Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.1985, Side 8

52
DV. LAUGARDAGUR 6. JULI1985.
Kennarinn okkar vissi
hver var besti fiug-
maðurinn í hópnum og
að lokum var óg sá sem
hann mælti með að yröi
orrustuflugmaður. Ég
var í sjöunda himni.
aöaltilraunaflugmann sinn, Tex John-
son, til þess að meta hættuna og hann
haföi fariö meö X-1 upp í Mach 0.75
og tilkynnti síöan aö Slick ætti skilið
hvern eyri sem hann færi fram á. Lög-
fræðingar Bell neituöu hins vegar aö
greiöa upphæðina á fimm árum og
þangað til þaö mál yrði útkljáö neitaöi
Slick aö fljúga. Flugherinn missti
þolinmæðina og ákvað aö taka þetta aö
sér.
Eg spuröi gamla manninn hvort
hann héldi aö hljóömúrinn væri yfirhöf-
uö til. „Nei, andskotakomið,” svaraöi
hann, ,,þá myndi ég ekki senda flug-
mann frá mér út í þetta. En sumir eru
á annarri skoöun og telja aö flugvélin
muni brotna í spón þegar komið er aö
hljóömúrnum. Þú gerir þér grein fyrir
því?”
„Já, herra,” sagöi ég.
Hann kinkaöi kolli. „I rauninni veit
enginn hvaö gerist viö hljóömúrinn
fyrr en einhver kemst þangaö.”
Glennis Yeager:
Þegar ég flutti út aö Muroc var ég
svo aö segja eina eiginkonan á svæö-
inu. Stuttu eftir aö viö vorum búin aö
koma okkur fyrir keyrði Chuck meö
mér út á völl til aö skoöa X—1. Hann
haföi ekki sagt mér aö hann heföi skírt
vélina Glamourous Glennis en þarna
stóð þaö, neðan viö stjómklefann,
alveg eins og á Mustanginum hans á
Englandi. Þetta var stórmerkileg
tilraunaflugvél og ég varö mjög hissa.
Og stolt. „Þú ert lukkutrölliö mitt,”
sagöi Chuck. „Hver sú flugvél sem
heitir eftir þér færir mig alltaf heim að
lokum.”
Eg held aö þetta hafi verið ástæöan
fyrir því aö flugherinn lét sér lynda að
nafniö mitt stæöi á X—1. Chuck baö
ekki um leyfi til þess og þeir voru ekk-
ert yfir sig hrifnir — á opinberum
ljósmyndum af vélinni var nafniö allt-
af þurrkaö út — en þaö vildi enginn
skipta sér af lukkutröllinu hans og
hætta kannski á aö allt færi út um þúf-
ur. Chuck fór því sínu fram og ég
eignaðist nöfnu sem síöar átti eftir aö
lenda á Smithsoniansafninu viö hliöina
á flugvél þeirra Wrightbræöra.
Chuck Yeager:
Eg fór í nokkur tilraunaflug á X—1
og þaö var áhættusamt fyrirtæki.
Eiginlega var maöur fastur innan í
fljúgandi sprengju og þaö mátti ekki
mikiö út af bregöa til þess að öllu væri
lokiö. En um leið var þaö stórkostleg
reynsla aö æöa áfram á Mach 0.7.
Flestir höfðu litla trú á aö okkur tæk-
ist þetta. Meira aö segja í Muroc töldu
flestir aö ég væri dauðadæmdur og
flugiö var kallað Hefnd Slick Goodlins.
Þaö var sagt að hann heföi haft vit á aö
hætta í heilu lagi og notaö deilumar
um launin einungis sem tylliástæðu.
