Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.1985, Blaðsíða 15

DV. LAUGARDAGUR 6. JtJLl 1985.
59
tilboð, án þess að Bandaríkjamenn
kæmu þar nærri, myndu Sovétmenn
umsvifalaust túlka það svo að hið nána
samband Breta og Bandarikjamanna
væriað ofan.
Adenauergegn
sameiningu
Viðbrögð Adenauers voru snarleg
þegar hann um þetta leyti frétti af
fyrirætlunum Churchills. Adenauer
stóð frammi fyrir kosningum og ef
kostir þeir sem kjósendum yrðu settir
yröu Adenauer eða sameining Þýska-
lands var ekki gott að spá um úrslitin.
Og Churchill virtist einmitt vera aö
leggja aö því drögin, að þessir yrðu
kostirnir, sem v-þýskum kjósendum
yrðu settir.
Adenauer flaug til Bandaríkjanna
til þess að afla stefnu sinni stuðnings
og þann stuðning fékk hann ómældan,
og umsvifalaust. Síðan gerði hann
Churchill ljóst að Bandaríkjamenn
styddu sitt sjónarmið sem var það að
þátttaka V-Þjóðverja í evrópsku
varnarbandalagi hefði forgang fyrir
sameiningu þýsku ríkjanna, jafnvel
þótt slíkt varnarbandalag myndi
seinka sameiningu ríkjanna. Jafn-
framt vék Adenauer lauslega að því í
skilaboðum sínum til Churchills aö
honum hefði ofboðið sá stuöningur sem
McCarthy öldungadeildarþingmaður
nyti í Bandaríkjunum. Þetta mátti
skilja sem viðvörun tU breska forsætis-
ráðherrans um það að ef hann héldi
sinni stefnu til streitu myndi Adenauer
virkja hægri öfUn í Bandaríkjunum sér
tU stuðnings á þeirri forsendu að
ChurchiU léti kommúnistana blekkja
sig.
Adenauer lét ekki þar við sitja
heldur sendi hann fulltrúa þýska
sendiráðsins á fund embættismanna í
breska utanrikisráðuneytinu og hann
spurði hvort einhverjar breytingar
hefðu orðið á afstöðu Breta með tilliti
til þess að ChurchUl hefði lýst yfir aö
stórveldaviöræður væru nú
nauðsynlegar. Svar bresku embættis-
mannanna var það að afstaða Breta
hefði ekki breyst, en var þó ekki jafnaf-
dráttariaust og Adenauer hefði vUjað.
Því sendi hann einn nánasta ráðgjafa
sinn, Herbert Blankenhom, á fund
æðsta embættismanns Breta á breska
hernámssvæðinu, Sir Ivone
Kirkpatrick. Svör hans voru á sömu
lund og embættismannanna í London,
og engu lfklegri tU þess að fullnægja
Adenauer.
Adenauer greip því næst til þess
ráðs að gefa út opinbera stefnuyfir-
lýsingu Bonn-stjómarinnar varðandi
sameiningu þýsku ríkjanna. Þar var
kveðið á um rétt sameinaðs Þýska-
lands til þess að ganga í NATO auk
þess sem Oder-Neisse landamæra-
linunni við PóUand var hafnað. SUkum
skUyrðum hlutu sovésk stjórnvöld að
hafna og á meðan vann Adenauer
ötuUega að því að hið fyrirhugaða
Varnarbandalag Evrópu (European
Defense Community) yrði sett á
laggimar.
Hugmyndir
Churchills
ChurchiU virðist ekki hafa haft
miklar áhyggjur af úrræðum Aden-
auers. Adenauer heimtaði að stefnu-
yfirlýsing Bonn-stjórnarinnar, sem
síðan var samþykkt lítið breytt af v-
þýska þinginu, yrði grundvöllur
viðræðna við Sovétmenn um sam-
einingu Þýskalands. En ChurchUl leit
svo á aö þó Adenauer hefði rétt tU að
kynna sínar skoöanir þyrftu banda-
menn ekki að taka tUUt til þeirra. „En
við sigruðum í striðinu, er það eldd?
