Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1985, Qupperneq 23

DV. FIMMTUDAGUR14. NÖVEMBER1985.
23
Varkár tanniæknir tekur enga áhættu á alnæmi og notar gúmmíhanska við tannviðgerðir.
Áhrifa alnæmis gætir
víða í bandarísku
þjóðfélagi
Óskar Magnússon, DV, Was-
hington:
Áhrifa alnæmis er nú farið að
gæta mjög víða í bandarísku þjóð-
félagi. Fyrirtæki, stofnanir og heilu
starfsstéttirnar hafa neyðst til að
horfast í augu við þá hræðslu sem
sjúkdómnum er samfara og gera sér
grein fyrir hvernig bregðast skuli
við.
Nú hafa verið skráð yfir fjórtán
þúsund alnæmistiifelli hér í Banda-
ríkjunum. Og listinn yfir þá sem
finna fyrir áhrifum sjúkdómsins
lengist stöðugt: Tryggingafyrir-
tæki, bæjarstjórnir, skólastjómir,
vinnuveitendur, herinn, heilbrigð-
isstéttir, verkalýðsfélög, kirkjan
allir þessir aðilar og fleiri til hafa
orðið að staldra við og taka upp
aðrar starfsaðferðir að mörgu leyti,
alit vegna áhrifa af alnæmi.
Allt frá því að leikarinn Rock
Hudson lýsti því yfir að hann væri
haldinn alnæmissjúkdómnum hef-
ur málið fengið víðari hljómgrunn
en áður. Um svipað leyti og yfirlýs-
ingin kom frá Rock Hudson stóðu
einnig yfir harðvítugar deilur um
þá hættu sem skólabörnum kynni
að stafa af alnæmi. Þetta hvort
tveggja jók mjög á þá hræðslu sem
fyrir var, enda mjög auðvelt að ná
athygli fólks þegar börn þess eru
annars vegar.
Yfirvöldum vantreyst
Starfsmenn ýmissa starfsgreina-
félaga og stéttarfélaga hafa hvergi
undan að svara ótal spun ;ngum
um alnæmi frá meðlimum sínum.
Algengustu spumingarnar eru um
með hvaða hætti sjúkdómurinn
smitist. Þau svör, sem fást, eru
venjulegast ekki mjög skýr eða
afgerandi og því lítt til þess fallin
að slá á óróleika spyrjenda'.
Þessu blandast svo vantraust á
opinber yfirvöld. Mjög margt fólk
telur að yfirvöld séu vísvitandi að
segja ósatt um útbreiðslu og áhrif
sjúkdómsins. „Hvernig getum við
vitað að þið séuð ekki að fela eitt-
hvað fyrir okkur?“ er algeng spurn-
ing sem beint er til opinberra
starfsmanna sem með þessi mál
hafa að gera.
Sérfræðingar hafa ekki getað
boðið upp á nein fullkomlega örugg
ráð til að komast hjá smiti. Af því
leiðir svo að fólk virðist einblína á
versta hugsanlega möguleikann og
telja smit yfirvofandi við hvaða
aðstæður sem er.
Blóðprufur alls staðar
Alnæmi er farið að hafa svo mikil
áhrif á daglegt líf hér í Ameríku
að varla líður sá dagur að ekki sé
fjallað um sjúkdóminn í fjölmiðl-
um. Nú eru í vinnslu sjónvarps-
myndir um sjúkdóminn, leikrit,
scm færa á upp á Broadway, og
Ijöldinn allur af bókum er væntan-
legur í verslanir innan skamms.
Það er óhjákvæmilegt að verða
þess var að þessi sjúkdómur er á
ferðinni.
fyrirtæki í Texas skikkaði allt
starfsfólk i mötuneyti sínu til að
gangast undir blóðrannsókn.
Hjúkrunarkona við fangelsi i Alex-
andríu þóttist hafa vissu fyrir því
að einn fanginn væri haldinn al-
næmi. Hann var drifinn úr fötun-
um, þau brennd, klefinn sótthreins-
aður og fanginn sendur á sjúkra-
hús. Í ljós kom að hann hafði ekki
fengið sjúkdóminn en hafði hins
vegar myndað mótefni gegn hon-
um.
