Dagblaðið Vísir - DV - 06.01.1988, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 6. JANUAR 1988.
13
Hemuminn friður
„Kristnir íslendingar, sem byggja trú
sín# m.a. á friðarhugsjón, verða að vita
að Israel er sjötti stærsti vopnaútflytj-
andi heims.“
Um jólin er oft rætt um frið. Prest-
amir segja meðal annars að ein
aðaluppspretta ófriðar sé röng
skipting auðs milli manna og milli
landa; sumir prestar að minnsta
kosti. Og þeir hafa rétt fyrir sér.
En þrátt fyrir að margt gáfulegt
megi segja um friðinn er þarft að
minna á að hugtakið friður er oftar
en ekki pólitísk skiptimynt. Hann
er póltískt hugtak sem þýðir ekki
það sama í munni bresks atvinnu-
leysingja og frú Thatcher; ekki það
sama í munni smábóndans í Nic-
aragua og hr. Reagans; ekki það
sama í munni afgansks skæruliða
og hr. Górbatsjovs og ekki það
sama í munni herstöðvasinnans og
herstöðvaandstæðings á íslandi.
Stillt til friðar
Þrátt fýrir augljósan mun á af-
stöðu til friðar eftir stööu manna
er stundum leyfilegt að segja fólk
vaða í villu um frið og frelsi. Á ís-
landi er því miður dapurleg hefð
fyrir því aö styðja forráðamenn
ísraels í viðleitni þeirra til að reka
aöskilnaöarstefnu og þenja yfirráö
sín með valdi yfir fjölþjóða svæði.
Svonefndir zíonistar (sem ekki má
rugla saman við gyðingdóm eða
fjölþjóðlega menningu gyðinga)
hafa haft betur í áróðursstríöinu
um almenningsálitið á íslandi, um
stuðning stærstu stjórnmálaflokk-
anna, og þeir hafa tryggt sér
máttlausa gagnrýni en góð sam-
skipti. íslensk stjórnvöld hafa í orði
KjáUarinn
Ari Trausti Guðmundsson
jarðfræðingur, kennari
við Menntaskólann við Sund
tekið undir allra hógværustu kröf-
ur um rétt Palestínuaraba en
vináttan við hernámsstjórnina er
öllu yfirsterkari.
Á meðan ísraelsk yfirvöld eru sí-
fellt að „stilla til friðar" á uppruna-
legu landsvæði frá 1947, jafnt sem
hemumdu skikunum, líkar mörg-
um íslendingum vel við framgang
mála. Auðvitað eiga Palestínuar-
abar, sem búa við herlög á hem-
umdu svæðunum og skert
borgararéttindi í ísrael, að vera
stilltir; auðvitað er sama hvort
vopnaðir menn kljást við Israels-
her eða myrða saklausa borgara;
allt eru það hryðjuverk; auðvitað
eiga íslenskir listamenn að koma
fram í hinni hernumdu Jerúsalem-
borg og auðvitað eigum við að éta
appelsínur sem em ræktaðar í ein-
hverri þeirra 120 byggða sem
ísraelar hafa neytt inn á hernumdu
svæðin.
Verst er að íslendingar skuli ekki
alltaf hafa stutt allt hervald sem
hefur verið að reyna að stilla til
friðar hér og hvar á öldinni á her-
numdum svæðum. Þá væru þeir
sjálfum sér samkvæmir.
Misskilinn réttur?
Skýringin á þvi hve auðveldlega
ísraelskum yfirvöldum gengur að
fá stuðning hér við friðarstarf sitt
er einkum fólgin í réttlátri reiði
yfir framferði fjölmargra stjórna,
hópa og valdamanna í garð gyð-
inga, t.d. á þessari öld. Fæstir hljóta
samt að viðurkenna hugmyndir zí-
onista um að þeir séu guðs síns
útvalda þjóð og eigi heilagan yfir-
ráðarétt yfir landsvæði sem nær
allt austur að íran og írak. Vitum
við ekki að menn gyðingatrúar,
múslímar og auðvitað menn ann-
arra trúflokka (og um leið margra
þjóða fólk meðal allra þessara trú-
arhópa) hafa byggt lönd fyrir
Miðjarðarhafsbotni? Og það svo
lengi að gyðingar eiga ekki meiri
séryfirráðarétt yfir landi þar en við
íslendingar í Vestur-Noregi.
