Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1987, Side 9

FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1987.
59
i
í tilefni af yfirlitssýningu á verkum
Sigurðar Sigurðssonar, sem nú
stendur yfir í Listasafni Islands, bað
DV Jóhannes Geir, sveitunga Sig-
urðar, frænda og kollega, að segja
frá kynnum þeirra. Jóhannes Geir
brást vel við og fer frásögn hans hér
á eftir.
,,Það mun hafa verið upp úr 1950
að ég kynntist Sigurði frænda mínum
fyrst að ráði. Þá var ég sjálfur ný-
kominn heim frá Kaupmannahöfn
að loknu myndlistarnámi, en Sigurð-
ur var þá fyrir nokkru fluttur heim
eftir margra ára dvöl í Danmörku.
Þar hafði hann eiginlega lokast inni
á stríðsárunum eftir nám sitt á Aka-
demíunni, ásamt konu sinni, Onnu
Jónsdóttur, en þau höfðu kynnst í
Kaupmannahöfn.
í Rpykjavík bjuggu þau hjón í Her-
skálakampi, sem kallaður var,
ofanvert við Suðurlandsbraut, móts
við Tungu, sem nú er komið inn í
miðjaReykjavík.
Höfðu þau keypt þar stóran hragga
og endurbyggt með vinnustofu og og
öðrum umbótum. Var þar vistlegt
mjög.
Þarna málaði Sigurður af kappi í
dansk-akademískum anda fyrst í
stað, en málverk hans hafa tekið
mörgum breytingum á þeim áratug-
um sem liðnir eru síðan.
Ég var nokkuð stefnulaus og
ruglaður um þessar mundir því þá
gat verið erfitt að vera ungur byrj-
andi á listabrautinni eftir hefðbund-
ið nám í listskólum, a.m.k. fyrir þá
sem ekki gleyptu umhugsunarlaust
við nýjum straumum.
Laus við æsing
Allt varð að melta og finna sam-
hengi þess við hefðina. Ekki vantaði
hrifninguna og hugarrótið og mikið
var hugsað og spjallað um eðli og
gildi þessara hluta og voru þá ekki
allir sammála. Þróaðist þá hin svo-
kallaða listpólitík, sem margoft hefur
verið fjallað um af málurum og list-
fræðingum síðan, og drógust menn í
dilka þar eftir.
Sigurður var alltaf blessunarlega
laus við allan æsing og upprót út af
þessu, sat brosandi og tróð í pípuna
þegar hitnaði í kolunum hjá okkur
hinum, en kom þó oftast með lausn-
arorðið þegar hann loksins komst að.
Þarna fann ég sálufélaga eða fyrir-
mynd sem ég hlaut að laðast að.
Sigurður var opinn fyrir öllu og lét
sig allt varða en gerði sér far um að
kryfja málin til mergjar og fara gæti-
lega í sakirnar. Hann hafði til að
bera bæði orku og skaphita og um-
fram allt skýra hugsun, enda átti
hann vini og kunningja meðal koll-
ega sinna með gjörólík sjónarmið.
Sigurður var eins og óþægur hrút-
ur í réttinni sem stökk yfir garða og
þvældist inn í aðrar stiur, neitaði
öllum dilkadrætti en var alls staðar
vel tekið vegna persónutöfra sinna,
vitsmuna, hreinskilni og kímnigáfu
og ekki síst listrænna verðleika sem
erfitt var að horfa framhjá.
Jóhannesargleði
Fór svo að ég varð nánast húskött-
ur númer 2 í bragganum hjá þeim
Sigurði og Önnu því hin tegundin,
þessi eina sanna af Felixaættinni,
var þar fyrir og hefur oftast verið í
þeirra híbýlum. Undrast ég það æ
síðan hvað þau tóku mér ávallt vel,
því eflaust var ég ekki alltaf uppörv-
andi. Til marks um móttökurnar má
nefna brúntertu eina ágæta sem
Anna bakaði og var kölluð Jóhann-
esargleði og heitir æ síðan, hvort sem
ég er viðstaddur eða ekki.
Margs er að minnast
Eitt sinn kom ég í braggann stuttu
fyrir jól. Var þá stóð af smástelpum
hlæjandi og skríkjandi við útidyrnar
og Sigurður að afhenda þeim dúkk-
ur, sumar gamlar og þvældar en allar
með nýmáluð andlit og báru svipmót
ýmissa kynflokka, svo að mæðurnar
eignuðust ný börn, japönsk, kín-
versk, afríkönsk, o.s.frv. og var þetta
mikið gaman.
