Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1990, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 8. ÁGÚST 1990.
15
Umgengnin um landið okkar
Nú stendur yfir ár umhverfis-
vemdar og er ekki vanþörf á að
takast á við þau vandamál sem þar
er enn um að ræða. Á undanfórn-
um árum hefur mikið verið rætt
um umgengni okkar um landið og
það ánægjulega er að ekki er annað
að sjá en að sú umræða hafi skilað
umtalsverðum árangri.
Árlega em einhver félagasamtök,
fleiri eða færri hveiju sinni, sem
taka til hendi og þrífa með vegum
landsins, fyrirtæki taka til á lóðum
sínum og nánasta umhverfi og svo
má lengi telja. Sjálfur ferðast ég
mikið um landið, bæði í byggð og
um óbyggðir, og þar sé ég svo
greinilegan mun á umgengni ferða-
langa að nánast er eins og bylting
nú á fáum árum.
Maður kemur að snyrtilegum
tjaldstæðum og sárin eftir hirðu-
lausa torfærubflaeigendur eru nú
hægt og hægt að gróa og ný sár
orðin undantekning. Nú sér maður
varla rasl á víðavangi við fjölsótt-
ustu ferðamannastaðina.
Að græða landið
Það er oft tekist á með stórhuga
umræðu við að græða upp sár ald-
anna og skrýða landið aftur gróðri.
Mjög athyglisverður þáttur var í
sjónvarpinu sl. vetur þar sem fyrr-
verandi skógræktarstjóri fór með
okkur á þrjá staði á hálendinu þar
sem birkiskógar vaxa í 4-500 metra
hæð. Þetta var þáttur sem vert er
að þakka fyrir. Þessi staðreynd,
sem fáum mun kunn, vekur óneit-
anlega bjartsýni um að græðing
landsins geti og eigi að skfla ár-
angri.
KjaHaiinn
Benedikt Gunnarsson
tæknifræðingur
og framkvæmdastjóri
Sú stórhuga ákvörðun, sem tekin
var á hátíðarfundi Alþingis íslend-
inga á Lögbergi við Oxará 28. júlí
1974, þegar minnst var 1100 ára
búsetu í landinu, en þar var ákveð-
ið að verja einum milljarði króna
til landgræðslu- og gróðurvernd-
aráætlunar á fimm ára tímabfli,
sýndi virkilega að hugur fylgdi
máli á þeim tíma enda var þetta
verulegt íjármagn þá. En þá voru
verðbólgutímar og framlagið ekki
verðtryggt svo þessi verðmæti guf-
uðu verulega upp á tímabilinu. En,
og hvað þá?
Hvað um allan óþverrann?
En aðrir þættir mega ekki gleym-
ast í ákafanum við að græða upp
uppblásið land. Það getur stundum
minnt á það að sópa undir teppið.
Hvað um fjörurnar og sveitir
landsins? Ráðherrar okkar láta
mynda sig í bak og fyrir með glófa
á höndum við að tína rusl úr til-
tölulega hreinni fjöru. En hér duga
engin vettlingatök. Stór hluti af
fjörum landsins er þakinn drash
og óþverra og það kostar mikið
átak að færa það til betri vegar en
það þarf að gera.
Við eignuðum okkur með sam-
stöðu og hörku miðin kringum
landið og berum því ábyrgð á að
þeim sé ekki spfllt. Og fjörurnar
eru sú perlufesti sem öðra fremur
getur prýtt landið en á þá festi hef-
ur nú illa fallið og ekki vansalaust
að gera ekkert í því aö hreinsa
burt þann sora.
íslenskir sjómenn hugsa nú, sem
betur fer, meira um að halda fiski-
fellur eitthvað til og það eru ekki
aðeins íslendingar sem sigla hér
við strendur. Og hvað um þá sem
telja sig eiga rétt til allra gagna ís-
lenskrar náttúru, þá sem lifa af
jörðinni?
Hvernig umgangast íslensk-
ir bændur umhverfi sitt?
Nú er það íjarri mér að alhæfa
en við förum hvergi um sveitir
landsins svo að ekki séu áberandi
ruslahaugar í nágrenni einhvers
býlis og ónýt tæki, spýtnarusl og
annað drasl eins og hráviði í kring-
um eitthvert býlið og oftast fleiri.
Og þegar við göngum um fialls-
hlíðar og úthaga rekumst við á
ónýtt girðingarusl, ryðgaðan
gaddavír, grautfúna staura liggj-
naiiuppistanaanai giromgar sem
fyrir löngu eru hættar að þjóna ein-
hverjum tilgangi, hafi tilgangur
einhvern tíma verið raunveruleg-
ur, enda ekki heldar nokkurri
skepnu en öllum skepnum hættu-
legar og ekki augnayndi.
Eða þá allar húsarústirnar, hrúg-
ur af ryðbrunnu bhkki og fúnu
timbri, eða grautfúnir steinkumb-
aldar, gluggalausir og þaklausir en
fullir af drasli og mæna tómum
tóftum til vegfaranda? Og enn end-
urtek ég að alhæfing á ekki við en
hver einn sem þetta á við um er
einum of margur og margir skapa
mörg stór og ljót sár á umhverfið.
