Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1984, Qupperneq 9

DV. LAUGARDAGUR 29. DESEMBER1984.
9
UPPGJÖR UM ÁRAMÓT
Hvort skyldi maöur hugsa meira
um fortíðina eöa framtíöina, þegar
áramótin ganga í garö? Hvort sækir
meir á hugann: Söknuöur hins liöna,
eöa eftirvæntingin um hiö ókomna?
Eitt er víst, aö þegar viö stöndum í
fjölskyldu- eöa vinahópnum á
gamlárskvöld og syngjum ,, nú áriö
er liðið í aldanna skaut”, þá á hver
okkar sínar minningar og vonir, sem
togast á í hugskotinu. Lagiö syngur
hver meö sínu nefi, enda á hver sitt
líf, og enginn veit sína ævi fyrr en öll
er.
Viö gleðjumst yfir þeirri gæfu, aö
standa hér enn á sama staö og fagna
nýju ári, en syrgjum þá sem glödd-
ust meö okkur um síðustu áramót og
nú eru horfnir yfir móöuna miklu.
Alltaf eru einhverjir aö heltast úr
lestinni, sumir saddir lífdaga, aörir
af slysum og sjúkdómum, og svo
þeir, sem kvöddu svo fljótt og svip-
lega í örvæntingu augnabliksins.
Viö heföum getað veriö betri og
nærgætnari viö allt þaö samferöa-
fólk, sem kvaddi á árinu og aldrei
kemur aftur. Viö hefðum líka getaö
veriö betri viö hina, sem eftir eru.
Þaö gleymist oft aö endurgjalda vin-
áttu og umburðarlyndi í önnum dags-
ins. I öllum látunum og æöibunu-
ganginum erum viö svo upptekin af
eiginhagsmunastreöinu, aö viö tök-
um ekki eftir samferöamönnum,
fyrr en þeir eru horfnir af sjónarsviö-
úiu — standa ekki lengur viö hliðina
á okkur til aö skála fyrir nýja árinu.
Þeir eru horfnir í aldanna skaut
og aldrei þeir koma til baka.
Eins er meö öll tækifærin og freist-
ingarnar, sem urðu á vegi okkar, og
viö höfðum ekki kjark til aö nýta
okkur eöa falla fyrir. Þau koma
heldur ekki aftur.
Þannig er minningin um áriö
blandin trega og söknuöi. Þaö er svo
ótal, ótal margt, sem hefur veriö
látiö ógert, en hitt hefur veriö fyrir-
ferðarmeira, sem gert var, en skilur
litiö eftir, annaö en gráan hversdags-
leikann, venjubundna lífsgöngu frá
heimili til vinnu — frá vinnu til
áhyggja — frá áhyggjum til nöldurs
— frá nöldri til svefns. Hversu
margir eru þeir, sem gleymdu því á
liönu ári, að gera sér og sínum
glaðan dag, eða voru svo armæddir
af brauöstritinu, aö ekkert situr eftir
þegar heilt ár er rif jaö upp?
Hvað er minnisstæðast?
Stjórnmálamennirnir rekja póli-
tíska atburöi af alvöruþunga og
ábyrgö, íþróttamennirnir stikla á
afrekunum, annálarnir skýra frá
stórviðburöum innlendum sem
erlendum. Auövitaö hafa verkföll,
gengisfellingar, ólympíuleikar,
mannskaöar og náttúruumbrot áhrif
á líf heillar þjóöar. En þegar allt
kemur til alls, þá eru þaö ekki
þjóðartekjur heimsmet eöa efna-
hagsmál, sem mestu ráöa um líf og
lífshætti fjöldans. Þaö er hið
persónulega, sem varöar einkahagi,
sem segir til um þaö hvort einstakl-
ingurinn lítur sáttur yfir farinn veg,
eöa björtum augum til framtíöar-
innar.
