Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1991, Side 14

14
MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91)27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Þinglausnir
Til stendur að slíta þinginu á föstudaginn. Það þýðir
að þingmenn hafa tæpa tvo sólarhringa til að ljúka brýn-
ustu málum. Ekki er það mikill tími til stefnu og ljóst
að bæði þarf lagni og góða verkstjórn til að ýta þeim
málum í höfn sem ekki þola bið. Önnur verða að bíða.
Og kannske er það eins gott. Þingmenn hafa tilhneig-
ingu til að flytja frumvörp og tillögur um gæluverkefni
ellegar samþykkja meira en góðu hófi gegnir í meintri
trú um að þeir þjóni kjósendum með því að láta undan
kröfum þeirra. Það úir og grúir af þingmálum sem bera
þess keim að þingmenn vilji sýna sig og sanna og hrósa
sér í kosningabaráttunni af frumkvæði í hagsmunamál-
um héraðanna. Oftar en ekki eru hér sýndartillögur á
ferðinni sem best eru geymdar í ruslakörfunni.
Það sama á við um ríkisstjórn og ráðherra. Þeir vilja
stæra sig af afrekum í valdatíð sinni og keyra áfram
af kappi frekar en forsjá ýmis þau mál sem allt kjörtíma-
bilið hafa setið á hakanum ellegar ekki haft byr í gegn-
um þingið. Nú keppast þeir um að nota síðustu mínút-
urnar, samningsstöðu sína og forgang til að lauma þess-
um sömu málum í gegn. Nú er boðið upp á kaup kaups
í stað þess að líta á efnisinnihald eða útgjöld. Það er
samið við aðra ráðherra, það er samið við stjórnarand-
stöðuna, það er samið við þingforseta. Ég fyrst, svo þú.
Þessi vinnubrögð eru þekkt úr þingsögunni og hafa
endurtekið sig við hver þingslit og aldrei sem einmitt á
því þingi þegar kosningar fara í hönd. Það er því af hinu
góða ef tíminn er sem skemmstur fyrir þingmenn til að
stunda sín hrossakaup. Ekkert mál er svo heilagt að það
geti ekki beðið nýs þings.
Hitt er annað að það er hvorki þingmönnun né stjórn-
málunum til hróss að koma í veg fyrir afgreiðslu þeirra
mála sem almenn samstaða er um og allsherjarhags-
munir mæla með. Það verður hvorki Kvennalistanun
né Hjörleifi Guttormssyni til framdráttar að setja fótinn
fyrir þingsályktunartillögu iðnaðarráðherra um álverið
og notfæra sér þannig tímapressuna í þinginu. Álmálið
á að vera hafið yfir stráksskap og málþóf. Eðlileg gagn-
' rýni á rétt á sér en ekki er annað vitað en álmálið hafi
fengið allítarlega umfjöllun í allan vetur og línur liggja
þar ljósar fyrir. Iðnaðaráðherra hefur lagt á það áherslu
að þingið gefi umboð sitt til áframhaldandi viðræðna
og þingsályktunartillaga hans er flutt í þeim tilgangi.
Samþykkt hennar er ekki endanleg afgreiðsla á álmál-
inu, enda þarf til þess löggjöf og ennþá á mikið vatn
eftir að renna til sjávar áður en nýtt álver er í höfn.
Hér eru miklir hagsmunir í húfi, ekki síst þeir að
viðsemjendur íslenskra stjórnvalda viti að ráðherrar
og viðræðunefndir hafi umboð frá löggjafarsamkund-
unni til að ræða við þá. Það er skemmdarstarfsemi og
annarlegar hvatir sem ráða því ef lítill minnihluti á al-
þingi ætlar að stöðva framgang þingsályktunartillögu
um málið á síðustu stundu þinghaldsins og nota til þess
þröngina sem nú er á þingi um afgreiðslu annarra mála.
Lánsfjárlög eru ekki ennþá afgeidd. Lánsfjárlög eru
ekki þýðingarminni en fjárlögin sjálf og þingið getur
ekki farið heim án þess að ljúka afgreiðslu þeirra. Það
sýnir ráðleysið. í ríkisstjórninni og erfiða stöðu ríkis-
sjóðs hversu seint það frumvarp er á ferðinni. Ósam-
komulag innan ríkisstjórnarinnar sjálfrar á stærstu
sökina á tímaþrönginni. Hættan er enn og aftur sú að
á lokasprettinum verði gripið til einhverra hrossakaupa
eða óábyrgra sátta um afgreiðslu lánsfjárlaganna.