Og þessi sár læknast ekki með
eintómri skógrækt.
Benedikt Gunnarsson
„...alhæflng á ekki við en hver og einn
sem þetta á við um er einum of margur
og margir skapa mörg stór og ljót sár
á umhverfið.“

„Stór hluti af fjörum landsins er þakinn drasli og óþverra,“ segir hér m.a.
slóðum sínum og þjóðbrautum
hreinum og eru mikið til hættir að
andi eins og tröll hafi þeytt þessu
af hendi út í buskann. Víða eru
CAP gegn GATT
Landbúnaðarstefna Evrópu-
bandalagsins, CAP - Common
Agricultural Policy, vekur sívax-
andi áhyggjur og Uruguay viðræð-
umar innan GATT reyna nú að
koma einhverju viti fyrir Evrópu-
þjóðimar í landbúnaðarstefnunni.
Skattborgarar Evrópubandalags-
ins borga núna beint 44 mflljarða
dollara í hítina ásamt 54 mflljarða
sérstökum greiðslum frá neytend-
um.
Þetta er um 2% af hefldarlands-
framleiðslu Evrópubandalagsþjóð-
anna en skiptist mjög misjafnt nið-
ur á þjóðfélagshópa og þjóðir
bandalagsins. 75% af fiárlögum
Evrópubandalagsins fara í þessa
vitleysu, sem aðeins gagnast 7,5%
vinnuaflsins, asamt því að vera á
góðri leið að koma t.d. Bretum á
hausinn. Þeir bændur sem síst af
öllu þurfa hjálp fá mest af henni
en fátækir bændur utan bandalags-
ins verða mest fyrir barðinu á
stefnunni.
Ógæfa Evrópu
Landbúnaðarstefna Evrópu-
bandalagsins á sér göfugar for-
sendur og sögulegar skýringar eins
og margt annað sem fer úr böndun-
um. Eftir seinni heimsstyrjöldina
var Evrópa í rústum. Hinar blóm-
legu byggðir Þýskalands, Niöur-
landanna og Frakklands voru svið-
in jörð eftir stríðsógæfuna og iðn-
aður landanna var í rúst.
Ekki var ástandið mikið skárra
annars staðar í álfunni þótt heita
ætti að Bretar og Rússar væru sig-
urvegarar stríðsins ásamt Frökk-
um og svo auðvitað Bandaríkja-
mönnum. Mörgum göfugum son-
um Evrópu sveið nístingssárt
ógæfa álfunnar og margar tihögur
komu fram til þess að tryggja bjart-
ari framtíð.
Útiloka stríð
Sérstaklega lutu sumar þeirra að
því að tryggja friðinn mihi Þjóð-
veija og Frakka sem höfðu fært
KjaUarinn
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson
hagfræðingur
þrjár hræðflegar blóöfórnir á að-
eins 70 ára bih. Jean Monnet, ráð-
herra í stjórn de Gauhe, sem hafði
unnið að því í báðum heimsstyij-
öldunum að samhæfa stríðsrekstur
Frakka og Breta, fékk nú verkefnið
að byggja upp friöinn. Saardeilan
eftir heimsstyrjöldina byggðist á
hræðslu Frakka við það að hinar
auðugu kola- og járnnámur Saar-
héraðsins lentu aftur alfarið undir
þýskri stjórn og þannig gætu eflt
aftur stríðsöflin í Þýskalandi.
Monnet fékk nú utanríkisráð-
herra Frakka, Robert Schumann, í
lið með sér sem lagði fram áætlun-
ina sem heitir í höfuðið á honum
að bæði stál- og kolaiðnaður þjóð-
anna yrði settur undir sameigin-
lega yfirstjórn þannig að stríð milli
þjóðanna yrði í raun óframkvæm-
anlegt. ítahu og Niðurlöndunum
var boðið að vera með og Kola- og
málmsambandið, undanfari Evr-
ópubandalagsins, var stofnað 10.
ágúst 1952.
Afstaða Attlee og Churchill
Friðarhugsjón Monnet, Schum-
ans og Adenauers, sem þá var
kanslari Þýskalands, var því undir-
rótin að Kola- og málmsambandinu
sem var fyrirrennari Evrópu-
bandalagsins. Afstaða Breta var
athyglisverð sem aldrei htu beint á
sig sem Evrópuþjóð. Verkamanna-
stjórn Attlee felldi þátttökuboðið
án mikillar umhugsunar og stað-
festi íhaldsflokksstjórn Churchill
þá ákvörðun en hann var kosinn
aftur forsætisráðherra í október
1951.