Kvöld eitt, rétt áöur en gera átti úr-
slitatilraun til aö rjúfa hljóðmúrinn,
vorum viö Glennis á hestbaki og
ákváöum að fara á spretti heim. Þaö
var skýjaö og ég sá þess vegna ekki aö
hliðiö sem viö höföum riðið út um var
núna lokað. Á síöustu stundu reyndi ég
að sveigja hestinum frá en það var of
seint. Þaö næsta sem ég vissi var aö
Glennis var aö stumra yfir mér og
spyrja hvort allt væri í lagi meö mig.
Eg átti í erfiðleikum með aö standa á
fætur og mér fannst eins og spjót stæöi
í síöunni á mér.
„Þú hefur brotið rifbein,” sagði
Glennis. Hún vildi keyra mig á sjúkra-
hús.
„Nei,” sagöi ég. „Læknirinn leyfir
mér þá ekki aö fljúga.”
„En þú getur ekki flogið rifbeins-
brotinn.”
„Ef ég get þaö ekki geri ég þaö ekki;
ef ég get það geri ég þaö. ”
Aö lokum féllst ég á aö fara til læknis
þarna í nágrenninu og hann vaföi mig
allan um brjóstiö og þaö deyfði sárs-
aukann mikiö. Ég sagöi engum frá
þessu nema Jack Ridley sem leist ekki
á blikuna en treysti því aö ég vissi hvaö
ég væri aö gera. Hann sagaöi sundur
kústskaft til þess aö ég gæti lokað hurö-
inni á X—1 og hjálpaði mér aö koma
mér fyrir í sætinu þegar stóra stundin
rann upp.
Strax og X—1 var sleppt niöur úr B—
29 sprengjuflugvélinni ræsti ég eld-
flaugamótorana fjóra hvem á fætur
öðrum. Fljótlega var ég kominn upp í
Mach 0.88 og í 36.000 feta hæð slökkti ég
á tveimur mótoranna. Enn klifraöi ég
og í 40.000 feta hæö var hraöinn orðinn
Mach 0.92. I 42.000 feta hæð rétti ég
mig af og kveikti á þriöja mótornum.
Umsvifalaust náöi ég upp í Mach 0.96.
Vélin hristist ennþá svolítiö en ekki
nándar nærri eins mikiö og í byrjun.
Eftir því sem hraöinn jókst varö flugiö
mýkra.
Allt í einu fór nálin á hraöamælinum
aö titra. Hún haföi veriö á Mach 0.965
en fór upp fyrir Mach 1. Mælirinn sýndi
ekkert meira og andartak hélt ég að
hann hefði bilaö. Eg trúöi varla mínum
eigin augum. Eg var kominn yfir
hljóömúrinn og þaö eins og ekkert væri.
Amma heföi getaö setiö þama og sötraö
límonaðL Eg hélt þessari ferö í um þaö bil
20 sekúndur en dró svo úr hraöanum.
Ég var næstum lamaöur. Frá Mach
0.965 yfir hljóömúrinn var ekki nema
steinsnar. Eftir allar þessar áhyggjur
reyndist hljóömúrinn vera beinn og
breiöurvegur!
Strákarnir á jöröu niöri sögðust hafa
heyrt einhvers konar þrumu þegar ég
fór yfir Mach 1 — þetta var í fyrsta
sinn sem hljóðmúrsþruman heyröist á
jörðinni! Eg reiknaöi út, þegar niöur
kom, að ég hefði náö Mach 1.05 en
síöari útreikningar sýndu aö hraðinn
haföi í raun veriö Mach 1.07 — eöa ná-
lægt 1.120 kílómetrum á klukkustund.
Eiginlega varð ég fyrir vonbrigöum.
Hraöamælirinn sýndi mér aö ég heföi
náö hljóöhraða en þaö var allt og sumt.
Mér fannst að eitthvað heföi átt að ger-
ast til aö sanna fyrir mér hvaö ég heiöi
gert.
