Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.1984, Qupperneq 12

12
DV. MIÐVIKUDAGUR 25. JOLl 1984.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Sfjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÖNÍAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 686611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI
27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍDUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverðá mánuöi 275 kr. Verö í lausasölu 25 kr. Helgarblaö28 kr.
Fjórar tímasprengjur
Nokkrar tímasprengjur hljóta að verða til umfjöllunar
á væntanlegum fundum stjórnarflokkanna tveggja um
næstu skref í stjórnarsamstarfinu. Það eru vandamál,
sem ríkisstjórnin hefur látið hjá líða að fást við á fyrsta
starfsárinu og hlaða nú upp á sig með vaxandi þunga.
Ein tímasprengjan er í sjávarútvegi. Þessum undir-
stöðuatvinnuvegi þjóðarinnar er haldið í sífellt harðari
bóndabeygju, annars vegar með útsöluverði á erlendum
gjaldeyri og hins vegar með útgerð of mikils skipaflota. Á
hvorugum þessum vanda hefur verið snert.
Ríkisstjórnin hefur ekkert gert til að létta af hömlum á
verzlun með veiðikvóta. Virðist það þó vera einfaldasta
leiðin til að fækka skipum í útgerð og auka afla þeirra
skipa, sem áfram er haldið úti. Tímabært er orðið, að
stjórnvöld stuðli að kvótaviðskiptum.
Formenn stjórnarflokkanna segjast halda fast við hið
stöðuga gengi, sem ríkt hefur um margra mánaða skeið.
Víst er slík festa gagnleg í baráttunni gegn verðbólgu. En
það hefnir sín um síðir að senda sjávarútveginum reikn-
ing fyrir herkostnaðinum og setja hann á höfuðið.
Önnur tímasprengjan er í síversnandi lífskjörum nokk-
urs hluta þjóðarinnar, sem hefur ekki notið neins af
launaskriði undanfarinna mánaða. Þessi kjararýrnun
stingur mjög í stúf við lífsstíl launaskriðsmanna, sem
halda uppi óhagstæðum viðskiptajöfnuði gagnvart út-
löndum.
Fyrstu sporin að kjarasamningum haustsins benda
ekki til, að hagsmuna undirstéttarinnar í landinu verði
gætt í niðurstöðunni. Miklu líklegra er, að öflugir sér-
hagsmunahópar muni nota tækifærið til að ota sínum tota
umfram aðra og að lífskjaramunurinn aukist.
Þriðja tímasprengjan felst í hinni gífurlegu gjá, er hef-
ur myndazt milli tveggja kynslóða, þeirrar sem byggði
sér íbúð fyrir neikvæða vexti verðbólguáranna og hinnar,
sem nú getur ekki eignazt þak yfir höfuðið, af því að hús-
næðislánakerfið hefur ekki verið lagað aö nýjum aðstæð-
um.
Ríkisstjórnin hefur lofað að hafa frumkvæði að endur-
reisn húsnæðislánakerfisins úr núverandi rjúkandi rúst-
um þess. En ekki hefur bólað á neinum efndum. Á meðan
fjölgar sífellt árgöngunum, sem geta ekki byggt. Um síðir
eru þeir vísir til að hefna sín á ríkisstjórninni, sem sveik.
Ráðamenn þjóðarinnar hafa sér það til afsökunar,
bæði í láglaunahneykslinu og húsnæðishneykslinu, að
minnkandi þjóðartekjur þrengi svigrúm til gagnaðgera.
Þjóðfélagið hafi hreinlega ekki fjárhagslegan mátt til að
gera allt hið góða, sem menn séu sammála um, að gera
þurfi.
Fjórða tímasprengjan felst í, að ríkisstjórnin virðist
alls ekki fáanleg til að létta af þjóðinni hinu hrikalega
kostnaðarsama böli, sem felst í að tíundu hverri krónu
ríkisins er varið til að halda uppi óþarfri og rándýrri
framleiðslu hinna hefðbundnu landbúnaðarafurða.