SkUyrðislaus uppgjöf ...” Þetta
skrifaði ChurchiU þegar honum bárust
fregnir af afstöðu Adenauers. Vestur-
þýski kanslarinn yrði að gera það sem hin-
umyrðisagt.
Þegar hér var komið sögu virðist
ChurchUl hafa lagt niður fyrir sér í
höfuðatriðum hvemig mætti komast
að samkomulagi við Sovétríkin. Stefna
hans byggðist á þeirri grundvaUar-
skoðun að leiðtogaskiptin í Kreml gæfu
vesturveldunum tækifæri sem aUs ekki
mætti missa af. Ef slakna átti á spennu
. . . en Andenauer reyndist honum
konni.
mUU stórveldanna væri þýska vanda-
máUð eitt viðkvæmasta vandamálið
sem taka þyrfti á. Og svo gjama vildi
ChurchiH bæta sambúð austurs og
vesturs að hann var fullkomlega reiðu-
búinn tU þess að fóma V-Þýskalandi
undir stjórn Adenauers fyrir sameinað
Þýskaland undir stjóm einhvers annars.
Nákvæmasta lýsingin á fyrir-
ætlunum ChurchUls á þessum tíma er
á minnisblaði sem hann skrifaði 6. júU
1953, skömmu eftir að hann fékk slæmt
hjartaáfall. Þar kemur fram mat hans
á þeim kostum sem Bretar áttu úr að
velja eftir dauöa StaUns. ChurchUl
virtist skUja það, óUkt Adenauer og
Eisenhower, að það mátti færa fyrir
þvi rök að með tilslökunum við Sovét-
ríkin, svo skömmu eftir dauða
Stalins, mætti styrkja hófsamari öfl
innan sovéska valdastigans, en meö
því að neita öUum tilslökunum væru
harðUnumenn styrktir.
Engin
kommúnistahætta
ChurchUl taldi ekki að sameinað
Þýskaland, meö 70 mUljónir íbúa, yrði
friði í Evrópu hættulegra en V-
Þýskaland með 55 mUljónir íbúa, ef
hernaðarleg hætta stafaði af Þýska-
landi yfirleitt. En það sem meira máli
skipti, í augum hans, var það að þótt
leiðtogi sameinaðs Þýskalands yrði
kannski ekki Adenauer var hann hand-
viss um að sá leiötogi yrði ekki
kommúnisti. ChurchUl taldi það óhjá-
kvæmUegt að sameining þýsku
rftjanna yrði eitt veigamesta mál
evrópskra stjórnmála um langa hríð
og að evrópskar þjóðir yrðu að móta
afstöðu til slíkrar sameiningar.
ChurchiU taldi ennfremur að þótt
Þjóðverjar almennt væru mun hlynnt-
ari vesturveldunum en SovétrQcjunum
myndu þeir ekki þola vesturveldunum
þaö að hindra sameiningu þýsku
ríkjanna. Ef vesturveldin styddu ekki
sUka sameiningu myndi þýska þjóðin
snúast tU bandalags við austur-
blokkina því Sovétmenn gætu boðið
góðar mútur. Þær væru sameining
ríkjanna, samkvæmt skilmálum
Sovétmanna, og einnig lagfæring á
landamærunum við PóUand (Oder-Neisse-
línurmi).
ChurchUl leit því svo á að sameining
þýsku ríkjanna væri á dagskrá hvort
sem menn vUdu það eða ekki. Báöar
blokkimar gátu boðið Þjóðverjum
sameiningu og það væri skynsamlegt
af vesturveldunum að verða fyrri tU
því að ef Rússar yrðu fyrri tU ættu
vesturveldin engra kosta völ annarra
en að fylg ja þar á eftir.
