Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1986, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1986.
Menning
Truflun í
skúlptúrvélinni
Skúlptúr Ólafs Sv. Gíslasonar í Nýlistasafninu
Ólafur Sveinn Gíslason við nokkur verka sinna. (Ljósm. GVA)
Skúlptúr Ölafs Sveins Gíslason-
ar, eða að minnsta kosti þau drög
hans sem nú eru til sýnis í Nýlista-
safiiinu, er um margt frábrugðinn
öðrum skúlptúr sem ungir íslending-
ar gera. ólafur er, eða var, við nám
í Hamborg, þar sem hann hefúr
kynnst nýlegum skúlptúrpælingum
þýðverskra, en þær fara ósjaldan
fram undir merki póstmódemismans
svonefhda.
Sem þýðir meðal annars að lista-
maðurinn telur sig óbundinn af
einhverjum einum „isma“, heldur
tekur til handagagns það sem honum
finnst passa fyrir verkin hveiju
sinni. Þannig á hann til að blanda
saman frumstæðri formgerð og há-
klassísku myndmáli, smekkvísi og
smekkleysu, gömlu og nýju.
I skúlptúr sínum reiðir Ólafúr
Sveinn fram blöndu sem er kannski
virkari í kenningunni en í útfærslu,
en er engu að síður markvert innlegg
í íslenska skúlptúr-umræðu.
í þessari blöndu er að finna mjög
sterkar ívitnanir í konstrúktífa
myndhefð, þar sem verk eru látin
draga dám af vélabúnaði og hver
partur hefúr ákveðið og skýrt af-
markað hlutverk í samstæðunni.
Nema hvað Ólafur Sveinn grefúr
um leið undan þessari sömu hefð,
með því að aftengja þá rökvísi sem
henni er samfara.
í sprengjuvörpu
Hver „skúlptún d“er gerð óvirk
með tilviljunarker.ndri samsetningu,
eða útúrsnúning á ætlunarverki
hennar.
Þverhandarþykkur þverbiti liggur
til dæmis ofan á fíngerðum lista, en
ekki öfugt. Þar ofan á er kannski
hringlaga form, sem samkvæmt
MyncUist
Aðalsteinn Ingólfsson
Guðs og manna reglum ætti að snú-
ast í gróp eða á valsa, en er njörvað
niður og lítur út eins og geymsla
fyrir regnhlífar.
Upp af þessum hring rís svo út-
búnaður, sem helst minnir á
sprengjuvörpu, nema hvað sjálfa
sprengjuna vantar.
Þetta er vitanlega ekki bókstafleg
lýsing á verki eftir Ólaf Svein, held-
ur ímyndað verk í hans anda.
Einnegin stundar Ólafur Sveinn
að tefla saman konstrúktífískum
skúlptúr og aðskotahlutum af súr-
realískum uppruna, sjá til dæmis
heiðbláan pappamassann við hlið
háreistrar viðargrindar í aðalsal, eða
spil og smáhluti í hæfilegri nálægð
annars konstrúktífs verks á sömu
slóðum.
Ólafúr Sveinn lætur sér ekki
nægja að spila á andstæður innan
verka, heldur eiga mörg hans stykki
í viðræðum við rými og aðstæður á
sýningarstaðnum. Bendir það til
þess að listamaðurinn hafi einnig
kynnt sér ýmsar forsendur umhverf-
islistar, og þá einkum og sérílagi
niðursetninga (installations), og
hyggi á frekari landvinninga á því
sviði.
Beitt þrýstingi
Verk nr. 22 (ónefnt) er af þessu
tagi, en í því á sér stað formrænn
og hugmyndalegur díalóg milli frí-
standandi gólfverks, kassaforms upp
við vegg, og veggsins sjálfs, sem
búið er að mála í stíl við kassaformið.
Uppi á lofti eru síðan gólfverk, sem
vinna með rýminu og myndunum á
veggjunum, þó ekki nákvæmlega.
Vel á minnst, myndimar á veggj-
unum.
Ólafur Sveinn sýnir um 40 skúlpt-
úrdrög og skissur sem sýna nokkuð
vel hvemig ímyndunarafl hans starf-
ar, og þá sérstaklega hvemig hann
beitir sérhvert form, bæði uppspuna
og náttúrleg minni, þrýstingi, til að
ganga úr skugga um styrk þess og
verkan.
Einnig hefur hann gefið út afar
fallegan bækling með eigin blýants-
teikningum, sem flestir listunnendur
ættu að festa sér.
Póstmódemisminn hentar vel ung-
um og dugmiklum listamönnum,
meðan þeir em að gera upp hug sinn.
