Dagblaðið Vísir - DV - 21.06.1988, Síða 15

ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚNÍ 1988.
15
Konungsveldi eða lýðræði
Framfarir í heiminum fylgja
ákveönu ferli. Gufuskipiö tekur viö
af árabátnum, bíUinn tekur við af
hestvagninum og tæknin leysir
betur og betur úr þörfum fólks.
Þjóðfélagið hefur einnig breyst í
tímans rás. Lénsskipulag og kónga-
veldi hefur vikið fyrir lýðræðis-
legri stjómarháttum sem gert hafa
þjóðfélagið réttlátara. Með lýð-
veldistökunni gafst tækifæri á því
að beyta íslandi úr konungs- og
fulltrúaveldi í lýðveldi.
Lýðræðið hefur hins vegar ekki
enn komist í framkvæmd og viö
btium enn við fulltrúaveldi kon-
ungstímans. Komandi forsetakosn-
ingar munu skera úr um það hvor
er sterkari, konungssinninn í okk-
ur eða lýðræðissinninn, og hvort
við þorum að fylgja framrás tímans
og kjósa það forsetaefni sem býður
upp á virkara lýðræði.
Tregðulögmáiið
Framvinda sögunnar þarf að
halda áfram en á leiðinni hindrar
tregöulögmálið - fáfræðin og
hræðslan við þaö sem ekki hefur
þekkst áður, jafnvel þótt það sé
fólki til góðs. Hér á íslandi var ein
stærsta mótmælaganga, sem farin
hefur verið, gegn símanum. Bænd-
ur óttuðust að símalínumar
myndu fella nyt úr kúnum en í dag
nota þeir þetta þarfatæki og mjólk-
urframleiðslan hefur ekki beðið
hnekki af. Fyrstu tölvurnar gerðu
marga dauðskelkaða en í dag
myndi þjóðfélagið lamast án þeirra
og enginn amast lengur við þeim.
KjaUariim
Júlíus K. Valdimarsson
markaðsstjóri
Lýðræðið þarf að þróast
Lýðræðið þarf að þróast ekki síð-
ur en tæknin og reyndar yröi
tæknisamfélag nútímans að
ófreskju án lýðræðis og virkrar
þátttöku fólks í þjóöfélaginu. Ge-
orge Orwell lýsir þessu vel í bók
sinni, „1984“, sem íjallar um alræöi
stórabróður. Lýðræði þar sem fólk
hefur bein áhrif á gang mála er lítt
þekkt ennþá í þjóöfélaginu. Slík
þróun er að vísu hafin í atvinnulíf-
inu þar sem erfítt er að ná árangri
án virkrar þátttöku starfsfólksins.
Árangur í þjóðfélaginu og velferð
fólks er einnig undir slíkri virkri
þátttöku fólksins komin.
íslendingar ríði á vaðið
íslendingar hafa betri möguleika
til þess að ríða á vaöið til að þróa
lýðræðislega stjórnarhætti en flest-
ar ef ekki allar aðrar þjóðir. Það
er vegna þess að við lýðveldistök-
una 1944 var stjómarskráin þannig
úr garði gerð aö þjóðinni var gefið
æðsta valdið. Orðið lýðveldi lýsir
þessu vel. „Lýðurinn" - fólkið -
skyldi hafa völdin. Forsetinn getur
vísað gjörðum þingmanna og ríkis-
valds - lögunum - til þjóðarinnar
og ákvörðun þjóðarinnar er þá
stjom og embættismannakerfi.
