Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1990, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR’ 2. JANÚAR 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (1J27022- FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Maður ársins
Ritstjórn DV valdi Sigurjón Óskarsson, bjargvætt og
aflakóng frá Vestmannaeyjum, mann ársins 1989. DV
er einkar ánægt með þessa útnefningu, og hún hefur
mælzt vel fyrir. Þarna fer maður, sem ekki hefur verið
daglega í fréttum eins og gildir um marga landa hans.
En þeim mun frekar er réttmætt að heiðra þennan
mann og benda ítarlega á afrek hans, bæði á síðasta ári
og fyrr.
DV hefur um langt árabil valið mann ársins. Það val
hefur tekizt vel. DV er eini íjölmiðillinn, sem þetta ger-
ir. En sé litið yfir liðin ár, kemur í ljós, að jafnan eru
þar menn og konur, sem upp úr standa. Valið á manni
ársins getur verið erfitt. Oft koma margir til greina. í
þetta sinn hefur verið vahnn maður, sem vinnur hörð-
um höndum mest í kyrrþey að starfi sínu, og afrek hans
hafa verið unnin við þá elju. Þetta er maður, sem ekki
lætur mikið yfir eigin afrekum, en honum fmnst gjarn-
an, sem verkum hans sé stýrt af æðri hendi.
Þegar litið er yfir farinn veg, verður manni oft fyrst
hugsað til stjórnmálamannanna. Hafa einhverjir þeirra
unnið veruleg afrek á hðnu ári? Svo er ekki. Sumir
hafa staðið sig vel, aðrir Ula. Ýmiss konar vandræða-
mál hafa einkennt stjórnmálin. Núverandi ráðherrar
verðskulda ekki heiður. Þeir hafa yfirleitt farið illa að
ráði sínu, þótt utanríkisráðherra hafi komið þolanlega
fram sem fuhtrúi fríverzlunarbandalagsins EFTA. Hið
sama gildir um stjórnarandstöðuna. Nokkrir stjórn-
málamenn hafa hlotið nýjar vegtyllur á liðnu ári. Borg-
araflokkurinn eignaðist tvo ráðherra mað samninga-
makki. Steingrímur J. Sigfússon var kjörinn varafor-
maður Alþýðubandalagsins. Davíð Oddsson var kosinn
varaformaður Sjálfstæðisflokksins. En þetta gerir þá
auðvitað ekki að mönnum ársins.
Þegar litið er yfir árið, koma mönnum auðvitað marg-
ir í hug. Hér skal aðeins nefnt afrek handknattleiks-
landsliðs íslands í B-heimsmeistarakeppninni í hand-
knattleik. Það var vel gert, og verðskulda bæði leikmenn
og þjálfari liðsins heiður fyrir. Ýmsir aðrir íþróttamenn
hafa staðið sig vel. Sigurjón Óskarsson hlýtur heiður
DV fyrir björgunarstörf. Fleiri hafa unnið slík mark-
verð störf, en enginn getur neitað því, hversu afrek Sig-
urjóns ber hátt, einkum þegar htið er á feril hans í heild.
Siguijón hefur að vísu ekki verið daglega í fréttum.
En margir landsmenn kannast mætavel við hann. Sigur-
jón er margfaldur aflakóngur í bátaflotanum. En það
afrek, sem vakti mesta virðingu síðastliðið ár, var það,
þegar Siguijón bjargaði sjö mönnum úr sjávarháska,
þar á meðal bróður sínum. Þetta var í fjórða sinn, sem
Sigurjón bjargaði sjómönnum frá drukknun.
Hann hefur bjargað 27 sjómönnum úr sjávarháska.
Hann fékk síðastliðið ár riddarakross fálkaorðunnar og
var sannarlega vel að þeim heiðri kominn.
Ef við rekjum í stuttu máli björgunarafrek Sigurjóns
Óskarssonar, minnast margir þess, að hann bjargaði
árið 1974 áhöfninni á Bylgju, sem sökk undan suður-
ströndinni. Síðar barg hann áhöfninni á Jóhönnu Magn-
úsdóttur VE. Þriðja skiptið var, þegar hann barg Katr-
ínu VE af strandstað í Meðahandsbug. Þar komst hann
lengra en aðrir, sem reyndu björgun við þær aðstæður.
Árið 1989 bjargaði hann svo mönnum af Nönnu VE, þar
sem Leó bróðir hans var skipstjóri, en sjálfur er Sigur-
jón skipstjóri á Þórunni Sveinsdóttur VE.
Hér hefur vel tekizt um val.
