Dagblaðið Vísir - DV - 25.09.1986, Blaðsíða 30

30
FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1986.
i
^Merming
IVeir gítarar í Kristskirkju
Arnaldur Arnarson gitarleikari.
Tónleikar Amalds Arnarsonar og Caries
Trepal á vegum Tónlislartélags Krists-
kiritju 18. september.
Á efnisskrá eru verk eltir Alessandro Picc-
inini, Hróömar Sigurbjömsson, Franz
Schubert, Mauro Giuliani, Isaac Albéniz,
Alberto Ginastera, Léo Brouwer, Enrique
Granados.
Það er orðið allnokkuð síðan
heyrst hefur í gítarleikaranum Am-
aldi Amarsyni hér heima, en hann
kennir gítarleik við tónlistarskóla á
Spáni. Nú lék hann á vegum Tónlist-
arfélags Kristskirkju ásamt spænska
gítarleikaranum Carles Trepat.
Leikinn hóíú þeir á tokkötu fyrir
tvær lútur eftir Alessandro Piccin-
ini. Gömul lútuverk falla misvel að
gítamum. Veldur þar bæði hvemig
um er skrifað og fram er reitt. í þessu
tilviki var hvort tveggja í besta lagi.
Þá var stokkið langt í tíma og verk
Hróðmars Sigurbjömssonar næst á
dagskrá. Rótföst í gulhnni gítarhefð
bera Tilbrigði Hróðmars svip nútí-
mans. Þau em með áheyrilegri og
fallegri nútíma gítarverkum sem ég
hef heyrt og eiga áreiðanlega eftir
að vinna sér fastan sess á tónleika-
skrám hjá gítarleikurum og vinsæld-
ir með áheyrendum - eitt af þvi allra
besta sem frá Hróðmari hefur komið.
Annað verk svipaðs eðlis, þ.e. upp-
runalegt nútíma gítarverk, léku þeir
félagar eftir hlé, Micro piezas eftir
Léo Brouwer. Það var verk af sama
tagi, sem á sinn hátt lýsir því hve
vel þeir Amaldur og Carles Trepat
kunna að velja.
Af umskriftum og
upprunagerðum
Vart komast gítaristar hjá því að
taka umskrifúð verk fyrir gítar upp
á efhisskrár sínar. Mörg af alvinsæl-
ustu „gítarstykkjum" í heiminum
yfirleitt em umskriftir píanóverka,
Tónlist
Eyjólfur Melsted
en svo vel gerðar að menn hafa helg-
að sér þær sem slíkar og frumgerð-
imar, fyrir píanó oftast, nánast
óþekktar eða gleymdar. Það á þó
tæpast fyrir þýsku dönsunum hans
Schuberts að liggja, en sakar síst að
heyra þá í góðri umskrift og vand-
aðri framsetningu eins og hér. Um
síðustu helgi heyrði maður þá út-
færða fyrir bamahljóðfæri og nú
fyrir tvo gítara. Ég verð nú samt að
játa að svolítið er ég hissa á að gítar-
leikarar skuli sækjast eftir umskrift-
um rómantískra verka en sniðganga
upprunaleg gítarstykki, jafngóð að
minnsta kosti, til dæmis eftir menn
eins og Paganini.
Að koma landi sínu á blað
Oft er talið að menn eins og Isaac
Albéniz og Manuel de Falla hafi með
verkum sínum komið Spáni aftur inn
á blöð samevrópskrar tónlistarsögu.
Svoleiðis lagað getur vitaskuld helst
að lesa í engilsaxneskum og germ-
önskum sögubókum. Yfirlætisfiillt
að sjálfsögðu, en sýnir um leið stöðu
tónlistar landa eins og Spánar í evr-
ópsku músíksamfélagi á þeim tíma.
Síðan getum við spurt hvort hlutim-
ir hafi í sjálfú sér nokkuð breyst,
þrátt fyrir útvarp, plötur, snældur,
snúða, vídeó og guð má vita hvað.
Og víst er að músíkheimurinn væri
fátækari án manna eins og Albéniz
og Granados, hvort sem við þekkjum
þá af gítarumskriftum eða í upp-
runalegri mynd. Og það er líka
þakkandi fyrir að Jónas Ingimund-
arson skuli ekki lengur vera eini
maðurinn sem heldur nafni argen-
tínska tónskáldsins Ginastera á lofti
á íslandi.