Glennis Yeager:
Eg fylgdist meö þessu flugi — eftir
því sem hægt var. Eg sá aðallega
hvítan útblástursreykinn hátt uppi á
himninum. Ég heyrði ekki hljóömúrs-
þrumuna því aö þegar hann rauf múr-
inn var hann kominn 40 mílur í burtu.
Ég vissi þess vegna ekki aö neitt sér-
stakt heföi gerst. Svo man ég aö hann
kom keyrandi í trukk slökkviliösstjór-
ans, settist inn í bílinn okkar og sagöi:
„Ég er drulluþreyttur. Komum heim.”
Eg kveikti á vélinni og var um þaö bil
aö keyra burt þegar Dick Frost og Bob
Hoover komu hlaupandi og fóru aö
klappa honum á bakiö og láta mikiö
meö hann. Þá skildist mér að Chuck
heföi rofið hljóömúrinn.
Chuck Yeager:
Eg hélt uppteknum hætti og flaug
eins og áöur. Þar kom að NACA, fyrir-
rennari NASA, fór að snudda utan í
okkur en hverjir sem upphafsstafirnir
voru haföi ég minna en ekki neitt álit á
þessu kompaníi. Flugmennimir þeirra
voru sennilega ágætir verkfræðingar
en þeir voru heldur sorglegir orrustu-
flugmenn. Núoröiö er annað uppi á
teningnum. Eg tek ofan fyrir hverjum
NASA flugmanni sem stýrir geim-
skutlunni.
Neil Armstrong var kannski fyrsti
maöurinn sem gekk á tunglinu en hann
þóttist svo sannarlega ekki þurfa aö
taka við neinum ráöum frá flugmönn-
um. Neil var varaflugmaöur X—15 hjá
NACA. Dag nokkurn hringdi yfir-
maöur hans, Paul Bikle, í mig og sagöi
...eina ástœðan fyrir því
að 6g var betri en miðl-
ungaflugmaður er sú aö
6g flaug meira en
nokkur annar.
Ég veit að gullsilungur
inn hefur the Right Stuff
og ég hef séð fáeinar
steipur hár og þar sem
hafa það í kippum en
þessi frasi verður
meiningarlaus þegar
hann er notaður til að
lýsa hœfileikum flug-
manns.
aö NACA hefði skipulagt X—15 flug og
ætlaöi að nota Smith’s Ranch-vatn sem
varalendingarstaö. Smith’s Ranch var
í um 250 mílna fjarlægö og ég sagði
honum aö ég hefði flogið þar yfir ný-
lega og staðurinn væri eitt forarsvað
eftir vetrarrigningarnar. „Flugmenn
frá mér fóru þar yfir í dag,” sagöi
Paul, „og þeir sögöu aö þaö væri ekk-
ertblautt.”
Eg hló. „Jæja, haföu þá þína henti-
semi.”
En Paul var eitthvaö efins því ann-
ars heföi hann ekki hringt í mig. Hann
spuröi hvort ég væri til í að fljúga meö
Neil þangað upp eftir og prófa aö
lenda. „Kemur ekki til mála,” sagöi
ég.
„Myndiröu gera þaö í vél frá
NACA? ” spuröi hann.
„Nei. Ég myndi ekki gera það í
neinni flugvél, vegna þess aö þaö er
ómögulegt.”
„Værirðu til í þaö ef Neil flýgur?”
spuröi hann þá.
„Okei,” sagöi ég. „Eg sit þá bara í
baksætinu.”
Ég geröi mitt besta til þess aö fá
Armstrong ofan af því aö fara. „Þú ert
með farþega og fultt af eldsneyti og
þessi flugvél er ekki of kraftmikil til aö
byrja með. Um leið og þú snertir jörö-
ina sekkurðu ofan í drulluna og kemst
ekkiáloftáný.”
Hann sagöist bara ætla að rétt snerta
jörðina og síðan fara beint í loftið
aftur. „Ekkert mál, Chuck,” sagöi
hann.