Ellert B. Schram
Alþjóðasamningur
um vopnasölu
Nýlega lagöi ég fram á Alþingi
þingsályktunartiUögu um alþjóða-
samning um og eftirlit meö vopna-
sölu í heiminum. Hér er um brýnt
mál aö ræöa.
Tillögugreinin
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að beita sér með mál-
flutningi og tillögugerð á alþjóða-
vettvangi fyrir:
a) Að gerður verði alþjóðasátt-
máli á vegum Sameinuðu þjóðanna
um skipan vopnasölu í heiminum,
ekki síst til þriðja heimsins. Sátt-
málinn feli m.a. í sér:
1. Ákvæði um upplýsingaskyldu
varðandi vopnaframleiðslu og
vopnasölu.
2. Ákvæði um skilyrði fyrir sölu
vopnategunda er kaupandi og selj-
andi verða að uppfylla.
3. Ákvæði um refsingu ef sáttmál-
inn er brotinn og hversu refsing
skuli framkvæmd ef til brots kem-
ur.
4. Ákvæði um að hvert aðildarland
skuli lögfesta á þjóðþingi sínu að
alþjóðasáttmálinn hafi lagagildi.
b) Að sett verði á fót á vegum
Sameinuðu þjóðanna stofnun eða
ráð er hafi það hlutverk að fylgjast
með vopnaframleiðslu í heiminum
og vopnasölu og birta upplýsingar
reglulega þannig að þær séu að-
gengilegar allri heimsbyggðinni.
Stofnunin hafi jafnframt það hlut-
verk að vekja athygli hinna Sam-
einuðu þjóða á brotum á sáttmála
sem nefndur er í a-lið.
c) Að haldin verði alþjóðaráð-
stefna um vopnasölu í heiminum
með þátttöku helstu vopnafram-
leiðslulanda.
Þróun vopnasölu
Á undanfórnum árum hafa iðn-
ríkin selt gríðarlegar vopnabirgðir
til þriðja heimsins. Svo er komið
að heimsfriðnum stafar vaxandi
hætta af átökum í þriðja heiminum.
Eftir að afvopnunarviðræður tóku
að skila verulegum árangri hafa
vopnaframleiðendur með vaxandi
þunga leitað markaða fyrir fram-
leiðslu sína meðal þróunarlanda.
Lönd þessi verja mörg stórum
hluta af takmörkuðum fjármunum
sínum til vopnakaupa. í löndum
sem búa íbúum sínum slök lífskjör
verður vart þverfótað fyrir eld-
flaugum og orrustuþotum.
í heimi þar sem talið er að 40.000
börn deyi á degi hverjum úr hungri
verja hinar fátækustu þjóðir veru-
legum hluta tekna sinna til kaupa
á stríðsvélum. Hálfnaktir og van-
nærðir þegnar þessara þjóða vegast
á með nýtískuvopnum, tortíming-.
artækjum, fullkomnustu tækni,
sem iðnríkin hafa af góðsemi sinni
og velvild selt þeim, og arðurinn
rennur í vasa stórfyrirtækja sem
ekki vita aura sinna tal og nýta
hóflausan gróða sinn til þess að
fullkomna tæknina við framleiðslu
tortímingartækja.
Gróðavonin rekur auðug stórfyr-
irtæki iðnríkjanna til útflutnings á
tortímingarvélum og tækni. Síðan
fyllast þeir hinir sömu heilagri
vandlætingu yfir því að vopnin
skuli notuð. Sundraður heimur
andstæðnanna eykur sundur-
þykkju sína.
Vopnasalan á sér bæöi stjórn-
málalegar og efnahagslegar rætur.
Vopnakaup fjölmargra landa, m.a.
þróunarlanda, eru hins vegar langt
umfram nauðsyn vegna varna og
öryggis. Víða hamla vopnakaup
þjóðfélagsumbótum og þróun at-
vinnulífs i þriðja heiminum. Iðu-
lega eru vopnin notuð af óvönduð-
um stjórnvöldum til alvarlegra
brota á mannréttindum. Vopnasal-
an nær síður en svo einungis til
svokallaðra hefðbundinna vopna
heldur einnig hátæknivopna og
flauga til að flytja kjamavopn,
efnavopn og sýklavopn. Svo er því
komið að heimsfriðnum er í reynd
ógnað af vígbúnaði þriöja heims-
KjaUaiinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
alþingismaður
ins, vígbúnaði sem iðnríkin hafa
fengið honum í hendur.
