Dagblaðið Vísir - DV - 09.01.1987, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð I lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Sakir í okurmálinu
Bjargarlaus horfði Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra að eigin sögn upp á það, að Seðlabankinn
ákvað enga hámarksvexti hvorki í ágúst 1984 né í jan-
úar 1985. Síðan liðu um tvö ár. Þá hóf forsætisráðherra
skítkast við seðlabankastjóra um málið. Það hefur stað-
ið síðan. Svokallað okurmál kom upp. Mikill fjöldi
manna var kærður fyrir okur, það er að hafa tekið geipi-
háa vexti af lánum. Hæstiréttur hefur kollvarpað
ákærunum á hendur hinum meintu okrurum. Hæstirétt-
ur segir, að engir hámarksvextir hafi verið í landinu
og því ekkert okur samkvæmt skilgreiningu laga. Al-
menningur hefur vafalaust þá skoðun, að vaxtataka
umfram ákveðin mörk sé okur. Steingrímur Hermanns-
son segir, að þetta sé gersamlega óeðlilegt ástand. Fleiri
standa í slíkum viðskiptum en þeir, sem allajafna kall-
ast okrarar. Bankar kaupa víxla með afföllum, sem
þýða allt upp í 70 prósent vexti. Fyrir því höfum við til
dæmis orð forsætisráðherra í DV-yfirheyrslu í fyrradag.
Nú er í lögum, að Seðlabankinn fari eftir þeirri stefnu,
sem ríkisstjórnin ákveður. Ef taka á mark á forsætisráð-
herra, hefur Seðlabankinn alls ekki gert það í þessu
máli. Seðlabankinn hefur ekki ákveðið hámarksvexti
samkvæmt dómi Hæstaréttar. Miðað við, að hámarks-
vextir skuli vera til, hefur þetta valdið miklum óskunda
í öllu kerfinu. Fjöldi fólks hefur greitt miklu hærri vexti
en ella, ekki bara þeir, sem áttu viðskipti við þá, sem
kærðir voru fyrir okur. Seðlabankinn hefur því gengið
gegn ríkisstjórninni, ef eitthvað er að marka forsætis-
ráðherra. Steingrímur segir, að þetta hafi kannski verið
mannleg mistök seðlabankastjóra. En þetta er svo stórt
mál, að seðlabankastjórum er ekki stætt á að sitja. Eina
vörn þeirra væri sú, að þeir hefðu getað verið í góðri
trú um, að það væri stefna ríkisstjórnarinnar að hafa
enga hámarksvexti. Markaðurinn skyldi alfarið ráða
vöxtum. Okur væri ekki til.
En hver er staða ríkisstjórnar, sem horfir upp á þessa
aðferð Seðlabankans og gerir ekkert? Valdið var hjá
ríkisstjórninni. Seðlabankanum bar að hlýða henni.
Forsætisráðherra sagði í DV-yfirheyrslunni: „Ég segi
hiklaust, að það sé hneyksli, að Seðlabankinn skuli
ekki gera sér grein fyrir þessu með alla þá sérfræðinga
og alla þá ráðgjöf, sem hann hefur...Það skal viður-
kennt, að hér í ríkisstjórninni voru menn hræddir við
þetta, að vextir færu upp úr öllu valdi. En ég held, að
menn hafi alls ekki hugsað út í það, að okurlögin yrðu
þar með afnumin.“ Sem sagt, menn sátu allan tímann
hjálparlausir í ríkisstjórninni, horfðu á þetta en máttu
sig ekki hræra, segir sjálfur forsætisráðherrann.
Við þessa útlistun forsætisráðherra verður ekki un-
að. Einnig ríkisstjórnin hefur fjölmargra ráðgjafa, og
henni ætti ekki að vera skotaskuld úr að fá upplýsing-
ar um, hvað sé að gerast. Forsætisráðherra er því
einungis að útlista, að hann og ríkisstjórnin séu sek
um það, hvernig fór. Aðra túlkun verður ekki unnt að
samþykkja, ef við eigum að trúa, að við séum alvöru-
ríki með alvöruríkisstjórn. Það þýðir ekki fyrir forsætis-
ráðherra að skamma Jóhannes Nordal. Forsætisráð-
herra er sjálfur sekur.