Ef einhver mamman slæddist inn i
braggann gat hún komið út með svip-
að andliti sjálf og fór vel á því.
Þetta sýnir hvað Sigurður var
barngóður og vinsæll meðal ná-
granna sinna, enda var oft gest-
kvæmt í bragganum og glatt á hjalla
og ýmsir aðrir en kollegar hans sem
tóku þátt í því. Börn hændust auðvit-
að að honum og kölluðu á eftir
honum: Siggi málari, Siggi málari.
„Farið i rútuna norður á Krók.“ Skopmynd af Sigurði eftir Jóhannes Geir, en baksvipur listamannsins þótti mikil-
fenglegur.
„Hana. Nú er það Jói.“ Jóhannes Geir heimsækir Sigurð i Herskálakampinn.
hann sofa og fór aftur á minn stað,
eftir að hafa skoðað gaumgæfilega
uppkast Sigurðar á léreftinu.
Skömmu seinna sprettur Sigurður
á fætur og tekur til við málverkið,
hress og kátur. Ég sagði Hrólfi, list-
málara og bróður Sigurðar, frá þessu
atviki. Hrólfur hló mikinn og spurði
hvort ég vissi þetta ekki. Sigurður
gæti sofnað svona hvenær og hvar
sem væri, eins og hundur á hlað-
varpa.
Fannst mér þetta afar merkilegt
og bera vott um að taugakerfið væri
í góðu lagi hjá frænda mínum.
Grónir ásar og hamraborgir
Mikil vinátta var einnig milli okk-
ar Hrólfs og fjölskyldu hans. Bröll-
uðum við frændur margt og urðu þá
meðal annars til á góðum stundum
þær skopmyndir sem hér eru birtar.
Tókum við allir þátt í búa til slíkar
revíuteikningar um okkur sjálfa og
kunningjana, menn og málefni úr
bæjarlífmu.
Minnisstæð er mér sýning Sigurð-
ar. líklega kringum 1955-57, í gamla
Listamannaskálanum. Höfðu þau
hjón þá verið um sumarið austur í
Síðusveit, á heimaslóðum Önnu.
Þessi sýning markaði þáttaskil á
ferli Sigurðar. Ahrif frá kúbismanum
og abstraktstefnunni komin í lands-
lagið í mörgum mvndanna. Yndisleg-
ir grænir litir réðu þar ríkjum.
litbrigði engja. valllendis og túna.
Grónir ásar og hamraborgir í sæ-
grænum tón eins og gerist á Suður-
landi.
Ég varð afar hrifinn af þessari sýn-
ingu og lærði mikið af henni. A henni
sást varla lengur hið dansk-akadem-
íska-grátónamálverk. Hin harða.
tæra íslenska birta var kominn í
staðinn og hefur haldist æ síðan.
Besti kennarinn
Já. þetta með að læra af Sigurði
var auðsótt mál og kom að mestu af
sjálfu sér. því ávallt hlaut ég góðar
viðtökur þar á bæ og óftast frjáls að
sniglast um á vinnustofunni og sjá
það sem þar var að gerast. Stundum
einn með mínum hugsunum. Stund-
um meö Sigurði og gat þá spurt hann
og rætt um myndirnar. Undrast ég
oft þolinmæði hans því sjálfur hef
ég oft á mínum ferli síðar orðið afar
skapstyggur ef ég lendi mikið í slík-
um kringumstæðum.
í skólum eru manni kennd undir-
stöðuatriði og lokið upp dyrum inn
á sviðið. svo tekur starfið og lífs-
reynslan við. sem eitt gerir mann að
fagmanni og þroskuðum listamanni.
Það get ég fullyrt að Sigurður hef-
ur verið einn minn besti kennari.
sérstaklega á þessum mótunarárum.
ekki síst þar sem siónarmiðin gagn-
vart málverki eru svipuð og við-
fangsefnin einnig. þótt vissulega
verði maður fyrir margvíslegum
áhrifum víða að og velji oft aðrar
tjáningarleiðir. Sammála höfum við
oftast verið um grundvallargildi góðs
málverks. af hvaða tegund sem er.
Á yfirlitssýningu Sigurðar í Lista-
safni íslands grípur það mann fyrst
og fremst hvað þar er allt tekið list-
rænum tökum. vandað og mennt-
andi. Yfirborðsleg vinnubrögð
finnast hvergi. gildir einu hvaða stíll
er notaður. Innsæi og fagmannlegt
vald geislar af hverri mynd. burtséð
frá inntakinu. því hvers virði eru
ágengar. jafnvel sjokkerandi hug-
myndir illa matreiddar?
