Dagblaðið Vísir - DV - 26.07.1988, Síða 29

ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988.
29
Lifsstm
Þvagleki er útbreitt vandamál
hjá konuxn á bameignaraldri og
öldruöum.
Ósjálfráð þvaglát orsaka marg-
vísleg vandamál hjá fólki, sama á
hvaða aldri þaö er. Margir missa
sjálfstraustið og kynlifið leggst í
rúst. Ótti er við að anga afhland-
lykt og rnargir hafa stöönga þörf
fýrir að skipta «m nærklæði.
Fólk á erfitt með að stunda lík-
amsæfingar oghjá fiestum snýst
öll hugsunin um hvort nú sé von
á „leka“, Hversdagslegir hlutir
eins og aö hlæja, hósta, standa
upp eða ganga stiga geta valdið
þvagleka og eðlilegur nætursvefn
raskast í mörgum tU vikura.
Margjr nota sérhönnuð nærfót
ogbleyjur og vissulega getur slikt
hjálpað.
Fólk ætti umsvifalaust að snúa
sér til læknis um leið og þaö finn-
urfyrir ósjálfráðum þvagleka,
_ þaðeríhansverkahringaö
* bendaálausnirtilaöráðabótá
honum.
í bandarískri könnun kom í ijós
að 10 prósent allra kvenna á
bameignaraldri þjáðust af þvag-
leka, en talið er að miklum mun
fleiri konur glími viö vandamáliö
en hafi ekki uppburöi í sér að leita
læknis. Þvi hefur verið giskað á
að þetta hlutfali geti farið aUt upp
íumSOprósent.
Hvert hlutfallið h)á öidruðum
er skal iátið ósagt en menn hafa
giskað á að lágmark 20-25 prósent
allra aldraðra þjáist af þvagleka.
Þvagleki h]á konum
Þvagleki hjá kontnn getur staf-
aö af ýmsu, blöðrubólgu, streitu,
grindarbotnsvöðvamir hafa
slaknað í kjölfar bamsburðar og
offitu.
Þvagblaðran er vöðvapoki f
neðanverðu kviðarholinu sem
þvagið safiiast í. Þangað berst það
frá nýrum í gegnum þvagleiöar-
ana. Ukaminn losar sig viö þvag
með því aö blöðruvöðvamir
dragast saman og þrýsta þvaginu
fram hjá slökum hringrásarvöðv-
anum inn i þvagrásina, sem er
HgíIsb.
stutturgangurogopnastfyrir '
framanleggöngin.
Þvagleki getur, sem fyrr segir,
stafað af blöðrubólgu enhúnget-
ur meðai annars verið algeng á
fyrstu mánuöum meðgöngu.
Flestar konur fá blöðrubólgu ein-
hvem tímann á ævinni og marg-
ar þurfa aö leita læknis af þeim
sökum.
Venjubundin streita
Streita getur birst i mörgum
myndum og orsakir hennar geta
verið margvislegar. Venjubundin
streita, sem margir búa viö í dag-
legu hfi, getur valdið því að
blöðruþol bæði karla og kvenna
verði minna. Þetta vandamál er
þó mun algengara hjá konum.
Offita er enn eitt vandamálið
sem konur á öllum aldri glima
við. Hún getur orsakað fiölmörg
vandamál, þar á meöal þvagrás-
arvandamál. Skýringarinnar á
því er fyrst og fremst að leita í
því að hjá of feitu fólki verður oft
og tíðum of mikill þrýstingur á
blöðruna og hann veldur ósjálf-
ráðumþvagleka.
Grindarbotnínn
Neðst í kviðarholinu er vöðva-
lag sem kallast grindarbotn.
Þessir vöðvar halda uppi grindar-
botninum og loka efri hluta þvag-
rásarinnar. Þegar einstaklingur-
inn er afelappaöur eru vöðvamir
í grindarbotninum slappir. En
þeir bregðast ekki rétt við þegar
konan þarf aö hósta, hlæja eða
lyfta einhverju og hún kemst ekki
hjáþví að missadálítiðafþvagL
Þetta gerist eingöngu þegar vöð v-
amir eru undir álagi eða streitu,
engin vandamál erutil staðar í
hvíld eða svefiii. Mjög margar
konur finna fyrir vægum afbrigð-
um afþessum vandamálum, sér-
staklega i kjölfar bameigna, því.