Séum við alvöruríki, verður ekki heldur unað við
látlausar skammir milli forsætisráðherra og höfuðs
Seðlabankans út af þessu máli, án þess að forsætisráð-
herra komi seðlabankastjórum frá. Ríkisstjórn hlýtur
að ráða og jafnframt er það hennar að axla ábyrgðina.
Haukur Helgason.
„Þar sem alvöru torsætisráöherrar eru ábyrgir tekur þjóðin mark á oröum þeirra. Hér segir Steingrimur að Al-
bert eigi að fara en notar svo ekki formlegt vald sitt til að víkja honum úr embætti."
Enginn er ábyrgur
KjaUariim
Ólafur Ragnar
Grímsson - ,
formaður framkvæmdastjórnar
Alþýðubandalagsins
aftur. Vitnaleiðslur. Húsrannsóknir.
Réttarhöld. Lögfræðingar í önnum
marga mánuði. Hæstiréttur upptek-
inn í hálfan vetur.
Eftir allt þetta umstang kemur svo
loksins úrskurður. Hinir landsfrægu
okrarar ganga brosandi og sýknaðir
út úr réttarsalnum af því að Seðla-
bankinn gleymdi að auglýsa há-
marksvexti.
Þjóðin er agndofa. Hún spyr í
hneykslan: Hver er þá sekur? Þá
setja ráðherramir fríspilið aftur í
gang. Viðskiptaráðherrann segir:
Ekki ég. Forsætisráðherrann segir:
Ekki ég. Seðlabankastjóramir segja:
Ekki ég. Viðskiptabankamir segja:
Ekki við.
Síðan fara þeir með frafári að
benda hver á annan. Steingrímur
bendir á Jóhannes. Jóhannes á ríkis-
stjóm og Alþingi. Matthías út í
buskann. Fyrst heimtar Steingrímur
„Á undanförnum vikum og mánuðum hafa
ráðherrar og aðrir forráðamenn í stjórn-
kerfinu keppst um að koma sök af sér og
vísa út og suður þegar afbrot og yfirsjónir
koma upp á yfirborðið.“
Lýðræðið felst ekki aðeins í reglum
um kosningar til Alþingis og sveitar-
stjóma. Það gmndvallast fyrst og
fremst á siðferði og heilindum, virð-
ingu fyrir fastheldni loforða og
heiðarleika. Það er traustið sem rík-
ir milli fólksins og forystumanna sem
er besti prófsteinninn á styrkleika
lýðræðisins. Þegar það þrýtur þá
duga engar reglur eða form. Lýðræð-
ið er því í innsta eðli sínu stjómskip-
un byggð á virðingu fyrir siðareglum
og gagnkvæmri ábyrgð. Ef ábyrgðin
brestur, ráðamenn skjóta sér undan
og enginn vill kannast við eigin
verk, þá er verið að eyðileggja tiltrú
almennings á kostum lýðræðisins.
Á undanfómum vikum og mánuð-
um hafa ráðherrar og aðrir forráða-
menn í stjómkerfinu keppst um að
koma sök af sér og vísa út og suður
þegar afbrot og yfirsjónir koma úpp
á yfirborðið. Þeir virðast líta á at-
burðarásina eins og siðferðilegt
fríspil þar sem fremst er sú regla að
allir eiga að sleppa, einkum þeir sem
í æðstum sessi sitja.
Fjölmiðlar flytja okkur svo fréttir
af því að í útlöndum séu ráðamenn
sí og æ að segja af sér vegna sið-
ferðilegra yfirsjóna og vanrækslu í
starfi. En það gerist ekki hér. ísland
er ekki svoleiðis. Hér er allt hægt
ef ráðmenn em bara nógu stafffrug-
ir. Hafskipsráðherrann fer í sérstakt
smölunarprófkjör og telur sigur sinn
sönnun á að hann sé saklaus. For-
sætisráðherrann boðar fyrir áramót
brýna rannsókn á okurmálum en
tilkynnir svo eftir nýársdag að hún
sé alveg óþörf eins og málið hafi
upplýst um leið og rakettumar dóu
út í náttmyrkrinu.
Enginn er ábyrgur. Allir sitja
áfram í sínum stöðum. Iðnaðarráð-
herrann. Forsætisráðherrann.