Í fangelsi einu í New York-ríki
gerði einn fanginn, sem sýktur var
alnæmi, sér til dundurs að skyrpa
á fangaverði og samfanga. Þegar
að réttarhöldum yfir þessum fanga
kom var honum heimilað að játa
sig sekan um smáglæpi og sleppt
Sums staðar er þess krafist af starfsfólki að það gangist undir
blóðrannsókn vegna hræðslunnar við alnæmissjúkdóminn.
Herinn hefur ákveðið að láta alla
sína menn gangast undir blóðrann-
sókn. Stórt tryggingafélag skýrði
frá því fyrir skömmu að hér eftir
skyldu þeir sem kaupa háar líf-
tryggingar gangast undir blóð-
rannsókn til að sannreyna hvort
viðkomandi séu sýktir af alnæm-
isvírusnum. Samkvæmt bókum
tryggingafélagsins eru mestu
áhættusvæðin hér í Bandaríkjun-
um Kalifornía, Flórída, Ulinois,
New Jersey, Texas og höfuðborgin
Washington.
Tryggingafélagið. segist hafa
greitt 100 milljónir króna það sem
af er þessu ári í tryggingabætur til
aðstandenda sjúklinga sem látist
hal'a úr alnæmi. Það munu vera 3%
af heildardánarbótum félagsins á
þessu ári.
Drifnir úr fötunum
Áhrifanna gætir enn víðar. Stór-
að því loknu. Að öllu jöfnu hefði
átt að ákæra hann fyrir alvarlegri
afbrot sem hefði leitt til lengri
fangavistar.
Flóknar leiðbeiningar
' Stofnanir hafa gefið út ýmiss
konar leiðbeiningar um hversu
langt skuli ganga til að vernda
almenning fyrir þessum sjúkdómi.
Þessar leiðbeiningar eru oft og
tíðum of flóknar til að almenningur
skilji þær. Fólk leitar eftir einfold-
um leiðbeiningum um hvernig
haga skuli daglegu lífi án þess að
eiga það á hættu að smitast af
alnæmi. Og samtök kynhverfra
segja að yfirvöld hafi verið of sein
að taka við sér þegar sjúkdónéins
varð fyrst vart. Hræðslan hafi náð
að breiðast út og því verði erfiðara
að róa fólk en ella.
Sjúkdómsins varð fyrst vart hér
í Bandaríkjunum á árinu 1981.
FRÁ FRÉTTARITURUM DV ERLENDIS: FRÁ FRÉTTARITURUM DV ERLENDIS:
fjöldans. Átján manns slösuðust og
13 voru handteknir. Ólætin enduðu
jafnsnögglega og þau byrjuðu. En
friðurinn entist ekki lengi, 6. október
brutust út umfangsmestu óeirðir
fram að þessu. Að þessu sinni var
það Tottenham í norðurhluta Lon-
don sem skalf. Blökkukona um fimm-
tugt fékk hjartaáfall þegar lögreglan
gerði húsleit hjá henni. Sonur henn-
ar var grunaður um þjófnað. Óeirð-
irnar brutust út og mögnuðust fljótt
upp i algjört neyðarástand. Lögregl-
an missti alla stjórn úr höndum sér.
Fjöldi manns slasaðist alvarlega og
einn lögreglumaður var stunginn til
bana.
Óeirðaaldan, sem reið yfir Bretland
fyrir fjórum árum og náði hápunkti
í Brixton, Toxteth, Handsworth og
Moss Side í Manchester, hafði sann-
fært Breta um að eitthvað væri að
og aðgerða væri þörf. Lögreglan var
harðlega gagnrýnd og gerðar voru
breytingar á skipulagi hennar sem
áttu að bæta löggæslu. Ríkisstjórnin
lét rannsaka ástand þessara borgar-
hverfa með úrbætur fyrir augum.
Friður virtist komast á og stjórn-
mnálamenn struku svitann af enn-
inu. Óeirðirnar, sem brutust út í
Handsworth í september, komu því
eins og köld gusa framan í þá. Hvers
vegna virðist sagan ætla að endur-
taka sig?
Hvaðeraðgerast?
Umfangsmikil pólitísk umræða
hefur spunnist um óeirðir síðustu
mánaða. Fjölmiðlar hafa velt málinu
fyrir sér fram og aftur. Sjálfur prins-
inn af Wales hefur meira að segja
látið í ljósi áhyggjur sínar af ástand-
inu í „innri borgum" Bretlands, eins
og óeirðasvæðin eru jafnan kölluð.
