Dagblaðið Vísir - DV - 31.01.1987, Page 8

50
LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 1987.
Þannig var umhorfs i dæmigerðu braggahverfi.
Dj öflaeyj unni
Samtök herskálabúa líta á
það sem höfuðverkefni
sitt að knýja á yfirvöld
Reykjavíkurbæjar um
byggingu mannsæmandi
íbúða fyrir það fólk sem býr í her-
mannaskálum og að braggahverf-
um verði útrýmt innan tveggja til
þriggja ára.“
Þannig hljóðaði fyrsta ályktun-
un sem Samtök herskálabúa sendu
frá sér eftir fund í Camp Knox í
aðventubyrjun árið 1953. Samtök-
in hétu á „Leigjendafélagið,
Bandalag kvenna í Reykjavík,'
Fegrunarfélagið og verkalýðsfé-
lögin“ að koma til liðs við þessa
kröfu og kom fyrir lítið því lengi
eftir þetta voru braggahverfin
áberandi í Reykjavík og enn stend-
ur stöku braggi.
Það er raunar eftirtekt-
arvert að það var fyrst
um þetta leyti sem orðin
„braggi“ og „bragga-
hverfi“ sáust í íslensk-
um blöðum. Það voru þó liðin tíu
ár síðan fyrstu íslendingarnir sett-
ust að í bröggunum. Lífið í bragga-
hverfunum var feimnismál og
menn kunnu vart við að nefna þau
sínu rétta nafni opinberlega fyrr
en leið að lokum braggatímabils-
ins.
Lengi vel þótti ekki við hæfi að
kveða fastar að orði en að kalla
braggana „bráðabirgðahúsnæði“.
Fljótlega þótti þó skammlaust að
kalla þó herskála á prenti þótt í
munni almennings hafi þeir heitið
braggar og ekkert annað.
Þegar blöðin sögðu frá
því haustið 1943 að ís-
lendingar hefðu fengið
inni í bröggunum þá var
aldrei sagt frá því ber-
um orðum að um bragga væri að
ræða þótt ráða mætti af lýsingun-
um að þannig hlyti þetta húsnæði
að vera. Þetta var á þeim árum
þegar Reykvíkingmn fjölgaði
meira en húsrúm var fyrir í bæn-
um. Fyrir „sjálfstætt fólk“ var það
vitaskuld niðurlægjandi að verða
að setjast að í skálum útlendra
hermanna.
Raunar var ástæðulaust að forð-
ast að kalla þetta húsnæði bragga
þótt það væri lýsandi íyrir herset-
una á þeim tímum sem menn höfðu
þjóðarstoltið ekki í flimtingum.
Þetta orð var komið inn í málið
löngu áður en landið var hemumið
og er komið hingað úr rómönskum
í gegnum norsku.
Þegar stríðinu var lokið
og stríðsgróðinn horf-
inn í kaup á atvinnu-
tækjum þó þrengdi enn
að á húsnæðismarkaðn-
um í Reykjavík því fólki fjölgaði.
íbúðum fjölgaði hins vegar ekki
því haftastefna stjórnvalda var
húsbyggjendum þung í skauti.
Með brottför hersins úr Reykjavík
opnaðist því mörgum möguleiki á
að fá þak yfir höfuðið þótt ekki
væri það reisulegt.
Fjölmennasta braggahverfið var
Camp Knox sem stóð vestur á
Melum. Borgin keypti það í heilu
lagi árið 1947 fyrir 415 þúsund
krónur af bandaríska flotanum. í
Camp Knox gátu á annað þúsund
manns búið auk þess sem þar var
fjöldi geymslubragga sem voru
leigðir ýmsum fyrirtækjum í bæn-
um. Þar á meðal tók Bæjarútgerð
Reykjavíkur bragga á leigu við
Meistarvelli. Þar hefur Leikfélag
Reykjavíkur nú sett á svið leikrit-
ið Djöflaeyjuna um lífið í bragga-
William Franklin Knox, flotamálaráðherra Bandaríkjanna, lagði einu fræg-
asta braggahverfinu til nafn.
I Tfmtrm
tP46 BJUGGU
1303

fftóJe^Herrrkálabúar berafram kri | |
Mannsæmandi ibiiitr ve » ’a
« n 'í aUA K
—oa árum í staö bi®. %.
\95Z BJUGGU _
2400 REYKVíKIN G/ f hÚSnSCOl _
í.bróggum st®oi$nMinna i nuMi _
Tíl nilnnis kjósenduin: > fjtrýming bragganna næ =
hefir alveg bril Tvö Jmsund og fimm hundrmS^ Su
í byggingamálum almen búa í hermannabröggum í Reykjarík
I dagblöðum frá braggatímabilinu var dregin upp ófögur mynd af lifinu í bröggunum.
hverfunum og frumsýnir á
morgun. Braggabúarnir eru því
komir heim aftur þótt Einar Kára-
son, höfundur sögunnar, neiti því
að hún gerist fremur í Camp Knox
en öðru braggahverfi.
Camp Knox var kenndur
við flotamálaráðherra
Bandaríkjanna á árun-
um 1940 til 1944. Sá hét
fullu nafni William
Franklin Knox og var mikill mekt-
armaður í bandarísku þjóðlífi. Hér
á landi lifir nafn hans í horfnu
braggahverfi sem aldrei þótti til-
takanlega virðulegt. Knox þessi
þjónaði þjóð sinni í þremur styrj-
öldum en fékkst við ritstjóm og
blaðaútgáfu á friðartímum.
Öllum frásögnum ber saman um
að lífið í braggahverfunum hafi
verið ömurlegt og íbúar þeirra
voru lægra metnir þjóðfélagsþegn-
ar en þeir sem bjuggu í „húsum“.
Einkum varð þetta áberandi þegar
líða tók á braggatímabilið. Þá var
því trúað að íbúar braggahverf-
anna væru upp til hópa skríll.
Þessir fordómar hafa orðið mjög
lífseigir hér á landi en það er önn-
ur saga.
^ bröggunum var venjulegum
fjölskyldum úthlutað plássi
sem ekki var stærra en 20 til
30 fermetrar. Það var hálfur
M íbúðarbraggi. Oft þurftu 6
eða 8 manna fjölskyldur að láta
sér þetta húsnæði nægja. Við
þrengslin bættist síðan að yfirleitt
var engin hreinlætisaðstaða í
bröggunum. Þeir voru ekki ein-
angraðir en haldið heitum eftir
föngum með kolaofnum. Þessum
ofnum fylgdi eldhætta enda voru
brunar tíðir.
Þrátt fyrir að lífið í
bröggunum ætti sér
skuggahliðar þá var
það ekki eintómur öm-
urleiki. Þar þreifst
fjölskrúðugt mannlíf við misjafnar
aðstæður eins og sjá má í Djöfla-
eyju þeirra Einars Kárasonar og
Kjartans Ragnarssonar. Þar eru
þau heiðurshjón Karólína spákona
og Tómas kaupmaður mætt ljóslif-
andi ásamt afkomendum sínum
þegar rokkið var að nema land og
braggarnir voru þéttsetnir.
GK