Haukur Helgason
„.. .ég hef aldrei getað skilið að fólk á Vesturlöndum skuli hafa getað varið og barist fyrir stjórnkerfi kommún-
ista,“ segir í greininni. - Ceausescu heilsar þegnum sínum.
Spennandi ár
Á árinu 1989 gerðust meiri og
merkilegri hlutir en nokkurn hefði
getað órað fyrir. Þetta á þó ein-
göngu við um það sem gerðist á
erlendum vettvangi. í innanlands-
málum gerðist því miður ekki ann-
að en búast mátti við af slæmri og
úrræðalausri ríkisstjórn.
Fjörbrot kommúnismans í Aust-
ur-Evrópu er það sem ber hæst.
Ósigur kommúnismans sem
stjórnmálastefnu varð svo afger-
andi á árinu 1989 að hann á sér
ekki viðreisnar von.
Þegar reynt er að meta það sem
gerðist þá stendur eftir að á síðasta
ári gerðist sá einstæði atburður að
fólkið sigraði kerfið. Það var fólkið,
að mestu leyti skipulagslaus and-
staða, sem velti einokunar- og kúg-
unarkerfi kommúnismans í hverju
landinu á fætur öðru.
Oft hefur veriö talað um að menn
gætu ekki látið skoðun sína í ljós
undir kommúnistastjórn nema
með því að greiða atkvæði með fót-
unum og er þá átt við að fólk verði
að flýja land og sýna afstöðu sína
með þeim hætti.
Nú má einnig segja að fólkið í
kommúnistaríkjunum hafi svo um
munar greitt atkvæði með fótun-
um. Ekki með því að flýja land
heldur með því að halda út á göt-
umar og ganga, fara óvopnað í
kröfugöngur og mótmælastöður
gegn harðstjórninni.
Hvað gerðist?
Kommúnistastjómir Austur-
Evrópu höfðu komið sér upp gríö-
arlega sterku stjómkerfi. Vakað
var yfir hverju fótmáli, orðum og
hugsun þegnanna og þeim komið
fyrir í vinnubúðum, geðveikrahæl-
um eða haldið í stofufangelsi ef
skoðanir þeirra og framkoma var
ekki í samræmi við það sem vald-
hafamir vildu.
Unnið var gegn kirkju og trúar-
lífi. Blöð vom ritskoðuð og lutu
stjóm kommúnistaflokksins.
Bannað var að hlusta á vestræna
fjölmiðla og upplýsingastreymi til
fólksins takmarkaö á ýmsa vegu.
Heimsmynd fólks í kommúnista-
ríkjunum var því á margan hátt
mjög brengluð.
Stjórnkerfi kommúnista var sú
ógn sem frelsisunnandi fólk í lýð-
ræðisríkjum taldi nauðsynlegt að
berjast gegn, ekki síst vegna þess
að fulltrúar þessarar ógnar áttu
jafnan sterka málsvara í hverju
landi fyrir sig.
Ég sannfærðist ungur um það að
mikilvægasta póhtíska baráttan
væri gegn kommúnismanum.
Frelsi mannkyns og framtíð valt á
því að þessari ógn yrði bægt frá.
Sú skoðun hefur ekki breyst í ár-
anna rás. Við sem vorum þessarar
skoðunar tókum út pólítískan
þroska og hörðnun í baráttunni við
íslenska kommúnista.
Ég viðurkenni það fúslega aö ég
hef aldri getað skilið að fólk á Vest-
urlöndum skuli hafa getað varið
og barist fyrir stjórnkerfi komm-
únista. Sérstaklega gekk mér erf-
iðlega að skilja það þar sem fjöl-
margir baráttumenn fyrir komm-
únisma voru og eru miklir og góðir
baráttumenn fyrir alls kyns mann-
úðar- og velferðarmálum og hið
KjaJIariim
Jón Magnússon
hrl.
ágætasta fólk í hvívetna.
En svo hrundi þetta kerfi allt í
einu. Hvað gerðist eiginlega?
Hvernig stóð á því að kerfið með
leynilögregluna, herinn, fjölmiðl-
ana og allt megnaði ekki að halda
áfram að vera til og berjast fyrir
tilveru sinni? Á því eru tvær meg-
inskýringar. Annars vegar var um
að ræða svo víðtæka og almenna
andúð fólksins á kerfmu og hins
vegar var efnahagskerfið hrunið.
Eg sem andstæðingur kommún-
ismans taldi einsýnt að honum yrði
ekki rutt úr vegi nema til kæmu
verulegar blóðfómir. Sem betur fer
reyndist ég ekki sannspár í því efn-
i. Mér fannst hins vegar skrýtiö að
handhafar einræðiskerfisins
skyldu ekki reyna að berjast.