Síðast kom ég i braggann við bú-
ferlaflutning þeirra hjóna er þau
fluttu í nýbyggt hús í Kópavogi, hvar
þau hafa búið síðan. Ég gerðist hjálp-
armaður við flutningana og bar þá
meðal annars sláturtunnu mikla út
í bíl, en Sigurður hafði þá lengi horft
á tunnuna í öngum sínum. Hafði ég
þá áður hjálpað þeim við húsbvgg-
inguna í Kópavogi sem þau unnu
sleitulaust að bæði sem ekki er ný
saga í íslenskri lífsbaráttu.
Grafir og grónar rústir
Lenti ég þá eitt sinn í að grafa
skurð þvert yfir götu, fyrir skólp-
leiðslum. Gatan var nýlögð og
ofaníburður laus í sér. Hrundu þá
gjarnan bakkarnir saman fyrir aftan
mig eða á mig sjálfan, svo ég átti
fótum íjör að launa.
Endaði með því að Sigurður lagði
rörin jafnótt og ég gróf og blessaðist
þá verkið. Rétt fyrir jól fékk ég svo
böggul í pósti frá „Konu útí bæ“.
Varð ég hálfundrandi því ég átti
einskis slíks von. í bögglinum var
mikil bók sem bar titilinn „Grafir og
grónar rústir" eftir C.W. Ceram, árit-
uð af þeim hjónum með jólakveðju
og þökkurn fyrir skurðgröftinn.
Eg kynntist Jóni Stefánssvni dálít-
ið á þessum árum. V ar hann alltaf
vinsamlegur í ntinn garð. skoðaði hjá
mér myndir og sagði mér á þeim
kost og löst. Jón spurði oft um Sig-
urð, vissi að við vorum frændur.
Hann benti mér á að ég gæti lært
margt af Sigurði og skvldi nota mér
það með því að fylgjast með málverk-
um hans í vinnustofu og ræða við
hann um þessi mál.
Við þetta varð húskötturinn enn
heimakærari hjá Sigurði og kom fvr-
ir að ég fékk að fylgjast með honum
í málaratúra út á land, austur i
Grafning, Þingvelli og víðar.
Sofnað á hlaðvarpanum
Eitt sinn fórum við með rútunni
austui- á Selfoss og þaðan á vörubíls-
palli í Grafningssveit. Tjölduðum við
í námunda við Nesjavelli. pumpuð-
um prímusinn og hituðum kakó.
fórum svo út að mála.
Sigurður setti upp þrífót og stórt
léreft neðanvert við kjarri vaxið
rofabarð. Ég var ofar í brekkunni og
sá Sigurð hálfan bera við barðið og
blikaði á léreftið meðan hann málaði
í gríð og erg.
Ég var eitthvað að krota og leit til
skiptis á mótífið og möppuna. Eitt
sinn, er ég leit upp, sá ég að eitthvað
vantaði. Léreft Sigurðar blasti við á
trönunum en sjálfur var málarinn
horfinn.
Ég kallaði, en enginn svaraði. Loks
varð ég hræddur, hljóp niðureftir og
gáði í kringum mig. Sá ég þá hvar
málarinn lá steinsofandi undir barð-
inu, með húfuna yfir andlitinu og
hraut hátt. V eður var gott, sólfar í
skýjum og hægur andvari, svo ég lét
Af raunverulegri snilld
Af slíku hefur maður fengið nóg
og gert sjálfan sig sekan um að auki.
Hins vegar er það oft mikill ávinn-
ingur fyrir listina ef slíku er fvlgt
eftir af raunverulegri snilld. en það
er ekki á allra færi.
Sigurður hefur ekki valið þá leið.
Hins vegar getur hann af hógværu
innsæi valið sér verkefni sem margir
mundu kalla hversdagsleg, eyði-
sanda, hrjóstrugar víðáttur, grjót á
heiðarási o.s.frv. og hafið upp í æðra
veldi, þannig að úr verður sterk
myndlist sem engan lætur ósnortinn.
Á yfirlitssýningu hansj getur einnig
að líta einhver bestu portrett sem
gerð hafa verið hér á landi og allt
þar á milli.
Skyldi Sigurður frændi minn ekki
vera skeleggasti arftaki okkar gömlu
meistara í sígildu landslagsmálverki
og sá sem helst heldur uppi merki
þess nú?
Jóhannes Geir