Njóta kosta hvor annars
En hvað um umskriftir og upp-
runaverk, það sem mestu máli
skiptir á tónleikum er að sjálfsögðu
flutningurinn og honum er aðeins
hægt að hæla á þessum tónleikum.
Hér léku tveir snjallir gítarleikarar.
Ekki aðeins tæknilega góðir, heldur
hafa þeir eyra og næmi fyrir vönduð-
um samleik. Aldrei hef ég heyrt
Amald njóta sín betur á tónleikum
fyrr né sýna meira öryggi og yfirveg-
un. Carles Trepat er líka frábær
gítarleikari og saman njóta hann og
Amaldur kosta hvor annars.
EM
Réttlætið
í Biblíunni
Bo Johnson:
RatHardigheten i Bibeln,
Förlagshuset Gothia,
Göteborg 1985
í þessari bók sinni fjallar Bo
Johnson, dósent við guðfræðideild-
ina í Lundi, um eitt miðlægasta
hugtak Biblíunnar, sjálft réttlætis-
hugtakið. Megináherslan er á rétt-
lætishugtaki Gamla testamentisins
(= G.t.) en tengslunum við Nýja
testamentið (= N.t.) er einnig gaum-
ur gefinn.
Nýverið kynnti ég hér í DV mjög
fróðlegt rit prófessors Þóris Kr.
Þórðarsonar um „Yfirlit um lög og
réttarfar í Mið-Austurlöndum og um
hebreska löggjöf" (DV 11. ágúst).
Enginn vafi er á því að hið ágæta
rit Þóris hefur vakið áhuga ýmissa
á réttarfarinu í G.t. og tel ég ekki
síst þess vegna ástæðu til að vekja
athygli á bók Bo Johnsons sem
heppilegri lesningu í framhaldi af
lestri rits Þóris.
Bók Bo Johnsons hefst á setningu
sem án skýringa kæmi vafalaust
mörgum á óvart: „Hugtakið réttlæti
kemur ekki fyrir í G.L“ En strax í
næstu málsgrein fáum við skýring-
una. í G.t. er nefnilega einungis um
að ræða hebreskt hugtak (sdq) sem
venjulega er þýtt með orðinu rétt-
læti. Þar með er vandamálið fengið.
Það felst í því að skilja inntak þess
hebreska hugtaks sem hér um ræðir
og takist það þá er hluti vandans
engu að síður eftin Hvaða mögu-
leika höfum við til að koma þeim
skilningi yfir á nútímamál og í um-
hverfi sem er gjörólíkt þeim heimi
þar sem þetta hugtak var notað fyr-
ir tveimur eða þremur árþúsundum.
Það er þetta tvfþætta vandamál sem
Bo Johnson glímir við í bók sinni.
En í samræmi við sænska guðfræði-
hefð fer mun minna fyrir síðari hluta
vandamálsins í bók hans, þeim
vanda er lýtur að því að byggja
brúna yfir til nútímans, þ.e. hinum
túlkunarfræðilega (hermenevtíska)
þætti. Má geta þess til gamans að
þeim vanda hefúr Þórir Kr. Þórðar-
son sýnt meiri áhuga heldur en
flestir hinna sænsku starfsbræðra
hans.
Óvísindaleg
eða vísindaleg
Eftir að hafa fjallað um sænska
réttlætishugtakið og hliðstæður þess
í nokkrum tungumálum, þ.á m. ís-
lensku, gefur Bo Johnson yfirlit yfir
rannsóknasögu réttlætishugtaksins
í nútíma biblíuvísindum. En hvað
skyldi vera átt við með nútíma bibl-
íuvísindi? Það er hugtak sem maður
heyrir oft notað en sjaldan útskýrt.
Þó Bo Johnson gefi ekki heldur
neina tæmandi útskýringu þá veitir
hann þó í framhjáhlaupi nokkra inn-
sýn í hvemig hann hugsar upphaf
nútíma Biblíurannsókna eða í þessu
tilfelli G.t.-rannsókna. Það var um
miðja síðustu öld að biblíufræðingar
fóru að telja það vafasama aðferð
að nálgast texta G.t. með túlkun
N.t. sem lykil. En Bo Johnson leggur
réttilega áherslu á að þar með var
ekki allur vandinn leystur því að
fræðimenn vöruðu sig ekki alltaf á
ýmsum öðrum ómeðvituðum for-
sendum (fyrirframskilningi) sínum.
