Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.1988, Síða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Blandin ánægja af áli
Þótt nýtt álver í Straumsvík auki þjóðarframleiðslu,
er margt, sem getur komið í veg fyrir, að það verði okk-
ur óblandið ánægjuefni. Sumt af því þekkjum við frá
ísal, sem þar er fyrir, eða getum gert okkur grein fyrir,
einmitt í ljósi reynslunnar af fyrsta stóriðjuverinu.
Að þessu sinni eru sjónarmið byggðastefnu miklu
harðvítugri en þau voru, þegar ísal var reist. Reyðfirð-
ingar, Akureyringar og Sunnlendingar hafa heimtað
þetta álver eða annað álver til sín. Málgagn iðnaðarráð-
herra þræðir slík ver daglega upp á fréttakrókinn.
Einn gæludýraforstjórinn á Akureyri hefur lagt til,
að gerð verði byggðakaup um álverið. Reykvíkingar og
Reyknesingar afsah sér einhverjum öðrum gæðum í
skiptum fyrir álver í Straumsvík, til dæmis fiskveiði-
kvóta. Ummæh hans gefa tóninn um framhaldið.
Reykvíkingar og Reyknesingar hafa ekki verið spurð-
ir um, hvort þeir vilji fá álver. Óhklegt er, að þeim sé
það shkt hjartans efni, að þeir séu reiðubúnir að fórna
því sínum htlu molum af nægtaborði skömmtunarstjór-
anna í ráðherrastólum núverandi ríkisstjórnar.
Líklegra er, að Reykvíkingar og Reyknesingar væru
fegnir að sjá á eftir álverinu og vandamálum þess th
Reyðarfjarðar, Akureyrar eða Þorlákshafnar. Galhnn
er bara sá, að útlendingarnir, sem borga brúsann, vilja
ekki leggja krónu í hina séríslenzku byggðastefnu.
Kíshmálmverksmiðjan varð aldrei að raunveruleika,
af því að hún var bundin við Reyðarfjörð. Ef hana hefði
mátt byggja við hhð járnblendiverksmiðjunnar í Hval-
firði, væri hún nú í smíðum, af því að útlendingarnir
hefðu þá tahð hana nokkurn veginn arðbæra.
Ætlunin er að nota fyrirhugað álver í Straumsvík til
að heíja nýjan öfundarsöng í garð Reykjavíkursvæðis-
ins. Því er nærtækt að sleppa álverinu, alveg eins og
við létum kísilmálmverksmiðjuna eiga sig. Næg er
spenna dreifbýhs og þéttbýhs, þótt álver bætist ekki við.
700-900 manns þarf til að reisa álverið nýja og virkjan-
ir, sem því fylgja. 400-500 manns þarf til að reka verið,
þegar það er fuhgert. Hvort tveggja veldur töluverðri
þenslu, þótt á Reykjavíkursvæðinu sé. Hún leggst ofan
á hina miklu þenslu, sem fyrir er á þessu svæði.
Stjórnvitringar okkar geta varla htið upp úr vand-
ræðalegri og vonlausri baráttu sinni við að koma niður
verðbólgu og vöxtum í landinu og að ná jafnvægi í at-
vinnulífi þjóðarinnar. Nýtt álver mun gera þetta eilífðar-
stríð þeirra enn minna marktækt en það er núna.
Ekki hefur verið mikið fjahað um, hve hættulegt er
að hafa mörg egg í einni körfu. Ef við gerum útflutning
áls að uppsprettu þriðjungs útflutningstekna okkar, er-
um við orðin eins háð heimsmarkaðsverði áls og sumar
þjóðir þriðja heimsins eru háðar sinni einhæfu stóriðju.
Ekki er nóg með, að við lendum í dæmigerðum þriðja
heims vanda í sveiflum verðs á áh sem útflutningsafurð-
ar. Að auki koma svo sveiflur orkuverðs, sem sennhega
verða látnar fylgja heimsmarkaðsverði áls. Það hefur
nú á hálfu öðru ári sveiflazt milh 12,5 og 18,5 mhls.
Einnig er áhyggjuefni, að hugsjónamenn stóriðju gera
ráð fyrir, að nýtt álver í Straumsvík gleypi flesta hag-
kvæmustu virkjanakostina. Það þýðir óbeint, að við
þurfum síðar að virkja dýrar fyrir okkur sjálf, og hækk-
ar þannig óbeint orkuverð th almennings í framtíðinni.
Aukin byggðaöfund, þensla, mengun og einhæfni og
hækkað orkuverð almennings eru atriði, sem við verð-
um að hafa í huga, áður en við fógnum nýju álveri.
Jónas Kristjánsson
„Evrópubandalagið gerir ráð fyrir frjalsum fjármagnsflutningum milli landa sem einu þeirra atriða sem í
gildi eiga að ganga með innri markaðnum 1992,“ segir í greininni. - Leiðtogar Evrópubandalagsríkjanna.
Lánsfjármark-
aður í ólestri
Menn ræða nú mikið sín á milli
um ástand á lánamarkaði. Nefnd
hefur riýlega skilað áliti og telur
ekki ástæðu til breytinga á grund-
velli lánskjaravísitölu að svo
stöddu.
