Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1988, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1988.
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSÖN
Ritstjórn, skrifstofur. auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF,, ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverö á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Matarskatturinn
Þá hefur matarskatturinn loks verið lögfestur. Ekki
gekk það andskotalaust. Allt frá því í haust, þegar ríkis-
stjórnin ákvað að afnema undanþágur á matvörur, hefur
verið þvælt og þrefað um þennan svokallaða matar-
skatt og á ýmsu gengið. Rökin fyrir skattinum eru að
mörgu leyti skynsamleg og skiljanleg. Verið er að fækka
undanþágum á söluskatti, en margvíslegar undanþágur
hafa gert söluskattskerfið flókið og boðið heim svikum
og undanslætti. Enginn vafi er á því að sú hagkvæmni,
sem á að vera fólgin í söluskattslausum vörum, hefur
ekki alltaf komið að tilætluðum notum og þeir þá grætt
sem síst skyldi. Sumir hafa einnig spurt hvers vegna
skuh greiða niður matvöru fyrir efnafólk. Er þá ekki
nær að koma niðurgreiðslum til skila í vasa þeirra sem
á félagslegri aðstoð þurfa að halda, án þess að allir aðr-
ir njóti góðs af henni?
Þannig mælir margt með einum og almennum sölu-
skatti á vöru og þjónustu, sem getur stuðlað að heilbrigð-
ara og réttlátara skattkerfi og er þar að auki eðhlegur
undanfari virðisaukaskattsins sem stefnt er að um
næstu áramót.
En ríkisstjórnin hefur hikað og hikstað í þessu máh
og frestaði framkvæmd skattsins fyrr í haust th að
styggja ekki verkalýðshreyfinguna. Þau viðbrögð gáfu
th kynna að ríkisstjórnin væri ekki sannfærð um rétt-
mæti matarskattsins og voru veikleikamerki. Gefið var
í skyn að th greina kæmi að feha niður skattinn ef verka-
lýðshreyfingin félh frá kröfum í kjarasamningum. Það
var boðið upp á matarskattinn sem verslunarvöru. Það
gera menn ekki ef þeir eru vissir í sinni sök. Það gera
menn ekki ef þeir telja réttlætinu framfylgt og með þessu
hiki viðurkenndi ríkisstjórnin að matarskatturinn væri
umdehanlegur og vafasamur, jafnvel í eigin augum.
Það á hka eftir að koma í ljós að matarskatturinn
kyndir undir óróa og ólgu í væntanlegum kjarasamning-
um. Hann kemur á óheppilegum tíma og er ótaktískur
þegar mest ríður á að halda verðbólgu í skefjum með
hófsömum kjarasamningum. Matarskatturinn verður
oha á eld og hjá honum mætti komast ef skattafíkn ríkis-
sljórnarinnar væri ekki sú sem raun ber vitni. Matar-
skatturinn er aðeins ein af mörgum skattaálögum sem
ríkisstjórnin hefur gripið th. Lauslega áætlað er tahð
að skattar hækki á bihnu átta til tíu milljarða króna á
árinu. Þetta er auðvitað óðs manns æði og þá ghdir einu
þótt stjórnarliðið haldi því fram að skattarnir renni aft-
ur til fólksins í einu eða öðru formi. Skattheimtan
stendur eftir sem áður og keyrir úr hófi.
Ríkisstjórnin hæhr sér af hahalausum fjárlögum. Það
er auðvelt að afgreiða hahalaus fjárlög með því að skatt-
pína þjóðina. Matarskatturinn er angi af þeirri skatt-
píningu og verður ekki undanskihnn frá þeirri
skattastefnu sem nú er rekin. Þess vegna er hann um-
dehdur og gagnrýndur og byrði á heimhunum sem hafa
ekki í aðra vasa að leita th að mæta útgjöldum sínum.
Matarskattur einn út af fyrir sig, á réttum tíma og
við réttar aðstæður, er verjanlegur. Sem hður í afnámi
undanþága á söluskatti á hann rétt á sér. En á þessari
stundu er hann sem blaut tuska í andht verkalýðs-
hreyfingar og láglaunafólks. í ljósi annarrar skattbyrði
og skattahækkana samtímis er hann póhtískur afleik-
ur. Matarskatturinn er dæmdur th að grafa undan því
trausti sem ríkisstjómin þarf á að halda.
Ehert B. Schram
Menn hinna
glötuðu
tækifæva
Um áramótin var rætt við ýmsa
forystumenn í íslensku þjóðlífi.
Tvennt setti svip á svör þeirra.
Þeir dæmdu árið 1987 sem tíma
hinna glötuðu tækifæra og vöruðu
við verulegum erfiðleikum í efna-
hagsmálum á nýju ári. Þessi
tvíþætti dómur er vissulega réttur.
Hann vekur hins vegar ýmsar
spumingar.