Skýringin kom endanlega í
Rúmeníu sem því miður mátti þola
blóösúthellingar. En þar sýndi það
sig, svo ekki varð um villst, að kerf-
ið var oröið svo veikt að öll barátta
var vonlaus og hafði ekkert upp á
sig nema blóðsúthellingar. Niður-
staðan lá fyrir.
Hvað geist svo?
Margir óttast að þeirri þróun,
sem hafin var á árinu 1989, verði
snúið við. Harðlínumenn muni
taka yfir. Jafnframt em þeir til sem
spá því að ástandið sé í það miklu
ójafnvægi að líkur hafi aukist á
styrjaldarátökum. Ég held að þetta
sé rangt. Fráhvarfið frá kommún-
ismanum er svo algjört og efna-
hagslegt gjaldþrot hans svo afger-
andi að erfitt er að sjá annað en
að framhald verði á þessari þróun
á næstu ámm.
Mér finnst því full ástæða til aö
vera bjartsýn á framtíðina. Ef Vest-
ur-Evrópu-þjóðir skynja sinn vitj-
unartíma og era reiðubúnar til að
mynda samtök um að hjálpa ríkj-
um Austur-Evrópu til sjálfshjálpar
þá verður fyrirsjáanleg framtíð
Evrópu björt og friðsamleg.
Þær spumingar, sem nú standa
eftir, eru fyrst og fremst hvað ger-
ist í hinum kommúnistaríkjunum,
eins og Kína og Víetnam o.s.frv.
Verður sama þróun þar? Ég held
að nauðsynlegt sé að láta tímann
vinna með frelsinu í þessum lönd-
um eins og löndum Austur-Evrópu.
Ég minnist þess að harðlínumenn
í íslenskum varnar- og öryggismál-
um höfðu á öllum tímum margt við
austurstefnu Willy Brandt að at-
huga. Þeir voru á móti öryggis-
málaráðstefnu Evrópu sem síðan
var haldin í Helskinki. Nú er ljóst
að afstaða þessara manna var röng.
Það var mikilvægur áfangi að fá
þjóðir kommúnismans til að undir-
rita Helsinkisáttmálann. Þau
ákvæði, sem þar er að finna, urðu
baráttumönnum fyrir frelsi og
mannréttindum í Austur-Evrópu
hvatning til dáða. Þessir menn
prédika nú harðlínustefnu sem
fyrr. í dag er fyllsta ástæða til að
taka boðskap þeirra með varúð.
Pólitíkin í framtíðinni
Ljóst er að sú mikla hugmynda-
fræðilega barátta í pólitík, sem
hófst fyrir um tveim öldum, er að
renna ákveðið skeið á enda. í lýð-
ræðisríkjunum hefur orðið sátt um
mörg helstu deilumál ólíkra kenn-
ingakerfa. í dag er ekki lengur deilt
um gildi velferðarkerfisins sem
slíks. Ekki er deilt um ótvíræða
kosti fijáls markaðsbúskapar, svo
tekin séu dæmi um atriði úr póli-
tískri baráttu sem skipt hafa miklu
á undanförnum áratugum.
Nú líður væntanlega að því að
fólk hætti að skipa sér í flokka eft-
ir því hvort það er með eða á móti
NATO eða veru varnarliðsins. Póli-
tíska litrófið tekur því væntanlega
breytingum til góðs. Hættan, sem
ég sé í þessu, er stöðugt minnkandi
áhugi almennings á stjómmálum
og aukin völd skrifræöisins. Slíkt
áhugaleysi er í sjálfu sér eðlilegt
þegar fólk á í raun enga raun-
verulega valkosti.
Flokkar sósíahsta hafa að nokkru
tekið upp fijálslynd viðhorf og
fijálslyndir flokkar hafa í nokkru
tekið upp sósíalísk viðhorf. Fólk
greinir því iðulega lítt á milli stefnu
þeirra og áhugaleysi þess á stjórn-
málum, sem er eðlileg afleiðing,
veldur því að báknið stækkar.
Raunveruleg pólitísk barátta hér
á landi, sem og á öðrum Vestur-
löndum, mun á næstu árum aöal-
lega vera á milli þeirra sem vilja
létta oki skrifræðis og skattaáþján-
ar af þegnunum og hinna sem telja
eðlilegt að koma fram sem tannhjól
ríkjandi valdavélar sem stjórnað
er af helstu embættismönnum í
ráðuneytum og fjármálastofnun-
um.
Jón Magnússon
„Fráhvarfiö frá kommúnismanum er
svo algjört og efnhagslegt gjaldþrot
hans svo afgerandi að erfitt er að sjá
annað en að framhald verði á þessari
þróun á næstu árum.“