Enginn vafi er á, að brennsla verðmæta í hinum hefð-
bundna landbúnaði, er nemur meira en einni Kröfluvirkj-
un á hverju einasta ári, takmarkar mjög möguleika
stjómvalda til að aftengja allar hinar tímasprengjurnar,
sem lýst hefur verið í þessum leiðara.
Því miður benda fyrstu yfirlýsingar formanna stjórn-
arflokkanna og annarra framámanna þeirra ekki til, að
ríkisstjórnin treysti sér til að reyna að aftengja tíma-
sprengjurnar á næstunni. Þar með mun hún safna glóðum
elds að höfði sér, hægt en örugglega. Jónas Kristjánsson.
Okurverð á
bensíni og olíu
Er allt með felldu þegar bensín-
verðið hér er orðið helmingi hærra en
á hinum Noröurlöndunum? 1 Svíþjóð
er bensínlítrinn samkvæmt útvarps-
fréttum á sem svarar 10-11
íslenskum krónum meðan við
borgum nærfellt 23 kr. fyrir hann. Er
það ekki meira en umhugsunarefnið
eitt þegar gasolíuverð til fiskiskipa
er nær 50% hærra hér en í ýmsum
grannlöndum okkar ?
Viö heyrum stöðugt fréttir um að
olíuverð sé að lækka á heims-
markaöi. Samt hækkar það hér. Ekki
er lengur verðbólgunni um að kenna
eins og áður var gjarnan vitnað í.
Dollarinn hefur hækkaö, segja menn.
Það dugar þó skammt. Hann hefur
hækkað jafnt hjá Svíum og okkur.
Þar er skýringanna því ekki að leita.
Selja Rússar okkur oh'u og bensín
dýrara en öðrum? Aldrei hafa olíu-
félögin fengist til að samþykkja það.
Þau hafa yfirleitt verið ánægð með
KJARTAN
JÓHANNSSON
FORMAÐUR
ALÞÝÐUFLOKKSINS
„...það er óviðunandi að búa við 100% hærra bensínverð og um 50% hærra olíu-
verð en i grannlöndunum og þær skýringar sem gefnar hafa verið duga ekki.”
„Skyldi ekki læðast sá grunur að ein-
^ hverjum að hér sé í gildi samtryggingar-
kerfi olíufélaganna og samtryggingarkerfi
stjómarflokkanna, Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokks, um óbreytt ástand?”
þessi viðskipti. En ef sú væri þó
reyndin hlyti það að hafa kallað á
hörð viðbrögð viðskiptaráðherra.
Ekkert af þessu getur því skýrt hið
háa bensin- og olíuverð hérlendis.
Skýringuna vantar
En skýringuna vantar. Sá hrika-
legi munur á olíu- og bensínverði
sem hér um ræðir verður ekki
skýrður með því einu að Island sé
lítið og úr alfaraleið. Það er að vísu
lítið en það er eiginlega ekki af-
skekkt lengur. En jafnvel þótt svo
væri er munurinn of mikill til þess að
vera nothæf afsökun.
Hitt stingur í augun að sjá bensín-
halhr rísa á sama tíma og sífellt er
verið að hækka verðið á olíu og
bensíni. Glæsihallir undir nafn-
giftinni bensínstöðvar rísa jafnvel í
tiltölulega litlum byggðarlögum með
nokkur hundruð metra milhbih.
Þessar byggingar bera ekki vitni um
fjárskort hjá oUufélögunum. Hvern-
ig geta menn forsvarað þaö aö setja
heimsmet í bensínverði á sama tíma
og svona bruðl viðgengst?
Eg hef talsvert farið um heiminn,
bjó m.a. um tíma í Bandaríkjunum,
en hvergi hef ég séð slíkar glæsi-
halUr yfir bensínsölu eins og hér-
lendis, hvað þá að þær séu settar
niður nánast hUð við hlið í litlum
byggðarlögum.
Hvar er samkeppnin?
Samvinnuhreyfingin og einka-
framtakið reka hin íslensku oUu-
félög. Það er hins vegar engin leið aö
sjá að hugsjón samvinnumanna hafi
í þessu tilviki skilað því sem lofað er.
