Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.1988, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988.
15
Hvað ræður launum fólks?
ísland er býsna merkilegt land
- svona í samanburði við önnur
lönd. Eitt það sem gerir landið
svona merkilegt er að hér býr bara
ein stétt. Eða svo segir sagan. Hér
vinna nefnilega allir myrkranna á
milli (svona næstum því) og eru þvi
allir eins konar verkamenn. Þetta
stafar þó ekki af því að menn séu
svona óskaplega duglegir heldur
finnst flestum að þeir þurfi að
vinna mikiö því að öðrum kosti séu
launin svo óskaplega lág.
Nokkur dæmi
En hvað er það sem ræður laun-
um fólks á íslandi? Hvað veldur því
að húsýörður í bamaskóla hefur
42.000 kr. í mánaðarlaun eftir aid-
arflóröungs starf og nær ómenntuð
vélritunarstúlka hjá verðbréfafyr-
irtæki fær 84.000 kr.? Og hvað veld-
ur því að nýbyrjaður lektor við
Háskóla íslands hefur helmingi
lægri laun en kunningi hans úr
viðskiptafræðinni sem gafst upp í
miðju námi og fór að vinna hjá
samtökum atvinnurekenda?
Framboö og eftirspurn
Fljótt á litið viröist sem annars
vegar ráði samningar og hins vegar
framboð og eftirspurn markaðar-
ins. Sem sagt, í ööru tilfellinu er
um opinbera starfsmenn að ræða
og í hinu starfsmenn á hinum
frjálsa vinnumarkaði. En hvað
skyldi þá valda því að verkamaður
hjá alfrjálsum byggingarverktaka
hefur helmingi lægri laun en sú eða
sá sem reiknar út kaupiö hans?
Ekki svo að skilja aö ég viti svar-
ið og sennilegast veit það enginn.
En hitt fer vart milli mála að eitt-
hvað er stórlega bogið við hvemig
vinna manna er verðlögö. Það er
fjarri mér að halda því fram að all-
ir ættu að hafa sömu laun gegnum-
sneitt í þjóöfélaginu. En launamun-
ur manna hlýtur að eiga að byggj-
ast á einhveijum rökum. Ábyrgð
var til dæmis í eina tíö talin
rökstyðja hærri laun. Og svo er enn
KjaUarinn
Ágúst Hjörtur
verkamaður
í dag, það er bara ekki sama á
hveiju maður ber ábyrgð.
Ábyrgðarstörf
Tökum sem dæmi bamfóstm
sem allan daginn ber ábyrgð á tölu-
verðum hópi barna. Hún ber
ábyrgð á lífi þeirra og limum en
ekki síður andlegum þroska þeirra.
Ef eitthvað er að marka það verö-
mætamat, sem viö dagsdaglega
þykjumst játa, þá ber bamfóstran
ábyrgð á því verðmætasta sem við
eigum, bæði sem foreldrar, þar sem
um er að ræða þömin okkar, og
sem þjóðfélag, þar sem um er að
ræöa framtíð okkar. Samt er þetta
„ábyrgöarstarf1 sennilega lægst
launaða starfið í landinu.
Ef barnfóstra bregst í starfi er
skaðinn stundum óbætanlegur um
aldur og ævi. Bregðist hins vegar
maður í ábyrgðarstöðu hjá stórfyr-
irtæki er tjóniö af hans völdum
ávallt bætanlegt, þó eigendum fyr-
irtækisins kunni að finnast það til-
finnanlegt um stundarsakir. Þessu
til viðbótar má kannski nefna að
grundvallarlögmálið um framboð
og eftirspurn virðist ekki láta til sín
Aukinheldur hefur þessi launastefna,
ásamt því flokksskipulagi sem viö bú-
um við, leitt til þess að á Alþingi velj-
ast aðallega meðaljónar sem litlu fá
áorkað en ekki það einvala lið sem þar
þyrfti að sitja
taka hér. Þannig em fóstrur eftir-
sóttar mjög og hafa lengi verið en
þaö hefur engan veginn skilað sér
í hærri launum. Það virðist því
vera stórt bil milli þess verðmæta-
mats sem við opinberlega fylgjum
og þeirra launa sem við raunveru-
lega greiöum.