Arkitektar framtíðarinnar
Þarna vom þjóðfélagslegir arki-
tektar framtíðarinnar að verki. Við
losnuðum við vald konungs, við
urðum lýöræðisríki samkvæmt
stjómarskránni. En ef til vill var
breytingin of mikil. Þetta var eins
og að rétta aldamótamanninum
tölvu í hönd. Mikill ótti greip um
sig innan þess fámennisstjómar-
kerfis sem þróast hafði í skjóli kon-
ungsveldisins og fyrsti forsetinn,
sem reyndar var ekki kjörinn af
þjóðinni heldur af stjómmála-
mönnunum, mótaði strax þá venju
að þetta nýja stjórnarskipunar-
form skyldi ekki undir neinum
kringumstæðum notað. Embættis-
menn og fámennisveldið hefur all-
ar götur síðan talið forsetum lands-
ins trú um aö lýðræðisákvæðunum
ætti ekki að beita. Svo langt hefur
þetta gengið að núverandi forseti,
frú Vigdís Finnbogadóttir, hefur
látið svo um mælt að ekki megi
nota lýðræðið því að þá yrði' það
bara ofnotað. Þetta er líkt því sem
sagt var um tölvurnar á sínum
tíma, þaö yrði alltof mikið af þeim.
Við brosum þó góðlátlega að slík-
um fullyrðingum í dag og notum
tölvumar óspart.
Framlenging dönsku
krúnunnar
Fámennisklíkan hefur sem sagt
unnið fyrstu lotuna og gert forseta-
embættiö að framlengingu dönsku
krúnunnar. Til þess að staðfesta
það skreyta þeir enn sjálft Alþing-
ishúsið með dönsku kórónunni.
Kannski er það táknrænt fyrir það
hvemig þeir líta á æösta embættis-
mann landsins, forseta íslands.
Rofnar hefðir
Sigrún Þorsteinsdóttir er lýðræð-
issinni og með framboði sínu gerir
hún uppreisn gegn konungsveld-
inu. Með því að bjóða fram gegn
starfandi forseta er hún að ijúfa
hefö. Alltaf þegar hefðir em rofnar
koma fram miklar tilfinningar og
jafnvel hneykslun. Til em frásagn-
ir af mikilli vanþóknun fólks þegar
Fjölnismenn ásamt Jóni Sigurðs-
syni vildu hnekkja veldi konungs.
Hvernig dirfðust þessir menn,
sagöi fólk, að rísa upp gegn kon-
unginum, þessum glæsilega manni
sem þjóðin elskaði, hvílíkt van-
þakklæti var með þessu sýnt fyrir
allt sem hann hafði gert fyrir þjóð-
ina. Og myndir af danska konung-
inum héngu uppi á öllum betri
heimilum. Aðrar myndir eru hins
vegar einriig til frá síðustu öld sem
sýna konunginn ásamt hirðmönn-
um hans þar sem þeir láta íslend-
inga skríöa um túnið hjá landstjór-
anum á Bessastöðum og gelta fyrir
sig fyrir nokkra skildinga.
Konungssinnar
eða lýðræðissinnar?
Sú hneykslun, sem fram hefur
komið yfir því að Sigrún Þorsteins-
dóttir hefur boöið sig fram gagn-
vart starfandi forseta, á ekkert
skylt viö viðbrögð lýðræðissinna
gagnvart lögbundnum kosningum.
Þessi sterku tilfinningaviðbrögð'
veröa einungis skilin og útskýrð
með því að^yiö lítum á forsetann
sem eins konar konung og að við
séum ennþá dáhthr konungssinnar
inn við beiniö.
Lýðræðissinnum þykir vænt um
kosningar og vilja ekki fyrir nokk-
um mun vera þrælar konungs eða
fámennisveldis.
Þeir sem eru lýöræðissinnar
kjósa Sigrúnu Þorsteinsdóttur.
Júlíus K. Valdimarsson
„Embættismenn og fámennisveldið
hefur allar götur síðan talið forsetum
landsins trú um að lýðræðisákvæðun-
um ætti ekki að beita.“
æðri öhum alþingismönnum, ríkis-
Barátta fyrir sjálfstæði þjóðarinnar:
Herstöðvaandstaða
Á lesendasíðu DV 31. maí gaf
að hta svohljóðandi fyrirsögn:
„Herstöðvaandstæðingar: Samtök-
in skreppa saman“. - Þama lýsir
skoðun sinni maður sem nefnist
Sigtryggur B. Maður þessi segist
hafa verið að horfa á frétt í sjón-
varpi frá fundi Samtaka herstöðva-
andstæðinga á Lækjartorgi.