Bretar með allt heimsveldið und-
ir krúnunni og óumdefldir sigur-’
vegarar heimsstyijaldarinnar htu
í raun niður á meginlandsatburði,
sbr. hin frægu orö Churchfll í jan-
úar 1952: „I love France and Belg-
ium, but we must not allow oursel-
ves to be pulled down to that level,
- ég elska Frakkland og Belgíu en
við megum ekki láta draga okkur
niður á þaö stig.“
Niðurnjörvuð landbúnaðar-
stefna
Svona var nú tónninn í Evrópu
eftir stríð, síðan átti Marshall að-
stoðin, Vamarbandalag Evrópu
(EDC), Atlantshafsbandalagið,
Sovétóttinn og kalda stríðið eftir
að setja mark sitt á atburðina.
Þarna var samt rót landbúnaðar-
stefnunnar, Evrópa í sárum, niður-
lægð, sundruð og hungrið svarf að.
Engin furða þótt matvælaöflunin
væri njörvuð niður.
í aöalatriðum sáu landbúnaðar-
hagsmunir Frakka markað í
Þýskalandi og iðnaðarhagsmunir
Þjóðveija sáu markað í Frakklandi
með þeirri útvíkkun sem varð á
þegar Niðurlöndin og Ítalía komu
inn í myndina. CAP styður við
bændur á fimm vegu aðallega. Fast
hátt hátt verð á landbúnaðarvörum
um allt bandalagið sem hvetur til
gífurlegrar framleiðslu. Innflutn-
ingstollar á innfluttar landbúnað-
arafurðir sem gerir þær ósam-
keppnishæfar. Útflutningsupp-
bætur til þess að koma allri um-
framframleiðslu bandalagsins í lóg.
Styrkir og stuðningur bæði á fram-
leiðslugreinar og á stærð lands og
framleiðslumagn, auk þess sem
CAP greiöir sérstaklega nýsköpun-
arstyrki úr FEOGA sjóönum.
Verðhrun á heimsmarkaði
Með tfllitslausum austri í þessa
miklu hít getur Evrópubandalagið
gert gífurlegan usla í veröldinni.
Verðteygni á landbúnaðarvöram
er yfirleitt mikil þannig að um-
framframleiðsla sem „dumpað" er
inn á heimsmarkaðinn skapar
beint verðhrun.
Þessi staðreynd ásamt viöskipta-
stefnu Evrópubandalagsins hefur
skapað ríkum landbúnaðarþjóðum
eins og Bandaríkjunum, Astráhu
og Nýja-Sjálandi gífurlega erfið-
leika og hafa þó t.d. Bandaríkja-
menn verið óprúttnir að ausa fé í
sinn landbúnaðargeira.
Fyrir fátækar þróunarþjóðir, sem
bara hafa landbúnaðarafurðir til
þess að byggja á í útflutningsversl-
un, þýða „dump“ markaðir ríku
þjóðanna einfaldlega þjóðargjald-
þrot. Þetta er ein alvarlegasta hlið-
in á CAP og beitir því GATT öllu
afli gegn Evrópubandalaginu til
þess að leiðrétta þetta.
Stöðvið fjárausturinn
Annað vandamál sem CAP hefur
í för með sér er píning landsins
með tilbúnum áburði til þess að
framleiða meira og meira af sams
konar framleiðslu. Ef kommissar-
arnir í Brussel ætla að leiðrétta
þetta með tilfærslu á styrkjum þá
heita bara skýrslurnar frá fram-
leiðendunum eitthvað annað.
Sjálf stjórnunin með verðbeit-
ingu og styrkjum í landbúnaðar-
stefnu Evrópubandalagsins er því
hrunin. Eina leiðin til leiðréttingar
er að minnka hinn gengdarlausa
fiáraustur miðstýringarinnar í
Brtissel i CAP-hitina.
„Vakið, - vofir salur“
íslendingar verða að fylgjast
mjög náið með þessum málum því
auðvitað erum við fyrst og fremst
matvælaútflytjendur og eigum gíf-
urlega mikið undir því að einhver
skynsemi ríki í matvælafram-
leiðslu veraldarinnar. Kapphlaup
ríku þjóðanna um niöurgreiðslur á
landbúnaðarafurðum getur hæg-
lega kostað verðfall á fiskinum
okkar þótt hann njóti alltaf sér-
stöðu sem sérstök hollustufæða. Þá
stöndum við nákvæmlega í sömu
sporum og fátæku þróunarríkin
með okkar landbúnað sem glæfra-
stefna risaveldanna hótar að eyði-
leggja og síðan að undiroka í krafti
auðs og misréttis.
Ekki það að við kunnum ekki að
styrkja landbúnað heldur veldur
annarlegur og óhagstæður verð-
samanburður gegndarlausum
áróðri gegn bændastéttinni sem þó
horfir bara framan í sama Golíat-
inn og þjóðin öll og ekki verður
komið á böndum nema með sam-
eiginlegu átaki allra ríkja sem nú
á sér einmitt stað í hinum stór-
merku GATT viðræðum sem
kenndar era við Uruguay.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson
„Kapphlaup ríku þjóðanna um niður-
greiðslur á landbúnaðarafurðum getur
hæglega kostað verðfall á fiskinum
okkar þótt hann njóti alltaf sérstöðu
sem sérstök hollustufæða.“