í raun er svo komið að í landinu
eru tveir lánsfjármarkaðir, annars
vegar erlent lánsfé, hins vegar inn-
lent lánsfé. Vegna gengisstefnunn-
ar er erlenda lánsféð miklu hag-
stæðara lántakendum. Skömmtun-
ar- og úthlutunarstarfsemi er því
komin í gang. Þeir sem hæst hafa
talað um skömmtun og úthlutun
lánsíjár á timum óverötryggös
sparújár standa nú sjálfir í
skömmtun og úthlutun erlendra
lána.
Þensla á lánamarkaði
Ýmsir helstu forystumenn pen-
ingamála þjóðarinnar hafa haldið
margar ræður um að jafnvægi
verði að nást á lánamarkaði. Þaö
muni gerast með því að vextir
hækki og nái hámarki þegar eftir-
spum eftir lánsfé minnki vegna
hárra vaxta.
Fræg era orð utanríkisráðherra
um að þessi lögmál gildi ekki hér.
Ekkert slái á lánsfjáreftirspum.
Menn taki öll lán sem þeir geti
fengið og spyrji ekki einu sinni um
kjör.
Staðreyndin er sú að vaxtakerfið
hefur reynst vanmegnugt að leysa
þessi mál. Ytri aðstæður valda því
að eftirspurn vex þannig aö jafn-
vægið virðist alltaf fjarlægjast. Tvö
dæmi í stöðunni í dag:
1. Ríkissjóöur þarf aö fá að láni ca.
6000 m. kr. fram á haustið. Þetta
fé vill fjármálaráöherra taka á
innanlandsmarkaði og er fræg
deila hans við bankana um að
annaðhvort kaupi þeir ríkis-
skuldabréf eða bindiskyldan
verði aukin. Halda menn að það
verði til aö lækka vexti að ríkis-
sjóöur tekur 6000 m. kr. út af
yfirspenntum lánamarkaði
núna?
2. Fastgengisstefnan hefur valdið
rekstrarhalla útflutningsat-
vinnuveganna. Þjóðhagsstofnun
spáir auknum halla út árið.
Væntanlega verður þessi halli
að verulegu leyti fjármagnaður
með lánsfé. Þessi halli mun auka
Kjallariim
Guðmundur G.
Þórarinsson
alþingismaður
þrýstinginn á lánamarkaði um
nokkra milljaröa.
Þannig mætti lengi telja. Vaxta-
kerfið ræður ekki við þessar breyt-
ingar. Jafnvægið fjarlægist vegna
annarra ákvarðana.
Nýtt skömmtunarkerfi
Við þessar aðstæður hefur verið
búiö til nýtt skömmtunarkerfi. All-
ir vilja fá erlend lán, þau eru miklu
ódýrari og hin er heldur ekki að
hafa. Úthlutun þessara gæða er síð-
an í höndum skömmtunarstjóra,
sem ákveður hverjir skuh njóta,
hverjir skuli græða eða einfaldiega
bjargast. Hvar er nú frjálsræð-
ið?
Ég er raunar þeirrar skoðunar
að þessi skömmtun á erlendu fjár-
magni, þessi ótti við innstreymi
e'rlends fjármagns, sé leifar af
gömlum haftahugsunarhætti.
Raunar eru þetta „ný höft“.
Hér áður töldu menn að allt færi
yfir ef vörainnflutningur væri gef-
inn frjáls. Nú vilja menn stjórna
erlendri lántöku.
Mér sýnist af ýmsum erlendum
ritum um hagfærði að stjóm pen-
ingamála hafi mjög breyst í okkar
umheimi. Frjálsir fjármagnsflutn-
ingar milli landa hafa breytt stjóm-
tæki ríkisstjórna, þegar stjórna á
með peningamagni í umferð. Það
er í raun ekki hægt lengur, heyrir
tímanum til.
Evrópubandalagið gerir ráð fyrir
frjálsum fjármagnsflutningum
milli landa sem einu þeirra atriða
sem í gildi eiga að ganga með innri
markaðnum 1992. Ég held að við
verðum aö laga okkur að þessu.
Ríkisábyrgð á erlendum lánum á
að vera undantekningaratriði. Að
öðru leyti verður að opna lána-
markaðinn hér á landi.
Tvöfalt lánakerfi, eins og nú er í
gangi, þar sem stjórnvöld úthluta
gæðum úr öðru kerfmu og þiggja
velvild fyrir, gengur auðvitað alls
ekki. Það eru blindir menn sem sjá
ekki að þetta gengur ekki upp.
Lánskjaravísitalan
Ég varð fyrir miklum vonbrigð-
um með niðurstöður vísitölunefnd-
arinnar. Mér virðist niðurstöðum-
ar um að ekki sé ástæða til breyt-
inga stangast á við rökstuðning
nefndarinnar.
Ég flutti tillögu á Alþingi um að
ríkisstjórnin skipaði nefnd, sem
endurskoöaöi grandvöll lánskjara-
vísitölunnar. í kjölfar þess tillögu-
flutnings var þessi nefnd skipuð.
Lánskjaravísitalan okkar er ein-
göngu kostnaðartengd. Hún tekur
ekki mið af öðrum verðmætabreyt-
ingum í þjóðfélaginu. Vonandi
verður skýrsla nefndarinnar tilefni
víðtækra umræðna í þjóðfélaginu.
Guðmundur G. Þórarinsson.
„Þeir sem hæst hafa talað um skömmt-
un og úthlutun lánsfjár á tímum óverð-
tryggðs sparifjár standa nú sjálfir 1
skömmtun og úthlutun erlendra lána.“