„Þunnur er nú hópurinn orð-
inn,“ segir hann og telur að þessi
samtök séu búin að syngja sitt síð-
asta. . . . Hvaða fundarefni buðu
samtökin t.d. upp á þama á Lækj-
artorgi?" segir hann enn fremur,
„Jú, baráttuna gegn vígbúnaði í
höfunum. . . Slík barátta finnst
þessum snjaha íslendingi nauðaó-
merkheg og lítils virði.
Sagði ég annars íslendingi? - Mér
dettur nú í hug gamah vísupartur:
„Dugur ahur drepst í þér, danskur
íslendingur. . . .“ Þetta var víst i
þann tíð sem litlir karlar snobbuðu
fyrir Danskinum og vhdu helst
hætta að tala íslensku. En hvað
eigum við að kalla htla karla sem
thheyra þjóð er látið hefir land sitt
undir erlenda herstöð í nær 40 ár
en staöhæfir að þar sé engin her-
stöð og hafi aldrei verið? Kannski
á málflutningur hans eftir að kaha
fram nafnið síðar? „Hvers vegna
eru Samtök herstöðvaandstæðinga
að lognast út af?“ spyr þessi aðdá-
andi bandarískrar hemaðarstefnu.
Og hann svarar sér sjálfur - telur
aö sú kynslóð, sem upphaflega
stofnaði samtökin, nenni ekki að
standa í þessu lengur. Margir
þeirra séu hka gengnir í bisness-
björg eða famir að pluma sig íjár-
hagslega í einkavæðingunni.
....Aðalástæðan fyrir fækkun
herstöðvaandstæðinga er kannski
nafniö sjálft,“ segir hann enn frem-
ur. „Flestir landsmenn vita að hér
er engin herstöð og hefur aldrei
Kjallariim
Aðalheiður Jónsdóttir
verslunarmaður
verið. Hér á landi er jú staðsett
vamarliö frá einni sterkustu
bandalagsþjóð okkar, Bandaríkja-
mönnum, sem helst studdu okkur
í því að ná viðurkenningu á sjálf-
stæði okkar árið 1944. . . .“
Kannski er ekki von að vesahngs
maöurinn viti hvers vegna sá
stuðningur var veittur fyrst hann
veit ekki aö hér er erlend herstöð?
Bisnessbjargfugl
Ekki ætti þessum bisnesshjarg-
fugh að vera hlt of gott að gera sér
vonir um að fáir herstöðvaand-
stæðingar séu orðnir til í þessu
landi. En þar sem hans „herfileg-
heit“ veit aö herstöðvaandstaða og
bisnessbjörg fara ekki saman skhst
mér að hann muni ekki misvirða
að vera kenndur við fyrirbærið,
síðari hluta nafnsins vænti ég að
ekki þurfi að útskýra.
Vel má vera að rétt sé að margir
herstöðvaandstæðingar hafi geng-
ið á vit við gróðahyggju og þær
baráttuaðferðir sem standa fyrir
sínu í kapítahsku þjóðfélagi og telji
það ekki með sóma sínum að berj-
ast fyrir herlausu landi og sjálf-
stæði þjóöarinnar. En það er nú svo
að maöur kemur í manns stað og
það mun sannast í þessu tilfehi.
Ég trúi því ekki að íslenska þjóðin
fari ekki að átta sig á því að engin
smáþjóð getur haft erlendan her í
landi sínu áratugum saman án þess
að bíða af því varanlegt tjón. Og
líklega er það svo að tjónið sé nú
þegar orðið meira en nokkur getur
fylhlega gert sér grein fyrir. Þó að
ég sé þess fullviss aö það er aðeins
óskhyggja undarlegs manns að
flestir íslendingar séu svo andlega
fatlaöir aö halda að hér sé engin
herstöð og hafi aldrei verið. Enda
ætti að vera alveg nóg fyrir þjóð-
félagið að hafa einn á slíkri bylgju-
lengd. . . . Og skal ekki íjölyrða
um það frekar.
