Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.1985, Blaðsíða 14

58
DV. L AUG AKDAGUR 6. JULI1985.
Churchill:
Sameinað Þýska-
land; það er ekki
óekadraumur allra
Evrópubúa og eflaust
óþarfi að rekja
ástæðurnar fyrir því. í
augum margra var
„þýska vandamélið"
leyst í eitt skipti fyrir
öll þegar ríkinu var
skipt. En skiptingin
átti aðeins að vera til
bráðabirgða og leið-
togar þjóðanna veltu
fyrir sér sameiningu
þýsku ríkjanna fram
eftir sjötta áratugnum.
Síðasta leikf léttan
— OG HVERNIG ADENAUER HAFÐIBETUR
Berlínarráðstefnan sem haldin var
snemma árs 1954 varðárangurslaus og
þýsku ríkin eru enn tvö. En opinber
bresk skjöl, sem leynd hefur nýlega
verið létt af, leiða hins vegar í ljós að
allt fram á sumarið 1953 var það vel
hugsanlegt að samningar tækjust
um sameiningu þýsku ríkjanna.
Reyndar virtist svo á tímabilinu frá
mars til júli 1953 sem sameiningin
blasti við. Það að ekki fór svo má aö
mörgu leyti kenna vestrænum leiðtog-
umum.
Það athyglisverðasta er að það var
Winston Churchill sem hafði þá
mestan áhuga á að sameina þýsku
ríkin, en Konrad Adenauer sem vann,
gegn því. Og Adenauer hafði betur því
að hann nýtti sér veikleika andstæð-
ingsins og vann stuðning Bandaríkja-
manna.
Fyrir sameiningunni mátti færa
gild rök og gegn henni einnig. Afstaða
Abenhauers kom vesturveldunum
betur og var hættuminni en hugmyndir
Churchills. A hinn bóginn voru rökin
fyrir sameiningunni gild og gilda enn.
Þýsku ríkin, aöskilin, gætu orðiö
tilefni átaka í Evrópu. Yfirráð Sovét-
ríkjanna yfir austurhluta Þýskalands
höfðu fært járntjaldið svo langt vestur
á bóginn að rússnesku herir voru vart
dagleið frá Rín. Sameinaö, hlutlaust,
þýskt ríki hefði fært landamerki
sovéskra heryfirráða fjær V-Evrópu.
Adenauer segir frá
Fram til þessa hafa heimildir um at-
burðina 1953—’54 vart verið aðrar en
endurminningar Adenauers sem gefn-
ar voru út 1966. Þar segir Adenauer að
Þjóðverjar hafi átt völ'tveggja kosta,
annars vegar að sætta sig við að-
skilnaðinn og aö V-Þjóðverjar gengju
til vamarsamstarfs við önnur V-
Evrópuríki, eða, hinsvegar, sameinað,
hlutlaust ríki sem hlyti að lúta Sovét-
mönnum að miklu leyti.
Adenauer segir að allir leiðtogar
vesturveldanna hafi verið sammála
um þetta og að eina leiðin til þess að
sameina þýsku ríkin hafi verið sú að
efla svo tengsl V-Þýskalands og ríkja
bandamanna að Sovétmenn sæju að
vonlaust væri að þeir næðu öllu Þýska-
landi á sitt vald. Og Adenauer gefur
ekki í skyn að um þetta hafi verið neinn
alvarlegur ágreiningur meðal vestur-
veldanna.
En skjöl sýna þó að Churchill var
reiðubúinn að fóma V-Þýskalandi til
þess að tryggja friösamlega sambúð
við Sovétrflcin. Þetta var alvarlegasta
ógnun við þýska sambandslýðveldið
frá stofnun þess og hugsanlega hefði
Adenauer mátt sætta sig við aö ríkin
yrðu sameinuö en það hefði kostað
hann kanslaraembættið hefði
Churchill ekki fengið alvarlegt hjarta-
áfallí júní 1953.
ChurchiU taldi að atburðir ársins
1953 gæfu einstæða möguleika til þess
að komast að samkomulagi við Sovét-
ríkin. Nýgræðingar sátu á leiðtogastóli
bæði í Washington og Kreml, það var
ný ríkisstjóm í Frakklandi og þing-
kosningar á næsta leiti í V-Þýskalandi.
Væri sameining þýsku ríkjanna gerð
að kosningamáli í þeim kosningum
gæti Adenauer litið gert til þess að
hindra Breta í fyrirætlunum sínum.
Þar að auki var Anthony Eden, utan-
rikisráðherra Breta, veikur og Church-
ill sjálfur sinnti utanríkismálunum á
meðan og hafði því völd sem hann
hafði vart haft frá þvi á stríðsárunum.
Churchill ætlaði að færa járntjaldið
austur á bóginn.
Það var 21. apríl, sem Churchill
sendi Eisenhower Bandarikjaforseta
leyndarskeyti þar sem hann sagði und-
an og ofan af fyrirætlunum sínum og
gat þess einnig að ef Bandaríkjamenn
vildu ekki ræða við Sovétmenn um
slíkar fyrirætlanir væri hann reiðu-
búinn að gera það upp á eigin spýtur.
Þetta var ekkert annað en hótun þvi að
ef Churchill gerði Sovétmönnum slfkt