Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.1991, Blaðsíða 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 1991.
Fréttir
Stöðug spenna í Eystrasaltsríkjunum:
Sovéthernum var beitt
gegn Lettum í morgun
- nokkrir slösuðust þegar lögregluskólinn 1 Rlga var tekinn
Sovéskir hermenn tóku lögreglu-
skólann í Riga, höfuðborg Lettlands,
í morgun og afvopnuðu lögregluna í
einni af lögreglustöðvum borgarinn-
ar. Á nokkrum stöðum var bílum,
sem ætlað var að hindra for hersins
til þinghússins, rutt úr vegi. Ekki
hafði þó þegar síðast fréttist verið
ráðist til atlögu við þinghúsið. Það
voru menn úr sérsveitum hersins
sem beittú sér í morgun. í Lettlandi
var litið svo á að aðgerðimar í morg-
un væru fyrst og fremst hugsaðar til
að valda uppnámi og óvissu í borg-
inni.
Einn þingmanna sagði að herinn
væri ekki að hugsa um það að taka
völdin nú sem stendur heldur að
skapa sér tækifæri til að grípa til
harðari aðgerða. Enn gera menn sér
vonir um að samningar náist um
friðsamlega lausn þótt sú von sé veik.
„Tilgangurinn með aðgeröunum er
augljóslega sá að sýna að ríkisstjórn
landsins hafi ekki Mla stjórn á
landinu og verði því að hrökklast
frá,“ sagði þingmaðurinn.
„Þetta eru tilviljanakenndar að-
gerðir sem miða að því að valda
skelfingu meðal borgarbúa og auka
þannig enn á óvissuna. Við óttumst
að herinn láti til skarar skríða síðar
í dag,“ sagði hann ennfremur.
Nokkrir urðu fyrir barsmíðum sér-
sveitarmannanna í Ríga í morgun en
enginn slasaðist þó alvarlega. Mikill
mannljöldi er í miðborginni í þeim
tilgangi að varna hemum aðgöngu
að þinghúsinu og öðrum opinberum
byggingum.
Reuter
Gorbatsjov er fallin stjarna
- Gorba-æöið á Vesturlöndum varð að engu á einni nóttu
Gorbatsjov hefur varið aðgerðir Sovéthersins í Vilnu en jafnframt sagt að hann hafi ekki skipað svo fyrir að ráð-
ist skyldi til atlögu. Gorbatsjov sætir nú harðri gagnrýni á Vesturlöndum. Simamynd Reuter
Vinsældir Mikhails Gorbatsjovs,
forseta Sovétríkjanna, virðast nú úr
sögunni á Vesturlöndum. Allt þar til
um síðustu helgi var hann meðal vin-
sælustu þjóðarleiðtoga heims en
ímynd hans er öU hrunin eftir at-
burðina í Litháen og framgöngu Sov-
éthersins í Eystrasaltsríkjunum.
Heima í Sovétríkjunum hefur hann
alla tíð verið umdeildur, sérstaklega
fyrir efnahagsstefnu sína. Áköfustu
stuðningsmennimir hafa hins vegar
verið á Vesturlöndum eins og best
sést af því að honum vom veitt frið-
arverðlaun Nóbels á síðasta ári. Nú
hafa komið fram opinberlega efa-
semdir um að það hafi verið rétt ráð-
stöfun.
Alla helgina var Gorbatsjov þögull
um atburðina í Litháen. Það var fyrst
á fundi Æðsta ráðsins í gær aö hann
lét skoðun sína í ljósi. Hann sór þar
fyrir að hafa fyrirskipað árásina á
höfuðstöðvar útvarps og sjónvarps í
Vilnu en réttlætti samt aðgerðir
hersins.
Tónninn í máh Gorbatsjovs var
allur annar en verið hefur til þessa.
Hann greip til réttlætinga sem sovét-
leiðtogar fyrri tíma notuðu. Það þótti
einnig ljóst að forsetinn væri taugaó-
styrkur.