Á endanum held ég þó að menn
hljóti að vinna sig út úr honum og
taka upp heillegri og markvissari
vinnubrögð.
Ég efa ekki að Ólafiir Sveinn á
eftir að ávaxta það pund, sem blasir
við á þessari fyrstu einkasýningu
hans. -ai
Óbærilegur fárán-
leiki tilverunnar
- sýning Ómars Stefánssonar í Gallerí Svart á hvrtu
Frá sýningu Ómars Skúlasonar i Gallerí Svart á hvítu.
Þegar menn fjalla um þýska nú-
tímamyndlist em þeir gjamir á að
heimfæra upp á hana flest það sem
Þjóðvexjar em alræmdir fyrir, nefni-
lega fúlustu alvöru, heimspekilegan
bölmóð, offors, en umfram allt, vönt-
un á kímnigáfu. Þetta er auðvitað
eins og hver önnur upptugga, þótt
margir helstu myndlistarmenn Þjóð-
veija í seinni tíð, Baselitz, Immend-
orff, Kiefer, Fetting, Lúpertz,
Tannert, Salóme, Chevalier og fleiri
Myndlist
Aðalsteinn IngóHsson
séu kannski þekktir fyrir margt ann-
að en áhuga á léttleika tilverunnar.
Það er vitanlega alveg hárrétt, sem
Halldór B., kollegi minn, segir í for-
mála fyrir sýningu Ómars Stefáns-
sonar í Gallerí Svart á hvítu, að
þýskir myndlistarmenn hafa aldrei
verið alveg húmorlausir, og sumir
þeirra hafa meira að segja tekið líf-
inu ansi létt. Húmor var til dæmis
eitt helsta vopn dadaistanna í Berl-
ín, og hann var líka snar þáttur af
nýraunsæi því sem blómstraði í
Þýskalandi meðan Weimar-lýðveld-
ið var og hét.
Hitt er annað mál að á þessari öld
hafa þýskir listamenn upplifað meiri
hremmingar en kollegar þeirra í
öðrum „siðmenntuðum“ löndum og
því hefúr húmor þeirra á köflum
verið bæði grár og beiskur.
Nýr veruleiki
Ekki er úr vegi að minna á þessa
staðreynd nú þegar ungur íslenskur
myndlistarmaðui' kemur úr námi í
Berlín með miklar og ærslafullar
olíumyndir í farteskinu.
Ómar Stefánsson er hæfileikamað-
ur, á því er ekki nokkur vafi. Hann
er í essinu sínu, „fílar sig“ eins og
sagt er, innan um striga og litatúp-
ur, byggir upp myndir hratt og
ákveðið, en með fullri virðingu fyrir
viðteknum grundvallarreglum.
Gangverk þessara verka gæti verið
það sem Milan Kundera mundi lík-
lega kalla „óbærilegan fáránleika
tilverunnar".
Þá hætta þær auðvitað að vera
skoplegar.
En nóta bene: þótt mörg málverka
Ómars séu „úthverf1, það er, virki
sem útúrsnúningur á viðteknum við-
horftim til þeirrar veraldar sem við
lifum í, sjá til dæmis „Ferðamenn á
íslandi", þá finnst mér sem helftin
af þeim sé í raun innhverf, endur-
spegli innri togstreitu. Hún er svo
angi af þeirri innilokunarkennd sem
ég nefhdi áðan.
Að marka eigin spor
Það er nefnilega eins og Ómar
eyði meiri orku í að defínera sjálfan
sig gagnvart ýmsum meisturum í
nútímalistinni en í það að marka
eigin spor í list samtímans.
Þannig veltir hann fyrir sér hvem-
ig þeir fara saman Kjarval og Emst,
eða Dix og Kokoschka, auk þess sem
hann beitir hinum sérkennilega
grafíska stíl Diters Rot talsvert mik-
ið, svo og sérkennilega ósamhverfri
myndskipan hans.
Eða þá að hann breytir um tækni
og byggingarstefiiu frá mynd til
myndar, sem er oftast nær merki um
efablandna afstöðu til listarinnar.
En Ómar á tímann fyrir sér, tutt-
ugu og sex ára gamall maðurinn.
Mér þætti miður ef hann tapaði
niður þeirri ákefð, sem fram kemur
í þessum myndum hans, en hann
mætti að ósekju steypa betur saman
aðfongum sínum, gera þau samvirk-
ari.
-ai
Ómar lýsir þessum fáránleika á
tiltölulega hefðbundinn máta, með
því að skeyta saman andstæðum sem
mynda nýjan veruleika. Sumar
myndir Ómars verða raunar svo út-
blásnar af linnulausum skeytingum
og myndhvörfúm að út úr þeim skín
allt að því angistarfull innilokunar-
kennd.