En það fór eins og ég sagði. Hjólin
sukku samstundis í forarsvaöið og
þarna vorum viö fastir; vélin grenjaöi,
flugvélin skalf eins og lauf í vindi og
viö komumst ekki fet. Ur baksætinu
sagði ég; „Neil, af hverju drepurðu
ekki á vélinni? Þetta þýöir ekki nokk-
urn skapaðan hlut.”
Hann drap á vélinni og við sátum
þarna þegjandi. Ég heföi gefið hvaö
sem var til þess aö sjá framan í hann.
Bráöum færi aö dimma og hitinn færi
niöur fyrir frostmark. Við vorum bara
í þunnum flugmannabúningum og
næsti þjóövegur var í 30 mílna fjar-
lægö. „Einhverjar hugmyndir?”
spuröi ég. Neil hristi höfuöiö.
Þegar skyggja tók sendi NACA DC—
3 í leit aö okkur. Eg talaði viö flug-
manninn og sagði honum aö gefa okkur
tíma til að komast út á jaðar vatna-
svæðisins í um það bil mílu fjarlægö.
Eg sagði honum aö snerta jöröina meö
hjóhmum en stoppa ekkL „Hafðu
hurðina opna og keyröu áfram meöan
við skreiöumst um borð.” Hann stóö
sig vel og þegar viö komum aftur til
bækistööva NACA var Bikle enn á
staönum. Eg veit ekki hvaö hann sagöi
viö Armstrong í einrúmi en þegar hann
sá mig skellti hann upp úr.
Flugherinn haföi vonast til þess aö
veröa fyrstur til aö koma mönnum út
í geiminn en Eisenhowerstjórnin haföi
valið NASA — stofnun óbreyttra borg-
ara sem síöan valdi aö visu eintóma
herflugmenn í fyrsta geimfarahópinn.
Flugherinn haföi engan áhuga á aö
fara til timglsins. Viö vorum meö áætl-
anir um herstöövar í geimnum allt frá
1947 og þær átti aö manna meö okkar
eigin geimförum. Viö vissum fullvel aö
Rússarnir voru meö svipaðar áætlanir
á prjónunum og ætluöum okkur aö
veröa fyrri til. Árið 1961 var ég
skipaður yfirmaður Geimflugsrann-
sóknarskóla flughersins og markmiöiö
var aö þjálfa geimfara úr rööum hers-
ins.
| Geimfaramir í Mercuryáætlunina
höföu þegar veriö valdir er skólinn
okkar fór af staö en á næstu sex árum
valdi NASA 38 af okkar nemendum til
aö veröa geimfarar. Sumir þeirra
höfnuöu algerlega boöi NASA. Þeir
komu aftur frá Houston, dauöleiöir á
öllu saman. „Viö erum of færir fyrir |
Ég skildi aldrei hvernig
flugmaður gat gengið
framhjá kyrrstœðri flug-
vál án þess sð Isngs til
að klöngrsst upp í hsns
og fera í loftið.
þá. Það eina sem þetta snýst um er að
sitja innilokaður f geimfarinu, þvi að
öllu er stjómaö frá jörðinni. Maður
flýgur ekkert. Maöur er bara þama
eins og hver annar simpansi.”
Og lái þeim hver sem vill.
En eftir því sem árin liðu tókst NASA
aö gera geimferðaáætlunina skratti
aölaöandi fyrir nýliöa. Þeir fengu dýrt
hús ókeypis og hlut í arðvænlegum
samningi viö Time-Life. Frægðarljóm-
inn og peningarnir lokkuöu þá. Nú
komu strákarnir til min og sögöu;
„Þaö eina sem þeir tala um í Houston
er hvað viö eigum eftir aö græða mikla
peninga.”
Mér fannst aö þeir ættu ekki aö láta
peninga skipta neinu máli, sérstaklega
í ljósi þess aö áhættan sem þeir tóku
var helmingi minni en í tilraunafluginu
gegnum árin.