Afleiðingin varð sú að grísk-latneska
túlkunamefridin kom oft í staðinn
sem túlkunartæki. Er hin kristna
eða nýjatestamentislega túlkun G.t.
fékk orð á sig fyrir að vera óvísinda-
leg vom menn oft fljótir á sér að
gefa andstæðri túlkun þá einkunn
að vera vísindaleg gagnrýni.
Tvær túlkanir á réttlætishugtak-
inu tókust á um miðja síðustu öld,
túlkanir sem Bo Johnson kallar
„lögmálstúlkun" og „fagnaðarer-
indistúlkun". Samkvæmt fyrmefndu
túlkuninni felst réttlæti G.t. í því að
uppfylla vissar kröfur, að standast
ákveðna viðmiðun. Maðurinn er
réttlátur þegar hann lifir í samræmi
við þær kröfúr sem Guð gerir til
hans. Réttlæti G.t. var séð sem
hlýðni við lögmálið og í andstöðu
við kenningu N.t. um réttlætingu af
trú. Síðamefrida kenningin gagn-
rýndi þá fyrri fyrir að horfa framhjá
ýmsum þáttum réttlætishugtaks G.t.,
einkum þeim er sýna réttlætið sem
hliðstæðu við frelsandi athafnir
Guðs. Það var hins vegar „lögmál-
Bókmenntir
Gunnlaugur A.
Jónsson
stúlkunin" sem varð ofan á og það
svo rækilega að hin síðamefrida féll
alveg í gleymsku. Það var ekki fyrr
en talsvert var liðið á þessa öld að
Daninn Johannes Pedersen sýndi
hvemig yrði að skilja G.t. út frá eig-
in forsendum og það leiddi til þess
að hinn frelsandi þáttur réttlætis-
hugtaks G.t. var enduruppgötvaður.
í þessum sama kafla fjallar Bo
Johnson einnig um réttlætishugtak-
ið innan gyðingdómsins, í N.t. og í
Dauðahafshandritunum (Qumran).
Meðal ýmislegs fróðlegs sem þar má
lesa má nefria að í Qumran tengdist
hinn frelsandi skilningur réttlætis-
ins fyrirhugunarkenningu og í
arameisku og nútíma-hebresku fær
réttlætið (sedaqa) merkinguna „ölm-
Ihlutun til frelsunar
í lengsta kafla bókarinnar fjallar
höfundur um ýmis hebresk orð sem
tengjast merkingarsviði réttlætis-
hugtaksins. Vafalaust mun ýmsum
leikmönnum þykja sá kafli bókar-
innar harður undir tönn en á hinn
bóginn fa þeir er dýpra vilja kafa í
texta G.t. dýrmæta hjálp við að skilja
mörg af mikilvægustu og erfiðustu
hebresku guðfræðihugtökunum. Hér
er m.a. bent á að i G.t. eru engin
i arameisku og nútímahebresku hlaut gamla réttlætishugtakið merkinguna
ölmusa.
stig réttlætis tiL Orðalagið „réttlát-
ari en“ kemur því ekki fyrir. Bo
Johnson kemst að þeirri niðurstöðu
að réttlætishugtak G.t. greini sig frá
réttlætishugtaki nútímans einkum á
tvennan hátt. Hebreska udq felur
sterkar í sér íhlutun til frelsunar og
björgunar heldur en okkar réttlætis-
hugtak en á hinn bóginn vantar sdq
þann sterka þátt hlutleysis og jafn-
réttis sem við setjum jafiian í tengsl
við réttlæti.
Athyglisverðustu niðurstöður
þessarar bókar eru þær, að rangt sé
að skilja réttlæti G.t. einhliða lög-
málsskilningi og enginn grundvall-
armunur sé á réttlætishugtökum
G.t. og N.t. eins og svo oft heyrist
haldið fram.
Bók Bo Johnson er skrifúð á þann
hátt að áhugasamur almenningur á
að geta haft af henni not ekki síður
en guðfræðingar. Þar sem í bókinni
er á sannfærandi hátt ráðist til at-
lögu við lífeseigan en vafalaust
rangan skilning eins miðlægasta
hugtaks Biblíunnar verður hún að
teljast eiga erindi til íslenskra
áhugamanna um guðfræði, a.m.k. til
þeirra sem lesa sænsku. Má í því
sambandi geta þess að bókin hefur
og að geyma ítarlega samantekt á
ensku.
Gunnlaugur A. Jónsson.
%