Staða hans á alþjóðavettvangi er
nú orðin mjög slæm. Hann átti til
skamms tíma vinum að fagna í
Þýskalandi. Þar var um tíma talað
um Gorba-æði enda Gorbatsjov
þakkað að færi skapaðist á að sam-
eina þýsku ríkin. Nú hefur Helmut
Kohl kanslari látið í ljósi efasemdir
um stefnu forsetans og sagt að síð-
ustu atburðir geri að engu vonir
manna um friðsamlega sambúð ríkja
heims.
Leiðtogar Evrópubandalagsins
hafa hótað að taka fyrir alla aðstoð
til Sovétríkjanna og Douglas Hurd,
utanríkisráðherra Breta, segir að
engin leið sé að halda aðstoðinni
áfram ef stalínistar ná aftur völdum
í Kreml.
Japanar segjast einnig ætla að end-
urskoða afstööu sína til Sovétríkj-
anna og hafa lýst miklum vonbrigð-
um með kúvendinguna sem orðin er
á stefnu Gorbatsjovs. Reuter
Skýringar Sovétmanna
ekki teknar alvariega
- Gorbatsjov talinn bera ábyrgðina á atburðimum í Litháen
Fiimland:
Mauno Koivisto, forseti Finn-
lands, hefur sætt gagnrýni fyrir
að taka ekki einarða afstöðu með
Eystrasaltsríkjunum í baráttu
þeirra við stjómina í Kreml. Mál-
ið er sérlega viökvæmt vegna
ásakana um að Finnar séu enn
háðir Sovétríkjunum.
Koivisto forseti sagði fyrir helgi
að engin hætta væri á blóösút-
hehingum í Eystrasaltslöndun-
um og hann virtist taka í einu og
öllu trúanlegar yfirlýsingar Sov-
étstjómarinnar um málið.
Harri Holkeri utanríkisráð-
herra hefur gengið fram i að af-
saka orð forsetans og sagt að á
þeirri stundu hafi menn ekki vit-
að betur en að Sovétstjómin vildi
friðsaralega lausn mála í Litháen.
FNB
----------------------------
Bandaríkjastjóm tekur ekki trú-
anlegar þær skýringar Sovétstjóm-
arinnar að lágt settur foringi í hem-
um hafi tekið þá ákvörðun að ráðast
til inngöngu í opinberar byggingar í
Litháen þegar 14 menn féllu og í það
minnsta 140 særðust. Embættismenn
í Washington sögðu að afsakanir
stjómarinnar í Kreml væm ekki trú-
verðugar.
„Hver er eiginlega forseti?" spurði
embættismaður í utanríkisráðuneyt-
inu þegar hann var beðinn um áht á
skýringum stjómarinnar. Gor-
batsjov og aðrir stjómarmenn í
Kreml halda fast við þá skýringu að
skipunin um að gera árás á höfuð-
stöðvar útvarps og sjónvarps í Vilnu
hafi ekki komið frá þeim þótt enginn
þeirra hafi lýst sig andvígan aögerð-
unum og gert allt til að réttlæta þær.
Opinbera skýringin í Sovétríkjun-
um en enn sú að „menn frá innanrík-
isráðuneytinu haii tekið að sér eftir-
ht í sjónvarpshúsinu vegna þess að
Sovétmenn hafi verið móðgaðir
vegna lyganna sem þaðan komu“.
Þá er stjórn Litháens kennt um
mannfalhð sem varð í áhlaupinu.
Þessar skýringar, og orðalagið sem
á þeim er, þykir minna á fyrri tíma
í Sovétríkjunum og hafa vakið
spurningar um hvort Gorbatsjov
hafi enn raunveruleg völd í Kreml.