Hvorki misjöfn kjör gyðinga um
allan heim, andstyggð fasismans
né fortíðin heimila yfirvöldum í
ísrael að undiroka araba eða ala
ungt fólk upp í apartheid.
Friður í Palestínu og þar með
lausn manna í ísrael á eigin vanda
fæst bara með því að hverfa frá
zíonisma og leyfa íjölþjóða ríki að
myndast. Slíkt er ekki í sjónmáli. Á
meðan geta menn eins og Rabin,
landvamaráðherra ísraels, skýlt
sér á bak við hryðjuverkatalið og
sagt (samanber RÚV 16.12.): „Þján-
ingar þeirra (þ.e. araba á Vestur-
bakkanum og Gaza-svæðinu)
munu aukast láti þeir ekki að
stjórn."
I Landinuhelga
Kristnir íslendingar, sem byggja
trú sína m.a. á friðarhugsjón, verða
að vita aö ísrael er sjötti stærsti
vopnaútflyfjandi heims. Hvorki
meira né minna en 40% af iðnaðar-
framleiðslunni eru vopn eöa
vopnahlutar. Við þessa iðju unnu
um 65.000 menn á árunum í kring-
um 1975 og á árinu 1986 varð
hagnaður af útflutningi vopna um
1,3 milljarðar Bandaríkjadoliara.
Líklega fara um 10% af útflutningi
þessum til stjómarinnar í S-Afríku.
Yfirvöld í ísrael seldu ennfremur
mikið af vopnum til íranskeisara á
sínum tíma og vafalítið eru til
dæmi um fjöldann allan af vopna-
sölusamningum til lítt þekkilegra
aðila.
Þetta er ekki sett hér á blað til
þess að rógbera ísraela sem slíka,
heldur til þess að minna á að efna-
hagslíf landsins er komið i algjörar
ógöngur og helstu hugmyndastoðir
zíonismans eru í raun andstæðar
gyðingdómi. Sem alþýðutrú og lífs-
máti er gyðingdómur bæði frið-
samlegur og hógvær enda sýnir
sagan að gyðingar hafa búið í ná-
býli við önnur trúarsamfélög og
með margs konar menningu í ald-
anna rás.
Sem flestir stuðningsmenn yfir-
valda í ísrael, hér á íslandi, verða
að huga að friðarhugsjón sinni. Það
verður að andæfa hernumdum
friði.
Ari Trausti Guðmundsson
„Þegar hinar tvær frumur hafa sam-
einast, og hinir 46 htningar hafa raðast
upp og myndað hið undurflókna forrit,
með ótöldum milljónum „skipana“ og
„boða“, - þá hefur ný mannvera orðið
til.“
Um upphaf mannlrfs
Þessi mynd sýnir utanlegsfóstur, sem tekiö var með skuröaðgerð. -
Þessi örlitla mannvera var 6 vikna gamall drengur, sem var, aó sögn
læknanna, sem framkvæmdu aðgerðina, ótrúlega liflegur og synti kröft-
uglega i vökvanum (legvatninu). Stæröin var um 1 sentímetri.
hina gerilsneyddu veröld sem
barnið lifir og hrærist í, fylgjan sem
er eins konar efnaskiptabanki sem
vinnur næringu frá móðurinni,
naflastrengininn sem flytur nær-
inguna til bamsins svo og vökvinn
sem bamið svífur í þyngdarlaust,
líkt og geimfarinn svífur þyngdar-
laus úti í geimnum, festur við
geimfariö með líflínunni. Öll þessi
líffæri tilheyra barninu en ekki
móðurinni, þau em öll mynduð út
frá hinni fyrstu frumu sem byrjaði
að skipta sér, og tilheyra erfða-
fræðilega vefjarflokki bamsins en
ekki móðurinnar.
Tryggvi Helgason
í upphafi sameinast eggfruma
konu og sáðfruma manns, sem
hvor um sig inniheldur 23 litninga.
Þessar tvær frumur mynda eina
frumu sem inniheldur 46 litninga.
Þessi fmma er þó að mörgu leyti
einstök í sinni röð. Þetta er eina
undantekningin í náttúmnni sem
vitað er um, þar sem tvær heil-
brigðar fmmur, sem hvorug getur
skipt sér, mynda eina heilbrigða
fmmu sem getur skipt sér.
Þessi fruma er annaðhvort karl-
kyns eða kvenkyns. Þessi fmma
hefur innbyggt, flókið „forrit“
(nánast eins konar tölvuforrit) sem
ákvarðar allt um útlit og eiginleika
nýrrar mannveru. Aldrei í sögu
mannkynsins hefur nákvæmlega
eins maður orðið til, og aldrei fram-
ar í sögunni mun nákvæmlega
sams konar einstaklingur verða til.