Hvers vegna var dýrmætum
tækifærum glutrað niður? Hvað
villti mönnum svo sýn að ekki var
tekiö á vandamálunum í tæka tíð?
Er líklegt að þeir sem ábyrgð bera
á svo stórfelldum mistökum geti
leitt þjóöina út úr þeim ófærum
sem þeir hafa sjálfir átt mestan
þátt í aö skapa?
Þegar umræðan um aðgerðir í
efnahagsmálum hefst á nýju ári er
nauösynlegt aö leita svara við þess-
um spumingum. Kjarni þeirra er
hvort menn hinna glötuðu tæki-
færi eigi áfram að vera með
húsbóndavald í Stjómarráðinu.
Blekkingar um
verðbólguárangur
Á fyrstu mánuðum ársins 1987
lögðu Steingrímur Hermannsson,
Þorsteinn Pálsson og aðrir forystu-
menn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæöisflokksins ofurkapp á að
ielja þjóðinni trú um að þeim hefði
tekist að koma veröbólgunni niður
í „eins stafs tölu“ eða niður fyrir
10%.
Mikill blekkingarleikur var sett-
ur á svið til að gefa þessari áróðurs-
kenningu sannferðugt útlit.
Forstjóri Þjóðhagsstofnunar, Þórð-
ur Friðjóns9on, var látinn vitna í
fjölmiölum. Hönnuðum á auglýs-
ingastofum og flokksskrifstofum
var skipað að útbúa myndimar
frægu um „Klettinn í hafinu“ og
„Hina réttu leið“. •
Ekkert var gert til að taka á yfir-
vofandi veröbólguvanda. Kosn-
ingahagsmunir Steingríms,
Þorsteins og félaga kröföust þess
aö söngnum um „eins stafs tölu
veröbólguna" yrði haldið áfram.
Þjóöin átti aö trúa að miklum ár-
angri heföi verið náö í stjómartíð
Framsóknarflokksins og Sjálfstæð-
isflokksins.
Strajc í janúar 1987 varaði ég við
þessum blekkingum. Verðbólgan
myndi í árslok verða á bilinu 20-30%
og jafnvel enn meiri ef ekki yrði
gripið til gagnráðstafana strax í
upphafi þess árs sem nú er nýliðið.
Óháðir hagfræðingar bentu svo á
að þróunin gæti hæglega orðið um
40% verðbólga.
Á þessar viðvaranir var ekki
hlustaö. Raunhæfri efnahagsstjóm
var fómað á altari kosningahags-
muna stjómarflokkanna. Verð-
bólgan magnaöist stig af stigi.
Ekkert var gert. Tækifærin til að-
geröa áður en vandinn yrði illvið-
ráðanlegur vora ekki nýtt.
Hjutdeild Alþýöuflokksins
í viöræöum um stjómarmyndun
kappkostuðu forystumenn Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins að viðhalda þeim
fólsunum sem höföu verið kjaminn
í kosningaáróöri þeirra. Efnahags-
stefna nýrrar stjómar mætti ekki
fela í sér viöurkenningu á hinum
mikla verðbólguvanda. Þá yrði
strax ljóst að þjóðin heföi verið
blekkt. Þess vegna ætti í málefna-
samningi eingöngu að fjalla um
langtímamarkmiö en segja sem
fæst um aösteðjandi erfiðleika.
í sjálfu sér var ekki merkilegt að
bíósýningu Framsóknarflokksins
um „Klettinn í hafinu“, sem gafst
svo vel í kosningum, yrði haldið
áfram um sumarið og fyrri hluta
vetrar. Klofningur Sjálfstæðis-
flokksins gerði það svo enn brýnna
fyrir Þorstein Pálsson að hylja
verðbólgusyndimar. Það var hins
vegar stórfurðulegt að Jón Baldvin
Hannibalsson, Jón Sigurðsson og
aðrir forystumenn Alþýðuflokksins
skyldu samþykkja að ganga inn í
þetta blekkingaleikrit.
Alþýðuflokkurinn hefur löngum
reynt að stæra sig af raunsæi í
efnahagsmálum. Hann fór út úr
ríkisstjóm árið 1979 vegna þess að
KjaUarinn
Olafur Ragnar Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins
inni dýrkeyptar. Það heföi verið
betra að fara að ráðum okkar í
upphafi árs 1987 og grípa þá til
nauðsynlegra aðgerða.
Það er athyglisvert að forystu-
menn VSÍ og ASÍ vora sammála í
dómum sínum þegar Morgunblaðið
bað þá að dæma liðið ár. Fyrirsögn-
in á svörum Gunnars J. Friðriks-
sonar, formanns Vinnuveitenda-
sambandsins, var: „Gjöfult ár en
jafnframt ár glataöra tækifæra".
Ásmundur Stefánsson, forseti Al-
þýðusambandsins, sagði f fyrir-
sögn: „Ár hinna glötuðu tæki-
færa“.