Sovétsérfræðingar í Bandaríkjun-
um segja að völd forsetans séu óskert
og að hann hafi gripið til óyndisúr-
ræða til að halda völdum. í Sovétríkj-
unum hafa lýðræðissinnar haldið
hinu sama fram og Boris Jeltsín, for-
seti Rússlands, segir að nú sé hafin
öflug sókn gegn lýðræði í landinu.
Helsta skýringin á sinnaskiptum
Gorbatsjovs er talin vera sú að
ástandið í efnahagsmálunum sé örð-
ið það slæmt að Gorbatsjov hafi átt
um þá kosti að velja að tapa völdum
eðahallaséraðhernum. - -Reuter
4|M
Litháen:
65 menn
horfnir
Talið er aö 65 menn hafi horfið
sporlaust í Litháen eftir að til
átakanna kom í Vilnu aðfaranótt
sunnudagins.
Upplýsingafulltrúi stjórnarinn-
ar í Litháen í Ósló segist haia
öruggar heimildir fyrir þessu og
segir að Landsbergis forseti hafi
beðið hann aö koma þessum upp-
lýsingum á framfæri.
Ekkert er vitaö um örlög þess-
ara manna en þó er almennt tahð
að Sovétherinn beri ábyrgð á
hvarfi þeirra.
NTB
Friðar-
verðlaun til
Landsbergis
Forseti norska stórþingsins
hefur tekið að sér að vera formað-
ur nefndar sem ætlar aö standa
fyrir „Friðarverðlaunum fólks-
ins“ og er Landsbergis, forseti
Litháens, útnefndur til að taka
fyrstur við þeim.
Stórþingið veitir ár hvert frið-
arverðlaun Nóbels en sú ákvörð-
un að veita Gorbatsjov þau á síð-
asta ári sætir vaxandí gagnrýni
og nu vilja þingmenn greinilega
bæta fyrir það. Alvarlegasta
áfalliö koma þegar ekkja Andreis
Sakharovs bað um að nafn manns
hennar yrði tekið af listanum yfir
verðlaunahafa.
NTB
Leiðtoga-
fundinum
líklega
frestað
Líklegt er tahð að ekkert verði
af fundi George Bush Bandaríkja-
forseta og Michails Gorbatsjov,
forseta Sovétríkjanna, sem vera
á Moskvu í næsta mánuði. Þegar
fundurinn var ákveðinn á síðasta
ári var ekkert sem benh til ósætt-
is milli stóveldanna en nú eftir
atburðina í Eystrasaltsrikjunum
hallast flestir aö þvi að fundinum
verði frestað um óákveðinn tíma.
„Augljóslega er aht í óvissu um
ferðina til Moskvu,“ sagðí Marlin
Fitzwater, talsmaður Hvíta húss-
ins, um leiðtogafundinn sem
áætlað var að stæði dagana 11. til
13 febrúar. „Það eru almennar
efasemdir um hvort við getum
sóma okkar vegna fariö til fund-
arins.“
TU þessa hefur aldrei orðið að
fresta fundi forseta Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna allt frá
árinu 1960 þrátt fyrir storma-
sama sambúð lengi vel á því tíma-
bili. Fitzwater tók fram að ekkert
hefði verið ákveðið enn og yrði
ekki gert fyrst um sinn.
Áður en Fitzwater lét þessi orð
falla í gær hafði hann neitað öll-
um vangaveltum um að til stæði
að fresta fundinum. Um leið og
sovéski herinn lét til sín taka í
Litháen komu fram í Bandaríkj-
unum kröfur um aö Bush færi
ekki til fundarins. ’
Thomas Foley, forseti fulltrúa-
deildar Bandaríkjaþings, hefur
lýst áhyggjum þingsins vegna at-
burðanna í Eystrasaltslöndunum
en sagði í gær að Bandaríkja-
menn myndu missa af mikilvægu
tækifæri til að mótmæla við Sov-
étmenn ef Bush færi ekki til fund-
arins. Re„ter