Andleg reisn
Hins vegar vakti athygh mína
frétt í þessu sama blaði sem bar
yfirskriftina: „Fróðlegurþátturum
ísland í hohenska sjónvarpinu".
Þarna var sagt frá sjónvarps-
mynd sem gerö var á Islandi af
hohenskum aðhum og sýnd var í
hohenska sjónvarpinu.
Fréttamaðurinn gat þess aö trú-
lega hefði þessi sjónvarpsþáttur
ekki vakið sérstakan áhuga hjá
áhorfendum að heimsækja þetta
land í noröri. Helst hefði verið aö
heyra að þeir sem horfðu á þáttinn
og hann talaði við áhtu að íslend-
ingar væru stórfurðulegt fólk og
mjög ánægðir með sjálfa sig - meira
en góðu hófi gegndi.
Þama haíði verið rætt við margt
fólk: unga skákmenn, skáld og
„kokhrausta" veitingahúsagesti
sem sögðu íslendinga vera leiðandi
afl í heiminum á öllum sviðum.
Einnig hafði verið rætt um bók-
menntaáhuga íslendinga.
„Við höfum því ekkert með
heraðgera"
Viss kafh í þessari frétt vakti
sérstaklega athygli mína. Og leyfi
ég mér að hafa hann hér yfir orð-
rétt: „. . . .Sagöi forseti íslands,
Vigdís Finnbogadóttir, að á hverfu
heimih á íslandi væri stór bóka-
skápur fuhur af bókum sem böm
og unghngar læsu mikið.
Þegar Vigdís, sem kom vel fýrir
og var hress, var sjiurð hvers vegna
ekki væri her á Islandi sagði hún
að þaö væri af því að íslendingar
gætu aldrei marsérað eða gengiö í
takt. Þeir væru svo mikhr einstakl-
ingshyggjumenn. íslendingar væm
ekki nema 250.000 en við létum eins
og við væmm tvær milljónir. Við
hefðum því ekkert með her að
gera. . . ."-Viðhefðumþvíekkert
meö her að gera. - Þessi orð sögð
af forseta íslands láta einkar vel í
eyrum.
Þetta er reyndar það sem her-
stöðvaandstæðingar hafa löngum
vitað og sagt en lítinn árangur bor-
ið. . . En það er nú önnur saga. -
Ef forseti íslands vildi hins vegar
endrum og eins minnast á slíkt
mundi það vafalaust skha meiri
árangri.
En að sjálfsögðu er meira gaman
að tala um velferðarþjóðfélagið,
menningu þess og sögu og að allir
hafi aht til alls, hversu marga sem
örvæntingin kann að hafa lamað
svo að þeir hreinlega hafa gefist
upp í lífsbaráttunni.
Snara í hengds manns húsi
Það er líka vel skiljanlegt að for-
seti íslands sé ekki að minnast á
þetta feimnismál borgaranna sem
þeir hafa reynt aö fela undir yfir-
skini þjóðaröryggis. Það væri rétt
eins og tala um snöru í hengds
manns húsi. . . Skiljanlega yrði
þaö ekki vinsælt hjá núverandi rík-
isstjórnarflokkum sem ekki máttu
vera að því á síðasta þingi að sinna
nauðsynlegustu þingstörfum út af
æru látins manns sem þeir óttuð-
ust að yrði dregin fram úr skúma-
skoti og birtist alþjóð í allri sinni
dýrð.
Hvernig væri annars fyrir þessa
menn að láta annarra víti sér að
varnaði verða og stinga við fótum
áður en það er of seint? Aht er
breytingum háð; þvi er ekki víst
aö stjómmálamenn standi aha tíð
í þvi að fela æru látinna foringja
þótt hún kunni að þola iha dags-
birtuna.
Aðalheiður Jónsdóttir
„Eg trúi því ekki aö íslenska þjóðin
fari ekki að átta sig á því að engin
smáþjóð getur haft erlendan her 1 landi
sínu áratugum saman án þess að bíða
af því varanlegt tjón.“