Lögreglan hefur sætt harðri gagn-
rýni úr öllum áttum. í öllum upp-
þotunum safnaðist mannfjöldi saman
framan við lögreglustöðvar hverf-
anna og reiðinni virðist jafnan vera
beint gegn lögreglunni. En gagn-
rýnin á verði laganna hefur verið
tvenns konar. Sumir gagnrýna þá
fyrir harðræði og kynþáttahatur
meðan aðrir gagnrýna linlega fram-
göngu lögreglunnar og mistök henn-
ar við að halda uppi röð og reglu í
hverfunum.
Fyrstu viðbrögð Thatcher við
Handsworth-óeirðunum voru að
skora á alla forsvarsmenn staðarins
að „fordæma harðlega" óeirðirnar
og sjá um að þetta gerðist aldrei
aftur. Þessi viðbrögð voru dæmigerð
fyrir þá stefnu sem ríkisstjórnin hef-
ur tekið í málinu. Óeirðaseggirnir
hafa verið fordæmdir og glæpsamlegt
athæfi þeirra harðlega gagnrýnt.
Stjórnarandstæðingar hafa aftur á
móti lagt áherslu á „dýpri rætur“
óeirðanna, þ.e. ömurlegt ástand þeSs-
ara fátækustu borgarhverfa Bret-
lands þar sem atvinnuleysi er hvergi
meira og hýbýli hvergi fátæklegri.
Ríkisstjórnin hefur ekki viljað viður-
kenna að bein tengsl séu milli óeirð-
anna og versnandi kjara íbúa hverf-
anna. I hennar augum er þetta fyrst
og fremst spurning um agaleysi.
Ástand innyi borganna réttlætir
engan veginn ofbeldi og glæpi.
Ástandið
Atvinnuleysi vel yfir landsmeðal-
tali, hátt hlutfall innflytjenda, léleg
húsakynni, óvenjuhátt hlutfall ungs
I fólks og vaxandi glæpatíðni eru
helstu einkenni borgarhverfanna
sem óeirðirr.ar urðu i. Stjórnarstefna
Thatcher hefur ekki hjálpað íbúum
þessara hverfa. í stað þess hafa allar
slæmar hliðarverkanir stefnu hennar
bitnað á þeim. Unga fólkið gengur í
lélega skóla og ekkert virðist blasa
við þvi nema atvinnuleysi og von-
leysi. Það er breskir borgarar sem
bera litla virðingu fyrir lögum og
reglum þjóðfélagsms. Það hefur
engin völd eða áhrif. Það hefur lítið
við að vera og lætur sér leiðast.
Hvort óeirðirnar voru tilraun til að
vekja athygli á ástandinu og hafa
áhrif á stjórnvöld eða einfaldlega
tilraun til að skapa spenning og til-
breytingu á annars viðburðasnauð-
um degi er spurning sem seint verður
svarað.
Talsverðum peningum hefur verið
varið í uppbyggingu þessara borgar-
hverfa á síðustu árum. Peningarnir
hafa m.a. farið í að hjálpa fyrirtækj-
um sem voru illa stödd og í að byggja
upp ýmiss konar félagsmiðstöðvar.
En ríkisstjórnin hefur nú minnkað
þessi útgjöld sín, eins og svo mörg
önnur.
Leiðtil úrbóta
Stefna Thatcher á nýbyrjuðu þing-
tímabili er nokkuð skýr. Hún mun
fyrst og fremst einbeita sér að því
að koma á „lögum og reglu“ í
landinu. Eitt helsta skrefið í þá átt
verður stigið með því að veita lög-
reglunni meira vald til að glíma við
ofbeldi og óeirðir. Refsingar verða
þyngdar og nýtt agakerfi verður
tekið upp í fangelsum. Málið verður
sem sagt tekið föstum tökum, eins
og forsætisráðherrans er von og vísa,
og mikill hluti kjósenda virðist
ánægður með það. Það verður fróð-
legt að sjá hvaða áhrif stefna stjórn-
arirmar á eftir að hafa á breskt þjóð-
félag.
Svona er umhorfs þarna núna.
DV-mynd Mark Lansing.