Hverju er um að kenna?
En hveiju eða hveijum er svo um
að kenna? Er það ríkið sem heldur
uppi þessari láglaunastefnu? Það
fer ekki milli mála aö svo hefur
verið um langt árabil. En hvað er
þá þetta „ríki“ sem mörgum finnst
svo notalegt að andskotast út í? Jú,
blessaðir stjórnmálmennirnir okk-
ar sem við kjósum af svo mikilli
trúmennsku skipti eftir skipti. Og
oftar en ekki eru þetta sömu menn-
imir og við kjósum líka í trúnaðar-
stöður í stéttarfélaginu okkar.
Þetta veit náttúrlega hvert manns-
barn og því er bölsótast í þessum
mönnum ár og síð.
Illa launaðir þingmenn
Þessir stjómmálamenn eru
kannski besta dæmið um hvert
þessi láglaunastefna hefur leitt
okkur. Þingmannslaun eru og hafa
lengi verið lág á flestra mæli-
kvaröa, nema kannski þeirra sem
enn lægra eru launaðir. Þetta hefur
leitt til þess að flestir þingmenn
sinna öðrum störfum meðfram
þingmannsstarfi. Og það segir sig
sjálft að þá sinna þeir ekki þing-
störfum sínum sem skyldi. Aukin-
heldur hefur þessi launastefna,
ásamt því flokksskipulagi sem viö
búum við, leitt til þess að á Alþingi
veljast aðallega meðaljónar sem
litlu fá áorkað en ekki það einvala
lið sem þar þyrfti að sitja.
Hver er lausnin?
Og hver er svo lausnin? kunna
menn að spyija. Við því er ekkert
einhlítt svar. Hins vegar verða
menn að gera sér grein fyrir því
að laun manna eru ekki ákveðin
af einhverjum fjarlægum guði eða
ósýnilegri hönd markaöarins held-
ur af mönnunum sjálfum í þeim
kringumstæöum sem þeir búa við.
Séu menn því sammála að launa-
mál á íslandi séu á hálli og afar
óskynsamlegri braut er ekkert
annað að gera en setjast niður og
upphugsa hvernig þeirri þróun
veröi stýrt í skárri farveg. Menn
geta ekki firrt sig allri ábyrgð á því
hvernig samfélagið er og kennt ein-
hverju óskilgreindu „kerfi“ og
ómögulegum stjómmálamönnum
(sem menn sjálfir kusu) um allt
saman. Menn vita þaö af gamalli
reynslu að „kerfið“ breytir fáu til
batnaðar. Þess vegna verða menn
aö gera þetta sjálfir, hver á sínum
vinnustað, í sínu verkalýðsfélagi, i
sínum stjórnmálaflokki.
Ágúst Hjörtur
Barnfóstran ber ábyrgð á þvi verðmætasta sem við eigum ..., segir m. a. i greininni.
Ræktum happaskóg og lukkusand
„Hér er komið með þá tillögu að sam-
einast verði um að veita skógrækt og
sandgræðslu einkaleyfi á skafmiðan-
um og verja síðan hagnaðinum til að
bjarga landinu frá meiri auðn og eyði-
leggingu.“
I dag er uppblástur og gróðureyð-
ing einn mesti blettur á þjóðinni
og það er okkur til skammar aö
snúa ekki vörn í sókn. Við höfum
enga afsökun. Forfeður okkar
beittu landið til að hafa ofan í sig
og á. Sauðkindin hélt í okkur líf-
inu. Nú er þetta breytt og græða
þarf upp aftur þaö sem búið er að
ofnota og eyðileggja.