Alþjóðasamningar
Alþjóðasamningar hafa verið
gerðir til að hindra útbreiðslu
kjarnavopna og sáttmáli hefur ver-
ið í gildi um sölu hátæknibúnaðar
til austurblokkarinnar. Allt frá ár-
inu 1949 hafa vestræn iðnríki
ásamt Japan reynt að hindra út-
flutning háþróaðrar framleiðslu til
austurblokkarinnar, frarnleiðslu
er nota mætti í hernaði. Árið 1949
- var sett á laggirnar sérstök nefnd,
COCOM (Co-ordinating Committee
on Multilateral Export Controls),
til þess að samræma aðgerðir í
þessu skyni. Sautján gerðust aðilar
að þessari samþykkt og bannlistinn
náði fljótlega yfir um 100.000 vörur
og vöruflokka.
Á síðastliðnum misserum hefur
fremur verið dregið úr hömlum á
útflutningi hátæknivara til aust-
urblokkarinnar og frá því í sumar
hefur veruleg áhersla verið á því
að losa um útflutningsbann. Sér-
staklega hefur það verið gert gagn-
vart Ungveijalandi, Póllandi og
• ríki Tékka og Slóvaka. Hér er um
að ræða tilraunir til að hjálpa ríkj-
um Austur- og Mið-Evrópu til að
endurreisa efnahag sinn í kjölfar
hruns hins kommúniska kerfis og
aukinnar viðleitni þessara landa til
þess að láta öfl markaðarins ráða
meiru. En á sama tíma og hömlur
hafa verið lagðar á hátæknivið-
skipti við Austur-Evrópu hefur út-
flutningur hergagna og vopna ver-
ið gríðarlegur til landa þriðja
heimsins. Afleiðingar þessa verða
æ skýrari.
Hér er ekki tilefni til að rekja í
ítarlegu máli upplýsingar um
vopnasölu í heiminum. Þau fáu
dæmi sem hér hafa verið nefnd eru
aöeins örlítið brot þessara viö-
skipta.
Nauðsynlegt er að bregðast við
með lagasetningu á alþjóðavett-
vangi. Við svo búið má í raun ekki
standa lengur. Því er þessi tillaga
flutt. íslendingar eiga að leggja sín
lóð á vogarskálina.
Staðan við Persaflóa, sem og víð-
ar í heiminum, sýnir að harðra
aðgerða er þörf. COCOM-nefndin
starfaði aðeins gegn austurblokk-
inni. Nauðsynlegt er að koma á fót
alþjóðlegri stofnun eða ráði, t.d. á
vegum Sameinuðu þjóðanna sem
fylgist náið með allri vopnasölu í
veröldinni. Komið verði á tilkynn-
ingaskyldu um vopnasölu. Állar
upplýsingar um slíka sölu verður
að birta og gera heyrinkunnar,
gera þessi viðskipti gagnsæ.
Strangar reglur verða að gilda og
alvarleg refsing verður að liggja við
brotum.
Til setunnar verður ekki boðið í
þessum efnum. Velferð mannkyns
er í veði, þúsundir almennra borg-
ara víða um heim falla og börn
hljóta örkuml, fjármunum er varið
til vopna í stað fæðu. Það er í raun
ótrúlegt hve gróðavonin er sterkt
afl. Aðilar innan iðnríkjanna, aðil-
ar sem hafa allt til alls í. óhófs
mæli, eru tilbúnir til að fórna öllu
á altari Mammons og gjörvöllu
mannkyni verður æ ljósari upp-
skeran.
íslendingar eiga jafnframt með
málflutningi sínum á alþjóðavett-
vangi að hvetja til alþjóðlegrar ráð-
stefnu um þessi mál með þátttöku
allra helstu vopnaframleiðslu-
landa.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Hálfnaktir og vannærðir þegnar þessara þjóða vegast á með nýtísku-
vopnum..
„Eftir að afvopnunarviðræður tóku að
skila verulegum árangri hafa vopna-
framleiðendur með vaxandi þunga leit-
að markaða fyrir framleiðslu sína með-
al þróunarlanda.“