Þessi fmma er á vissan hátt full-
komin, eða fullbúin. Frá þessu
augnabliki bætist ekkert við, þ.e.
enginn hluti, stykki eða efni, - allt
til þess tíma að gamall maður eða
gömul kona deyr - ekkert bætist
við nema næring og súrefni.
Þegar hinar tvær framur hafa
sameinast, og hinir 46 litningar
hafa raðast upp og myndað hið
undurflókna forrit, með ótöldum
milljónum „skipana“ og „boða“ -
þá hefur ný mannvera orðiö til.
Hvernig vex „þetta“?
Þessi mannlega fruma skiptir sér
í tvær framur fyrst, sem hvor um
sig hefur 46 htninga og sömu
„tölvuforrit“. Síðan skiptast þær
aftur í fjórar frumur, síðan í 8
frumur, þá 16, 32, 64 og ávallt tvö-
faldast fjöldinn við hverja skipt-
ingu. Á lífsleið hvers einasta
manns veröa framuskiptingamar
samtals 45 og ekki fleiri. Að lokum
hefur mannslíkaminn, fullvaxinn,
samtals um 35 þúsund milljarða
fruma.
Hvað gerist fyrstu vikuna?
Strax eftir að framurnar hafa
sameinast, fljótandi í eggjaleiður-
um móðurinnar, fara boðeindir
litninganna aö raðast upp, eftir
ákveðnu en flóknu kerfi. Hver litn-
ingur er talinn innifela um 15.000
boðeindir „gen“. Sex til tólf
klukkustundum síðar verður
fyrsta frumuskiptingin.
Hinn nýskapaði vísir að mann-
veru heldur áfram að fljóta niður
eftir eggjaleiðurum móðurinnar í 3
til 5 daga, í átt að leginu, þar sem
hann límist fastur við næringarrík-
an legvegginn. Jafnframt halda
framurnar áfram að skipta sér, og
á sjöunda degi hafa þær skipt sér
átta sinnum, og framurnar orðnar
256 talsins þegar þessi mannlífsvís-
ir límist við legvegginn. Þar festir
hann rætur og tekur þar til sín
næringu frá móðurinni.
Þessi mannlífsvísir eða fóstur,
þ.e. hið nýja ófædda barn, vex síðan
með ótrúlegum hraða, og eftir átta
Hvenær byrjar
hjartað að slá?
Eftir 18 daga byrjar hjartaö aö
slá, og á 21. degi fer það að dæla
blóði um undursmátt æöakerfið.
Blóðið er í einhveijum ákveðnum
blóðflokki, sem er ekki sá sami og
móðurinnar. Þegar fóstrið er 8
vikna gamalt er hjartslátturinn
orðinn það sterkur að hann heyrist
vel með nákvæmum hlustunar-
tækjum sem algeng era orðin á
spítölum. Hægt er að fá segul-
bandsupptökur með hjartslætti 8
vikna fósturs.
Hverjum tilheyrir fylgjan?
Líkami hins ófædda bams er að
ýmsu leyti miklu margbrotnari og
flóknari að gerð en okkar sem er-
um fædd. Hið ófædda barn hefur í
rauninni fleiri líffæri. Þau era líkn-
arbelgurinn sem myndar hús um
vikur hafa frumuskiptingar orðið
30 sinnum, og frumurnar era orðn-
ar 1 milljarður að tölu.
Þegar fóstrið hefur fest rætur í
legi móðurinnar sendir fáaö eftir
um þijá daga, efnafræðileg horm-
ónaboð til móðurinnar sem stöðva
frekari framleiðslu eggframa og
sem segja líkama móðurinnar að
búa sig undir fæðingu afkvæmis-
ins. „Hér er ég komið,“ segir hið
ófædda bam í sínum skilaboðum
til móður sinnar, „nú er það ég sem
ræð ferðinni". Líkami móðurinnar
tekur þar með gríðarlegum breyt-
ingum. Það er hið ófædda bam sem
sjálft setur sinn fæðingardag. Meö
hormónaskilaboðum segir það lík-
ama móður sinnar nákvæmlega
hvenær það vifji fæðast í þennan
heim.
fyiri grein
KjaHariim
Tryggvi Helgason
flugmaður, Akureyri