Áhættan var þaö sem líf okkar sner-
ist um. Eg var alltaf hræddur viö dauð-
ann. Þegar menn horfast í augu við
dauöann veröa þeir hugrakkir á mis-
munandi hátt. Orrustuhugrekki er þaö
þegar maöur á ekki lengur neina von
og ákveöur aö taka eins marga meö
sór í dauöann og kostur er. Þingið
hefur veitt mörgum látnum hermönn-
um heiðursmedaliu fyrir þess konar
hugrekki. Svo er öðruvísi hugrekki
sem birtist í því aö sitja niöumjörvaö-
ur í byssukúlulaga flugvél á hraöa sem
margir sérfræöingar telja að mirni ríöa
vélinni aö fullu. Er slíkt hugrekki verð-
ugt heiöursmedaliu? Eg fékk heiöurs-
medaliuna ári eftir að ég settist í helg-
an stein, og þaö besta viö það var aö ég
gat tekið viö henni uppréttur.
The Right Stuff ? Ég neita því ekki aö
ég var f jandi góöur. Ef eitthvert mark
er takandi á hugtakinu „sá besti” þá
var ég að minnsta kosti meðal þeirra
sem komu til greina. En þaö sem mér
er efst í huga núna er þaö hversu hepp-
inn ég var aö vera fæddur 1923 en ekki
1963. Eg komst til manns um svipaö
leyti og flugið var aö hef ja innreiö sína
i nútimann. Lykillinn aö lífi minu er sú
staöreynd aö ég var rúmlega tvítugur
upp úr stríöslokum. Þá var gullöld
flugsins hvaö varðar bæði þróun og
rannsóknir og ég fékk aö taka þátt i
þeim stórstígu framförum sem uröu
þegar þoturnar uröu til, síöan eldflaug-
ar sem fóru út í geiminn. Til þess aö
Kristófer Kólumbus gæti sett mark sitt
á söguna varö hann aö fæöast á þeim
tima þegar menn héldu enn aö jöröin
væri flöt. Til þess að ég gæti látið aö
mér kveða varö ég aö vera uppi þegar
fólk hélt að hljóðmúrinn væri áþreifan-
legur múrveggur. Þaö hefði veriö til
lítils að vera 21s árs á dögum Con-
corde.
Ekki svo aö skilja aö flugiö sé ekki
heillandi enn þann dag í dag en tæknin
hefur létt af því miklum hluta þess
álags og þeirrar áhættu sem geröi
starf tilraunaflugmannsins líkast list
nautabanans. En lífiö er jafnóútreikn-
anlegt og loftorrusta. Ef sá dagur
rennur upp aö læknir bannar mér aö
fljúga hátæknilegum þotum get ég þó
alltaf laumast út og leikið mér í smá-
rellum.
Fyrir ekki löngu báöu þeir hjá Piper
Cub mig um aö fljúga einni af vélum
þeirra án viökomu frá Seattle til At-
lanta í von um aö geta sett nýtt hraða-
met í langflugi. Eg geröi þetta og tókst
aö sneiöa nokkrar klukkustundir af
gamla metinu. Svo þaö er þarflaust aö
minna mig á hversu heppinn ég er.
Ennþá hef ég ekki gert allt en um
þaö leyti sem ég legg upp laupana
mun ég líklega ekki hafa misst af
ýkja mörgu. Ef ég sný upp tánum á
morgun þá verður þaö ekki með grettu
á andlitinu.
-IJ. þýddi, ondursagði
og stytti.
Alan Shaphard, fyrati galmfari Bandarikjanna, býr sig undir flugtak.
Ysagar haffli IMfl élK é flugmannahaafiMkum gaimfaranna.
Nail Armstrong var fyrati maflurínn aam fékk aér gönguferfl é tungl-
inu. En honum gakk akki ains val afl fljúga é jörðinni. . .