Það er ekki tilviljun að niður-
staða þeirra var hin sama. Rök
beggja voru einnig samfelldur
áfelhsdómur yfir fráfarandi og ný-
myndaöri ríkisstjóm. Ráðherram-
ir notuðu ekki tækifærin sem þeim
voru sköpuð.
Steingrímur viðurkennir
blekkingarnar
Það sætir svo einnig tíðindum að
í áramótagrein í Tímanum játar
Steingrímur Hermannsson að hafa
beitt blekkingum í aödraganda
kosninganna. Nú viðurkennir hann
að hafa vitað um verðbólguþróun-
ina á fyrri hluta ársins. Á gamlárs-
dag sagði Steingrímur orðrétt:
„Raunar vora einkenni vaxandi
þenslu og viðskiptahalla orðin
nokkuð augljós á vormánuðum. Þá
„Ráöherrar fyrrverandi og núverandi
ríkisstjórnar sóuöu heilu ári í aðgerð-
arleysi. Þeim var meira í mun að
viðhalda blekkingum í pólitísku hags-
munaskyni en segja þjóðinni sannleik-
ann og nýta tækifærin til nauðsynlegra
aðgerða.“
forystumönnum fannst ekki nóg
gert í verðbólgumálunum. Þeir
settu fram stífar kröfur um aögerð-
ir í viöræðum um stjómarmyndun
árið 1980 og allan þennan áratug
hafa talsmenn flokksins reynt að
halda á lofti vörumerki ábyrgðar í
efnahagsmálum.
í sumar var hins vegar algerlega
snúið við blaðinu. Alþýðuflokkur-
inn samþykkti að hylma yfir
verðbólgusyndir fráfarandi ríkis-
stjórnar. Löngunin í ráðherrastól-
ana var svo mikil að Jón Baldvin
og félagar samþykktu að fram-
lengja valdatíma Steingríms og
Þorsteins án þess að tekið væri á
hinum mikla verðbólguvanda sem
ríkisstjóm Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins haföi skap-
að.
Dómur ASÍ og VSÍ
En veraleikinn gefur engin grið.
Tími blekkinganna er liðinn. Við
lok ársins 1987 yar Ijóst aö þær við-
varanir sem við í forystu Alþýðu-
bandalagsins settum fram vora
vissulega orö að sönnu. Verðbólgan
hefur seinni hluta ársins verið á
bilinu 25-30% og er núna á veru-
legu skriði upp fyrir 30%.
Fastgengisstefnan er hrunin og
tími óðaverðbólgunnar er hafinn á
ný. Raunvaxtasprengingin tröllríð-
ur atvinnulífinu og efnahag heimil-
anna. Misréttið í Kjaramálunum
fer vaxandi. Góðærinu hefur verið
sóað. Tækifærin til þáttaskila í
efnahagsstjóminni vora ekki not-
uð. Blekkingar Framsóknarflokks-
ins, Sjálfstæðisflokksins og síðan
Alþýðuflokksins era orðnar þjóö-
kannaði ég hvort grandvöllur væri
fyrir nokkrum viðnámsaögerðum.
Svo reyndist ekki vera, enda kosn-
ingabaráttan í algeymingi og ýmsir
töldu að slíkt gæti beðiö fram yfir
kosningar."
En Steingrimur faldi þennan
sannleika fyrir þjóðinni. Opinber-
lega söng hann áfram kosninga-
sönginn um hinn mikla árangur í
baráttunni.gegn veröbólgunni. Nú
upplýsir hann í áramótagrein að
hafa alla kosningabaráttuna talað
gegri betri vitund. Hann og hinir
ráðherramir hafi vitað að verð-
bólgan var að æða upp á við. En
þeir gerðu ekki neitt. Þeir glötuðu
tækifæranum.
Menn hlnna glötuðu
tækifæra
Þegar nýtt ár gengur í garð era
vandamálin sem forysta Alþýðu-
bandalagsins varaði við strax í
janúar á liönu ári orðin að stóram
hnút. Ráðherrar fyrrverandi og
núverandi ríkisstjómar sóuðu
heilu ári 1 aðgerðaleysi. Þeim var
meira í mun að viðhalda blekking-
um í pólitísku hagsmunaskyni en
segja þjóöinni sannleikann og nýta
tækifærin til nauðsynlegra að-
gerða.
í upphafi nýs árs er þvi brýnt að
sérhver landsmaöur velti í alvöra
fyrir sér þeirri spumingu hvort
menn hinna glötuðu tækifæra séu
líklegir til aö gera í ár það sem
þeim mistókst í fyrra. Ef gagn:
kvæmt traust á að ríkja og árangur
að nást þá er nauösynlegt að ný
forysta taki við landsstjóminni.
Ólafur Ragnar Grímsson