Viðskiptaráðherrann. Bankastjór-
amir. Bankaráðin. Forstjóramir. Og
svo auðvitað okraramir og spekúl-
antamir. Siðferðileg upplausn ís-
lenska stjómkerfisins er í algleym-
ingi.
Hafskipsmálið
Fyrir rúmu ári var ljóst að yfir-
stjóm bankakerfisins höfðu orðið á
alvarleg mistök í mati á viðskiptum
Hafskips og Útvegsbankans. Skipa-
félagið naut velvildar langt umfram
eðlileg mörk vegna áhrifa forstjóra
þess og stjómarformanna innan
Sjálfstæðisflokksins. Iðnaðarráð-
herrann var potturinn og pannan í
þessum áhrifahring. Varaformaður
flokksins hafði svo stjómað hale-
lújakór á frægum aðalfundi þegar
hluthafar vom blekktir til að leggja
fram meira fé.
Málið var klárt. Hin siðferðilega
sekt ótvíræð. Brestir í trúnaðar-
trausti og ábyrgð sáust í mílufjar-
lægð. I öllum siðmenntuðum
lýðræðisríkjum hefði allt heila gall-
eríið sagt af sér trúnaðarstörfum.
Ráðherrann og varaformaður
fiokksins. Bankastjóramir og
bankaráðsmennimir. í reynd allir
þeir sem komu við sögu og kjömir
höfðu verið til trúnaðar. Þeir hefðu
sagt: Hér verður allt að vera hreint
og sérhver ábyrgðarmaður í stjóm-
kerfinu að vera hafinn yfir grun ef
fólkið á áfram að geta treyst þeim
siðferðilegu leikreglum sem em for-
senda lýðræðisins.
En í fríspili kerfisins sem ríkis-
stjómin passar að halda gangandi
var úskurðað: Allt í lagi, strákar.
Við sitjum bara allir áfram. Enginn
er sekur þar til formlegur dómur fell-
ur í Hæstarétti. Það getur tekið
hálfan áratug eða meir og á meðan
njótum við valdsins.
Forsætisráðherrann var að vísu
eitthvað að tauta að ef hann væri
Albert þá segði hann af sér. En það
vom nú bara máttlaus orð því auð-
vitað hvarflaði ekki að Steingrími
að nota stjómskipað vald forsætis-
ráðherra til að víkja Albert úr
ríkisstjóminni. Það gera bara alvöru
forsætisráðherrar í útlöndum.
Okurmálið
I rúmt ár vann Rannsóknarlög-
•regla ríkisins að athugun á starfsemi
nafrifrægra okrara í landinu sem fé-
flett höfðu almenna borgara um
hundmð milljóna. Þeir vom teknir
fastir. Sluppu úr landi. Komu svo
opinbera rannsókn en bakkar svo
með allt saman. Ríkisstjómin kemur
á fund en kýs síðan að þegja.
Hneykslið gengur yfir. Ekkert ger-
ist. Allir sitja áfram. Samtryggingin
blívur.
Marklaus orð
f löndum þar sem allir vita að for-
ysta í lýðræðisríki felur í sér sið-
ferðilega ábyrgð þá væri svona
óperetta hrópuð niður. Hér halda
sýningamar bara áfram í Stjómar-
ráðinu og Seðlabankanum.
Þar sem alvöru forsætisráðherrar
em ábyrgir tekur þjóðin mark á orð-
um þeirra. Hér segir Steingrímur að
Albert eigi að fara en notar svo ekki
formlegt vald sitt til að víkja honum
úr embætti. Hér tilkynnir Steingrím-
ur að rannsaka þurfi Seðlabankann
en bakkar svo um leið og Jóhannes
byrstir sig. Orðin flæða og flæða.
Marklaus eins og ætíð áður.
Forsætisráðherra sem þannig
verður ómerkur orða sinna í hveiju
stórmálinu á fætur öðm er að eyði-
leggja þá ábyrgðarvitund hjá vald-
höfum og almenningi sem er
homsteinn raunvemlegs lýðræðis.
Það var sagt fyrir nokkrum árum
að blaðrið í Steingrími væri orðið
efnahagsvandamál. Nú virðist það á
góðri leið með að verða einnig
stjómkerfisvandamál.
Ólafur Ragnar Grímsson