Þaö sem er okkur minnisstæöast er
feröalagiö, sem viö fórum í, börnin
sem fæddust, verkin sem viö unnum,
áföllin og ákvaröanirnar, sem nú
liggja aö baki, en skiptu mestu máli,
meöan á þeim stóö. Kannske er
brosiö sem viö mættum, lítiö atvik,
undrun eöa örvænting, svipmót eöa
viöbrögö á einni tiltekinni stundu,
þaö sem situr efst i huganum, þegar
áriö er gert upp. Þaö þarf ekki alltaf
mikiö eöa stórt aö gerast, til aö veröa
eftirminnilegt.
Eg geri ráö fyrir því, aö þaö
augnablik veröi ógleymanlegt
aöstandendum unglinganna, sem
týndust í haust, þegar fréttin barst
um aö þeir væru fundnir heilir á húfi.
Eg geri ráð fyrir, aö Guðlaugur Friö-
þórsson gleymi seint sundi sínu til
lands, eftir að hafa horft á félaga
sína hverfa í hafiö einn af öörum.
Eg geri líka ráö fyrir, aö Bjarna
Friðrikssyni líöi þaö ekki úr minni,
þegar hann hafði unniö til bronsverö-
launanna á ólympíuleikunum.
Sárin gróa
Slíkir atburöir eru fréttnæmir. En
sættir milli ástvina, einkunn á prófi,
góöra vina fundur, skemmtileg bók
eöa bara uppgjör einnar sálar viö
sjálfa sig, geta verið langmerkileg-
ustu augnablikin í einkalífi hvers og
eins. Eg tala nú ekki um mikla sorg
eöa gleði, þáttaskil eöa búsetuflutn-
inga, röskun á stööu og högum, sem
gjörbreytir lífsháttum og lífs-
munstri.
Sem betur fer erum viö þannig af
Guöi gerö, aö ljúfu minningarnar
vilja geymast. Sárin gróa, og þaö
fyrnist undrafljótt yfir leiðindi. Þaö
er til að mynda eftirtektarvert, aö
þegar nákomnir falla frá, vilja
brestirnir og gallarnir falla í
gleymskunnar dá, en hiö góöa í fari
Ellert B. Schram
skrifar:
þeirra situr eftir. Þannig er þaö meö
fleira, nánast allt sem aö höndum
ber. Þegar frá líöur getum viö jafn-
vel hlegiö aö vandræöum og haft
húmor fyrir eigin axarsköftum.
Hrakfarirnar veröa meira aö segja
aö góöri brandarasögu áöur en viö
vitum af. Þaö er í rauninni dæma-
laust hvaö maöur getur látiö margt
fara í taugarnar á sér og eyöilagt
fyrir sér daginn, í ljósi þess hversu
skoplegt þaö er, þegar atburöurinn
er rifjaður upp.
Sjálfskaparvítin
Okkar mesta yfirsjón í lífinu er
sennilega sú, aö sjá ekki strax hiö
spaugilega á flestum málum, Sjá,
hvaö hann er hlægilegur, maöurinn
sem er aö derra sig eins og fífl; sjá,
hvaö þaö er yfirmáta geöveikislegt,
þegar fylleríveislan hefur náö
hámarki; sjá, hvaö þaö er kátbroslegt
aö skamma krakkana fyrir sömu
bernskubrekin og hentu mann
sjálfan. Og ef maöur reiðist út í
aöra, brennir sig á katlinum,
gleymir lyklunum heima, borgar
ekki skuldimar, missir af strætó eða
fellur á prófi, hverjum er þaö aö
kenna nema manni sjálfum? Hver er
sjálfum sér næstur og þaö er full-
komlega ástæöulaust að eyöileggja
fyrir sér heilu dagana meö skap-
vonsku út í allt og alla, af því einu, aö
smáhlutirnir ganga ekki upp. Sjálf-
skaparvítin eru verst og í rauninni
erum viö sífellt aö eyöa dýrmætum
tíma í nöldur út i ekki neitt. Viö erum
aö kasta árunum á glæ og stöndum
síðan uppi meö áramót, sem eru
skuldaskil viö okkar eigin fýlugang.