Happa- og lukkuæðið
Happdrætti hafa lengi verið vin-
sæl með þjóðinni og nú hefur skaf-
miðinn komið til viðbótar. Af þessu
hafa mörg þörf samtök verulegar
tekjur, sem koma þeim vel.
Samt væri það enn betra og þarf-
ara, ef hægt væri að beina öllu
þessu happa- og lukkufé í þjóðará-
tak til skógræktar og sandgræðslu.
Hér er komið með þá tillögu, að
sameinast verði um að veita skóg-
rækt og sandgræðslu einkaleyfi á
skafmiðanum og veija síðan hagn-
aðinum til að bjarga landinu frá
meiri auðn og eyðileggingu. Þetta
er í dag verðugasta verkefnið.
Happaskógur
Víða má taka fyrir stór og sam-
felld svæði og rækta skóg. Þetta
verða friðlönd fyrir okkur mennina
og með gróðrinum kemur aukið
fuglalíf svo dæmi sé tekið. Ef þetta
væri kostaö með sölu skafmiða,
mætti nefna þetta „happaskóg" svo
mið sé tekið af happaþrennu.
Nokkuð hefur gengið í skógrækt-
inni, en með miklu íjármagni má
koma af stað byltingu í þessari
ræktun, sem sjá myndi stað fljót-
lega. Borgarbúar þurfa að komast
Kjallarinn
Lúðvík Gizurarson
hæstaréttarlögmaður
út á grasið á sumrin og þarna yrðu
kjörin útivistarsvæði, ef rétt væri
á haldið.
Lukkusandur
Þótt skógræktin sé til mikilla
framfara, þá er sandgræðslan
nauðsyn. Stór landsvæði blása enn
upp eða þeim skolar burtu í rign-
ingu. Með nútímatækni er auðvelt
að snúa þessu við og rækta upp
auðnina og sandana. Þá mætti
kalla þá gróðurreiti „lukkusand“,
þegar sandgræðsla heíði tekið við
af sandfokinu, sbr. lukkumiðana í
smámiðahappdrættinu.
Leigjum afréttina
Ef nægt fé væri fyrir hendi, mætti
taka hluta afréttanna á leigu hjá
bændum og friða fyrir beit. Ef
þarna væri sáð lúpínu í auðnina á
afmörkuðum, girtum svæðum, þá
væri þetta á stuttum tima þakið
gróðri, þar sem lúpínan framleiðir
sinn áburð sjálf og allt verður
grænt í kringum hana.
í raun og veru mætti svo beita
c
þessi ræktunarhólf eftir nokkur ár,
þar sem gróöurinn væri þá búinn
að ná völdum og vöm hefði veriö
snúið í sókn. Slík beit yrði þá innan
þeirra marka, sem bjóða mætti
landinu.
Stór landflæmi eru í dag svo illa
farin að ekkert getur bjargað þeim
nema algjör friðun. Einnig yrði að
sá í þessar óbyggðir lúpínu, birki
og grasfræi ásamt áburði. í miklu
magni sigrar þetta uppblásturs-
sandinn og allt er hægt aö gera,
þegar fjármagnið er nógu ríflegt og
ekkert er til sparaö.
Nióurlag
Viö eigum ekki að sóa lukku- 'og
happapeningunum i smáu tökin.
Gerum skafmiðann að sigurvopni
í baráttunni við eyðingu lands og
gróðurs. Eftir nokkur ár getum við
þá ferðast um okkar fallega land
og litiö augum grænan happaskóg
og gróinn lukkusand, þar sem áður
nauðaði svartur moldarbylur, á
sólríkum sumardegi, ef þum var
og vindur.
Lúðvik Gizurarson.
,Forfeður okkar beittu landið til að hafa ofan ► sig og á. Sauðkindin hélt í okkur lífinu. Nú er þetta breytt og
græða þarf upp aftur það, sem búið er að ofnota og eyðileggja," segir greinarhöfundur.