Því síður verður séö að oftnefndir
kostir einkaframtaksins hafi skUað
sér í lágu verði, þvert á móti.
Hvar er samkeppnin sem á að
tryggja lægsta verð? Hún virðist ein-
faldlega ekki vera til. Kostir sam-
keppninnar hafa snúist upp í and-
hverfu sína, ókostina uppmálaða.
Samkeppnin felst Uklega helst í því
hver geti smíðað glæsUegustu
bensinstöðina.
Er það ekki orðið nokkuð öfug-
snúið fyrir flokk frjálsrar sam-
keppni, þegar hún tekur á sig þessa
mynd? Og erþaðekki furðulegt fonm
á frjálsri samkeppni, þegar út-
geröarmenn tala nú um að fá náðar-
samlegast að ræða olíuverðið við
olíufélögin. Þau eru greinUega ekki
að berjast um markaðinn eöa bjóöa
viðskiptavinunum sem besta
þjónustu, eins og frjáls samkeppni á
að tryggja, heldur koma viðskipta-
vinirnir skríðandi í náð. Hvers konar
samkeppni er þetta? Hvers konar
viöskiptafrelsi er verið aö tala um?
Það er verðlagsnefnd og hennar
verðlagnmgu um að kenna, geta ein-
hverjir sagt. Hún ákveður hins vegar
einungis hámarksverð og það er
meira en 100% hærra á bensíni en í
Svíþjóð og um 50% hærra á gasolíu
tU skipa en í grannlöndum. Eigum
við að trúa því að það gefi ekki svig-
rúm tU samkeppni? Fyrr má nú rota
en dauðrota. Hvert bam sér í
gegnumslíka röksemdafærslu.
Samsæri?
Skyldi ekki læðast sá grunur aö
einhverjum, að hér sé í gildi sam-
tryggingarkerfi oliufélaganna og
samtryggingarkerfi stjómarflokk-
anna, Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokks, um óbreytt ástand? En hvort
sem svo er eða ekki, þá er eitt víst að
það er óviðunandi að búa við 100%
hærra bensínverð og um 50% hærra
oh'uverð en í grannlöndum og þær
skýringar sem gefnar hafa verið
duga ekki. Þetta er ótækt, reyndar á
sama hátt og það er ótækt þegar f jár-
máiaráðherra hækkar bensíngjald
og bensínverð og kennir öðrum um af
því að hann sé bara að fylgja fjár-
lögum. Hann samdi nefnUega fjár-
lögin sjálfur og svona tviskinnungur
er ómerkUegur. Sá ósómi er kapítuli
út af fyrir sig á sama hátt og það er
sérkafli að Sjálfstæðisflokkurinn,
sem hvað hæst galaöi gegn skatt-
lagningu ríkisins á bensini fyrir
fáeinum misserum, skuh nú standa
fyrir meiri skattlagningu á bensíni
enviðhöfumhaft í a.m.k. áratug.
Kerfið þarfnast endurskoð-
unar
Ilitt er augljóst að það kerfi sem
skilar okkur þessu okurverði á
bensíni og olíu er ónýtt og verður að
endurskoða.
I stað þess að birta enn einn gang-
inn sundurliðun á hundrað liðum á
svonefndri verðmyndun, sem er
ekkert annað en samsæri skrif-
finnskunnar í samtryggingu, væri nær
að setja menn í að athuga hvernig
grannþjóðir bera sig til og hvaöa
fyrirkomulag er hjá þeim og draga
siðan af því lærdóm. Til þessa verks
ætti ekki að velja menn sem hafa
skapað eða standa vörð um nú-
verandi kerfi heldur aðila sem vilja
skoða máhð með gagnrýnum augum
en ekki í afsökunarskyni eins og oft
villviðbrenna.
Núverandi ástand er nefnilega
gjörsamlega óviðunandi og það er
kjami málsins. Stjómvöld geta því
ekki látið þetta viögangast eins og
ekkert sé. Þau bera sina ábyrgð. Þau
em kosin til að stjórna landinu og
verja hag þegnanna. Þeirra hlutverk
í þessu máli er því ótvírætt.
Kjartan Jóhannsson.