átt sér
stað málmmengun meö ýmsu móti.
Algengast er aö hún komi frá þeim um-
búöum sem notaðar eru. Plast og
ákveðnar tegundir pappírs geta í
vissum tilfellum valdið mengun. Aö
mengun stafi frá niöursuöudósum
heyrir víst fortíðinni til. Þó getur hætta
stafað af þeim þegar dósimar hafa
veriö geymdar í marga mánuöi eöa
jafnvelár.
Mælingar hér á landi
Undanfarin ár hefur Rannsókna-
stofnun fiskiönaðarins látiö fara fram
mælingar á málminnihaldi í íslenskum
fiskafuröum. Niöurstööur þessara
mælinga hafa sýnt aö málminnihald
þeirra er í langflestum tilvikum fyrir
neöan ströngustu sett mörk.
Meö öllum þeim fiski sem fluttur er
héöan til Italíu þarf aö fylgja vottorö
um kvikasilfursmælingar sem geröar
hafa veriö á honum.
Þurfum að vera á verði
Alda Möller matvælafræöingur segir
í niöurlagi greinar sinnar aö þaö sé rik
ástæða fyrir okkur aö vera vel á verði
og nauðsynlegt sé aö hafa meiri hand-
bærar upplýsingar um þessa
mengunarhættu í matvælum. Þaö sé
stööugt veriö aö auka kröfurnar sem
geröar eru til þeirra vara sem viö
flytjum út. Þá sé einnig þörf aö geröar
séu kröfur til þeirra matvæla sem við
framleiöum á innlendan markaö og
flytjuminn.
-APH.
Lofaö og lastaö er dálkur hér á
neytendasíðunni sem á að rúma
ýmsar vangaveltur neytenda.
Fyrirspurnir hvers konar berast
okkur daglega um hin ótrúlegustu
málefni. I mörgum tilvikum greiöist
úr vangaveltum viðmælenda okkar
meö einusímtali.
Nýlega haföi maöur einn sambend
við okkur, viö skulum kalla hann
Friörik. Var honum mikið niöri fyrir
vegna skuldabréfakaupa áriö 1974.
Þaö ár voru í boöi ríkistryggö
skuldabréf sem margir keyptu i
góöritrú.
„Landsmönnum var talin trú um
aö góð fjárfesting væri i boði," sagöi
Friörik, „en nú, tíu árum síöar og
reyndar fyrr, hefur annaö komiö í
ljós.” Friðrik áréttar meö einu
dæmi, svona til frekari skýringar. I
mai 1974 keypti hann tvö þúsund
króna skuldabréf. Fyrir þá upphæö
gat hann keypt tæpa 100 lítra af ný-
mjólk. Einn lítri af mjólk kostaði í
maí 1974 20,20 kr. Síöan verður gjald-
miðilsbreyting, sem kunnugt er áriö
1981, sem átti ekki aö breyta stööu
ávöxtunarmöguleikanna — en geröi
þó — þrátt fyrir veröbætur og aörar
efnahagsráöstafanir. Veröbólgan
brenndi sitt á bálinu góöa. I dag í
maímánuöi 1984 kostar einn iítri af
mjólk kr. 18.70. Skuldabréf Friöriks
stendur í dag fyrir rúmum eitt þús-
und krónum. Fyrir þá upphæö sem
hann fær fyrir bréfiö getur hann í
dag keypt 57 iitra af nýmjólk. Það
vantar peninga fyrir 43 mjólkurlítr-
um til aö ná upphaflegu verögildi
skuldabréfsins og aö alla ávöxtun.
Friörik er ekki einn um þessar
vangaveltur og vonbrigði, margur
hefur staöiö ráöþrota í efnahagsleg-
um umbrotum síöustu ára. Því gefin
loforö hafa ekki haldið.
Þetta var lastiö. Þá reynum viö að
snúa vöm i sókn og líta á björtu hlið-
amar.
Miklar breytingar hafa oröiö aö
undanförnu í efnahags- og peninga-
málum okkar. Verðbólgan hefur
hjaönaö og útlit er fyrir meiri stöðug-
leika á peningamarkaönum.
Fjárfestingarmöguleikarnir eru
margir, enn eru spariskírteini ríkis-
sjóös í boði, og skuldabréf. Bankam-
ir hafa umsöölaö og stórfelldar
breytingar hafa átt sér staö á inn-
lánsvöxtum þeirra.
En eftir sem aður þarf fólk aö
vera á varðbergi og kynna sér vel
alla valkosti. Þeir hafa aldrei verið
fleiri en í dag, að minnsta kosti ekki
svo lengi sem elstu menn muna. I
flestum öörum löndum hefur fólk al-
ist upp viö að sparifé sé hægt aö
ávaxta. Fyrir okkur hér á landi hefur
eyöslan skipt mestu máli.
Svo þegar ástandið breytist og kú-
vending verður er einnig eðlilegt aö
margir verði ráövilltir.
Ostööugleiki peningamálanna hef-
ur grafið gröf og eftú* stendur óvissa
sparif járeigenda sem er rótgróin eft-
irreynslufyrriára.
Þaö tekur tíma að aðlagast
breyttu ástandi.
Onnur útgáfa af Fjárfestinga-
handbókinni er nýkomin út, sú fyrri
kom út 1978.1 þeirri bók er að finna
ráögjöf þvi henni er ætlað að veita
öllum þeim er ávaxta þurfa eöa vilja
f jármagn, lágar upphæðir sem háar,
almennar og greinargóðar upplýsing-
ar um þá möguleika sem fyrir hendi
eru. Greint er ítarlega frá hverjum
valkosti í bókinni, kostum og göllum
og sýnt með dæmum fram á þró-
unina í fjölmörgum tilf ellum.
Þessi bók veitir s /ör viö flestum
þeim spurningum sem spurt er að
um ávöxtun sparifjár og viö f járfest-
ingu.
Það eru framtíöarmöguleik-
amir. Uærni Friðriks hér á undan til-
heyra fortíðinni eöa það skulum við
vona. Þvi endanlega eru þaðákvarö-
anir stjómmálamanna — hver, hvort
og hvemig dæmin ganga upp. Þeirra
ákvarðanir orka stundum tvimælis,
og geta kollvarpað mörgu. ->G
sSemuTá0mSíUdrykkui
sinn? mamarkadinnif\
orumargara'I
j c-vitam'n|'v
seldiáisiand'
Svar:
□ a) fl9'
□ b)
Q c) 82.:

C VUAMÍNI
FVRIRTVO! auk þess eru 25 aukavinningar,
hver þeirra kassi af Svala 1 /4 Itr. fernum
u ekki til í Svalandi Sumarferð til Flórída í tvær vikur?
rtu með í Svala sumargetrauninni, það veitir þér möguleika á að dveljast á
rída í tvær vikur með ...? þú ræður.
Heimili:.
Sími:
Sendið svörin til: Sól hf. „Svala sumargetraun" Þverholti 19 105 Reykjavík
Svörin þurfa að berast okkur fyrir kl. 5 e.h. þriðjudaginn 8. maí n.k.