Skoöanir ChurchUls á þessu máU
voru svo afdráttarlausar og ákveðnar
að þær virðast haf a valdið breska utan-
rikisráðuneytinu óþægindum. Það er
ýmislegt, sem bendir ttl þess aö æðstu
embættismenn í utanrUcisráöuneytinu
hafi vUjað kæfa fyrirætlanir forsætis-
ráðherrans. Víst er að breskir
diplómatar hughreystu Adenauer oft
vegna þessa máls og greinargerðir
þeirra fyrir afstöðu v-þýsku ríkis-
stjórnarinnar einkennast af mikiUi
samúð með s jónarmiðum Adenauers.
Yfirleitt virðast yfirmenn í breska
utanríkisráðuneytinu hafa verið and-
snúnir hugmyndum ChurchiUs, m.a. á
þeirri forsendu, að þær gengju gegn
fyrri stefnuákvörðunum varðandi
Þýskaland og þá sérlega þeirri áður
settu stefnu að bresk stjórnvöld ættu
að gera allt, sem í þeirra valdi stæði tU
þess að hjálpa Adenauer að ná
kosningu að nýju. Enda lýsti þýski
sendiherrann • í London því yfir að
helsta áhyggjuefni þýsku stjóm-
arinnar væri það að kosningabaráttan
gæti oröið kanslaranum erfið ef honum
tækist ekki að sýna fram á að vestur-
veldin ráðfæröu sig við hann í öllum
málum sem snertu Þýskaland.
Bætt samskipti
Grunnforsenda fyrir hugmyndum
ChurchiUs var sú að leiðtogaskiptin í
Kreml opnuðu möguleika á bættri sam-
búð sem ekki myndi b jóðast í bráð. Það
var á þeirri forsendu sem hann kynnti
Eisenhower Bandarfcjaforseta þessar
hugmyndir lauslega í aprU 1953. En
ChurchiH efaðist um að forsetinn hefði
áhuga á slftu. Honum höföu þegar
borist skilaboö frá Eisenhower með
beiðni um aö hann forðaðist að verja
Jalta-samkomulagið. ChurchUl taldi
að repúbUkanar væm að búa sig undir
það að halda því fram að Sovétmenn
hefðu brotiö þann samning þótt þeir
hefðu ekki gert það.
A minnisblaði, sem ChurchUI
skrifaði á þessum tíma, segir að her-
væðing Sovétmanna eftir að
styrjöldinni lauk hafi neytt þjóðir
heimsins tU þess að búa við ógnar-
jafnvægi og möguleikann á kjarnorku-
stríði. En með dauða StaUns bjóðist
möguleikar til þess að frelsa heiminn
undan þessari fortíð. Vesturveldin
ættu aö vera reiöubúin tU þess aö
draga úr vopnabúnaöi sínum og stærð
herja sinna og einnig að sættast á al-
þjóðlegt eftirUt með kjarnorku til þess
að tryggja friðsamlega nýtingu
hennar. Og í niðurlagi minnisgrein-
arrnnar segir: „Ef við látum hjá líða
að grípa þá möguleika sem augna-
blikið býður yrði dómur fram-
tíðarinnar harður og réttlátur. En ef
við reynum og okkur mistekst verður
Elsanhower lagfliat A sveif mefl
þýska kanslaranum.
það ljóst hver það var sem dæmdi
mannkynið tU þessara döpru örlaga.”
Hugmyndir ChurchiUs urðu til
einskis og ástæðurnar til þess voru
margar. Fyrst má nefna uppreisnina í
A-Þýskalandi 17. júní 1953 sem sovéski
herinn bældi niöur af hörku. Meö því
misstu Sovétmenn mikið af
trúverðugleika sínum sem samnings-
aðUar um framtíð þýsku þjóðarinnar.
En þess ber aö geta að ChurchiU leit
ekki svo alvarlega á aðgeröir Rauöa
hersins og reiddist þegar breska utan-
ríkisráðuneytið fordæmdi harðlega
aðgeröir Sovétmanna.