Sjálfsagt sækir sú tilfinning aö
mörgum, aö gamlársdagur minni á
þá hræðilegu staöreynd aö viö séum
orðin árinu eldri en í fyrra. En geta
áramót ekki allt eins veriö gleðihátíö
um velheppnað ár, skemmtilegt og
fjölbreytt? Þaö er undir okkur
sjálfum komið. Fleiri ár þýöa meiri
þroski, lengri tími til aö hafa vit fyrir
sjálfum sér. Það er ekki ónýtt vega-
nesti.
Of seint að iðrast
Aramótin eru tími loforða og
vona. Loforöin ganga út á bót og
betrun, og vonin er bundin viö aö úr
þeim rætist. Enginn veit hvaö nýja
árið ber í skauti sér, Strax á morgun
getur hiö óvænta gerst og áöur en viö
vitum af, erum við sokkin niöur í
hversdagsleikann, sömu armæöuna
og einkenndi síðasta ár. Og leiöindin
aö drepa okkur. Og aftur koma
áramót og svo koll af kolli og aö lok-
um kemur aö því, aö allir hinir
standa og skála fyrir nýju ári, meðan
maöur sjálfur dvelst fyrir handan og
kemur aldrei aftur. Þá er of seint í
rassinn gripiö — þá er of seint aö
iörast eftir dauöann.
Hvers vegna þá ekki aö hefjast
handa strax og hrinda loforöunum í
verk? Nýta tímann meöan gefst. Viö
lifum svo stutt, en erum dauö svo
óra, óralengi, sagöi Goethe, og hefur
margt vitlausara veriö sagt um dag-
ana.
Dagur í lífi
Þaö er vol og víl í þjóöinni um
þessar mundir. Þaö mun ekki skorta
hrakspárnar í áramótagreinum
stjórnarandstööuleiötoganna. Jafn-
vel stjórnarforingjarnir munu draga
blikur á loft, svo ekki sé talaö um þá
sem hafa þaö aö atvinnu, í nafni sér-
fræöi og stööutákna, aö tileinka sér
bölsýni. Þann grátkór þekkjum viö.
En hvers vegna ekki aö líta bjartsýn-
um augum fram á veginn? Framtíö-
in er undir okkur sjálfum komin. Ef
ástandiö er slæmt, því þá ekki aö
gera gott úr því. Varla getur þaö ver-
iö til hins verra aö taka bjartsýnina
fram yfir bölsýnina? Brosa framan í
almættiö og berjast til þrautar.
Alveg eins og gleymskan er synda-
kvittun fyrir hugann, alveg eins og
brosiö er allra meina bót og alveg
eins og loforöin um áramótin blása
manni kjarki í brjóst — meö sama
hætti geta vandamál þjóöar og
einstaklinga oröiö vítin til aö varast í
framtíöinni. Þroskinn er í því fólginn
aö láta mistökin sér aö kenningu
veröa.
Ef áriö, sem er aö líöa hefur veriö
gjöfult og farsælt, þá er full ástæöa
til að gleðjast og þakka fyrir sig. Ef
það hefur veriö tiðindalítið basl og
mótlæti, þá er líka aftur ástæöa til aö
gleöjast yfir því, að þaö sé liðið i ald-
anna skaut. Þá kemur þaö aldrei til
baka og þá er aö snúa sér aö því
næsta.
Aramót eru aðeins uppsafnaður
fjöldi ákveöinna daga, þegar viö
byrjum aö telja þá upp á nýtt. Hver
dagur er öörum líkur og dagarnir aö
ári eru í engu frábrugðnir dögunum í
fyrra. Þeir eru allir dagar í lífi. Lífiö
sjálft. Dagur aö kveldi er sá dagur
sem aldrei kemur aftur, ekki frekar
en áriö. Hvers vegna ekki að verja
honum til einhvers í stað þess aö sóa
honum tileinskis?
Ellert B. Schram