Osjálfráöur þvagleki er að ðllum I íkindum mun útbrelddara vandamál en tólk hefur almennt gert sér greln fyrlr.
DV-myndir JAK
þá vfija vöövarnir slakna, og
einnig vegna offitu.
Flestum konum, sem eiga börn
hér á landi, er bent á þessa hættu
og kennt að gera æfuigar til aö
styrkja grindarbotnsvöðvana á
nýjan leik Ef um offitu er hins
vegar að ræöa þarf viðkomandi
aðfaraímegrun.
En ef þetta dugar ekki getur
skurðaðgerö verið nauðsynleg til
að strekkja á grindarbotnsvöðv-
unum eða þá að konan þarf að
nota sérhannaða hettu, stóran
tappa, eða svamp til að hafa í leg-
göngunumádaginn.
Skyndileg þvaglátsþörf
Enn eittþvagvandamáliö hjá
konum er svokölluö ertings-
blaðra en þá dregst blaöran
sijómlaust saman. Konan fær
skyndilega þvaglátsþörf og missir
þvag áður en hún kemst á klósett-
ið og eins getur hún vaknað
skyndilega upp á nóttunni við aö
húnþurfi aökastaaf sérþvagi.
Gamalt fólk og þvagleki
Þvagleki er einnig mjög útbreitt
öldrunarvandamál hjá bæði kon-
um og körlum. Orsakimar geta
verið mýmargar en algengastar
eru þvagfærasýkingar, hreyfing-
arleysi og lyfjaáhrif. Ósjálfráö
þvaglát geta einnig stafað af
áverkum á vöðva í blöðruveggj-
unum og vegna þess aö miðtauga-
kerfið getur einhverra hluta
vegna ekki sinnt sinu hlutverki
við að stjóma þvaglátum. Erfiö-
leikar við þvaglát og tíð þvaglát
geta bent til minnkandi heila-
starfsemi - sem gjaraan fylgja því
að verða gamall. Margir beijast
við vandamáliö á einfaldan hátt.
Þeir vakna nokkrum sinnum á
nóttu til að reyna að halda sér
þurrum.
Ekki ólæknandi
Læknar geta í sumum tiivikum
gefiö lyf sem koma stöðugleika á
blöðruna. En sé það ekki unnt
getur fólk fylgt nokkrum einföld-
um ráöum tii aö minnka óþæg-
indin af ósjálfráöum þvaglótum:
til dæmis aö fariö reglulega á kló-
sett, gengið í lötum sem fijótlegt
er aö ná af sér og drekka htið,
sérstaklega á kvöldin. Einnig em
til margs konar hjálpartæki sem
fólk getur notað. Til eru sér-
hönnuð nærföt sem sjúga þvagið
hm í annað lag í nærfötunura,
þannig að lagið næst húöinni
helst tiltölulega þurrt og einnig
dregur verulega úr lyktinni. Slik
nærfot geta hindrað að þvagið
erti húðina í kringum kynfærin,
auk þess sem notkun þeirra dreg-
ur oft verulega úr sektarkennd
og skemmdum á fatnaöi.
í sumum tilvikum era ósjáifráð
þvaglát leyst með þvaglegg eða
poka. Þá er plastleiösla sett inn í
blöðrana og þvagið lekur í poka
sem síöan er tæmdur eför þörf-
um.
I lokin skal svo ítrekað, það sem
ritaö var hér að framan, aö fólk
leiti læknis um leiö og þaö kennir
þvagleka því hann einn er fær
um að leiöbeina fólki í siíkum til-
vikum.
-J.Mar
(HeimQdir: Tímuritið iljukrun. des.
198Í. Timentið Nureing, okt. 86. Tímo-
ritið Community Outlook, mars 1986.