Önnur ástæða til þess að frumkvæði
ChurchUls fjaraði út var sú að hann
fékk hjartaáfaU og náði aldrei jafn-
föstum tökum á stjórnartaumunum í
Bretlandi eftir það. Meöan hann var
undir læknishendi var Adenauer
kjörinn kanslari V-Þýskalands og auk
þess höfðu hinir nýju valdhafar í
Kreml hert mjög afstööu sína og aukið
kjamorkuvopnabúnað herja sinn.
Augnablikið liðið
AugnabUkið, sem ChurchiU sá svo
mikla möguleika í, var liðið hjá. Á
leiðtogafundinum á Bermúda í
desember 1953 kvartaði ChurchUl und-
an þvi við Eden að í ályktun fundarins
sæjust engin merki um vUja tU þess að
Berlínar-ráðstefnan um sameiningu
þýsku ríkjanna næði árangri eða merki
um vilja til þess aö bæta sambúðina
við Sovétríkin. Þess í staö ætti að snú-
ast gegn þeim. Og ChurchiU var svart-
sýnn á framtíðina.
ChurchUl lagði þó hugmyndir um
bætta sambúð viö Sovétríkin ekki til
hUðar. En honum varð ljóst snemma
árs 1954 að sameining Þýskalands yrði
ekki Uöur í áætlun um sUka bætta sam-
búð. Og þegar enginn árangur varð af
Berlínar-ráðstefnunni varð það
hvatning tU þess aö hervæða V-
Þýskaland aö nýju. Á fundi í júní 1954
samþykktu Eisenhower og ChurchiU
að V-Þýskaland skyldi tekið inn í sam-
félag vestrænna þjóða og að V-
Þýskaland skyldi leggja fram sinn
skerf til vamar vestrænu þjóðunum.
Adenauer þakkaði leiðtogunum
tveim fyrir og sagöi að yfirlýsing
þeirra væri í samræmi viö vUja mikils
meirUiluta þýsku þjóðarinnar. Með
því hlýtur hann að hafa átt við vUja
meirihluta V-Þjóðverja, en varla A-
Þjóðverja. En Adenauer hafði þó náð
markmiðisínu.
Adenauer var sigurvegarinn í þess-
um átökum bak við tjöldin. Hann valdi
yfirvegað þá leið að stefna ekki að
sameiningu þýsku rikjanna á borði
þótt hann gerði það í orði. Þessi sigur
hans styrkti stjómvöld í Bonn og
styrkti vesturveldin þegar á heUdina
er litiö. En síðasta leikflétta ChurchiUs
í refskák alþjóðastjómmála er nú
flestum gleymd.
SMAAUGLVSING.
MARKAÐSTORG
rc
Þú átt kost á aö kaupa og sefja allt sem gengur kaupum og sölum. Bara aö
nefna þaö í smáauglýsingum DV, hinu ótrúlega markaöstorgi tækifæranna.
Markaðstorgiö teygir sig víöa. Þaö er sunnanlands
sem noröan, vestan sem austan, í bátum sem flug-
vélum, snjóbílum sem fólksbílum, hvarvetna er DV
lesiö.
Einkamál. Já, þaö er margt í gangi á markaöstorginu,
en um hvaö er samiö er auövitaö einkamál hvers og
eins.
Sumir borga meö fínpressuðum seölum. Menn ný-
komnir úr banka? Þarf alls ekki aö vera. Gætu hafa
keypt straubretti á markaöstorginu daginn áöur.
Smáauglýsingar DV eru markaöur meö mikinn mátt.
Þar er allt sneisafullt af tækifærum.
Þaö er bara aö grípa þaur1
Þú hringir...27022 Viö birtum... Það ber árangur!
ER SMÁAUGLÝSINGABLADID
Smáauglýsingadeildin er í Þverholti 11.
Oplð:
Mánudaga-föstudaga, 9.00—22.00
laugardaga, 9.00—14.00
sunnudaga, 18.00—22.00
Frjáist.óhaö dagblaö