Heimilislœknirmn og fleiri.)
Vanlíðanin sem íylgir þessu er hræðileg
„Martröðin byijaði fyrir tíu
árum þegar ég átti elstu dóttur
mína. A meðgöngutímanum átti ég
erfitt með að hafa stjóm á þvaglát-
um. Ég sagði frá þessu þegar ég fór
í mæöraskoðun en þá var mér sagt
að þetta væri eðlilegur fylgifiskur
meögöngunnar og þetta myndi lag-
ast þegar ég yrði búin að ala bar-
nið,“ segir kona sem þjáöst hefur
af þvagleka í mörg ár.
„Eftir aö bamið var fætt lagaðist
ástandiö ekki, þvert á móti versn-
aði það. Mér fannst ég ekki geta
gert neitt nema missa þvag í leið-
inni. Vanlíðanin, sem fylgir þessu,
er hræöileg. í fyrstu taldi ég mér
trú um að þetta myndi lagast af
sjálfsdáöum og þaö sem ég þyrfti
að gera væri aö reyna að halda mér
þurri. Ég reyndi að fara á klósett
mörgum sinnum á dag og ef ég fór
eitthvaö í verslun eða á mannamót
byijaði ég alltaf á því að leita uppi
klósett svo ég gæti þotið þangað ef
mér yrði skyndilega mál. En það
dugði ekki til, ég missti oft þvag á
hlaupunum og þá komu áhyggj-
umar af lyktinni. Ætli það sé ekki
hlandfýla af mér, hvað á ég að gera?
Ég-fann lausnina, hætti að fara út
og sendi manninn minn í staöinn í
búðir og ef við ætluðum að fara á
mannamót fann ég mér yfirleitt
afsökun á síðustu stundu til að fara
ekki.
Félagslega einangruð
Tíminn leið og aö því kom að ég
var orðin félagslega einangruð. Þaö
versta sem ég man eftir að hafa
upplifað var að ég fór einu sinni í
saumaklúbb með gömlum vinkon-
um mínum. Við sátum og vorum
að tala saman og ég gleymdi staö
og stimd. Allt í einu sagöi einhver
okkar eitthvaö fyndið og ég fór að
hlæja. En þá fann ég hvemig allt
fór af stað, ég fann að fötin mín
blotnuðu og ég vissi að það hlyti
að hafa komið blettur í sófann sem
ég sat í. Þar með var sælan búin
og það sem eftir var velti ég því
fyrir mér hvemig ég gæti staðið
upp og kvatt án þess aö koma upp
um mig. Eftir þetta hætti ég endan-
lega að fara í heimsóknir.
Vandamál vegna þvaglekans
bitnuðu á hjónabandinu, ég gat
ekki með nokkra móti hugsað mér
að hafa mök við manninn minn því
ég var sífellt hrædd um aö hann
kæmist aö þessu. Ég gat ekki með
nokkm móti né vildi ræða þetta
vandamál. Það var ekki fyrr en
hjónabandiö var endanlega komið
í rúst að ég fór að velta því alvar-
lega fyrir mér hvemig ég gæti losn-
aö imdan þessari áþján. Ég.herti
upp hugann og fór til læknis. Ég
man að hann spurði mig hvað am-
aði að mér og ég fór að gráta og
sagöi „Ég pissa á mig.“ Síðan er
liöinn nokkur tími en vissan um
að þetta lagist heldur í mérkjarkin-
um. Ég veit núna að þvaglekinn
stafar af því að það slaknaði óeðh-
lega mikið á grindarbotnsvöðvun-
um þegar ég átti bamið og nú
stendur tii að ég fari í smáaögerð
til að kippa þessu í liðinn.
En það besta er í raun aö geta
talað um þetta og komast að því
að ég er ekki sú eina sem hef bar-
ist við þvagleka. Því nú veit ég að
það er fjöldinn allur af fólki sem
glímir við þetta vandamál, eöa svo
sagði læknirinn minn mér.“
-J.Mar