Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.1991, Blaðsíða 14

14
?r
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Þjóðþrifamál
í kosningunum á dögunum kom fram Grænt framboð
í Reykjaneskjördæmi. Ekki er vitað hvers vegna Grænt
framboð bauð ekki fram víðar en sjálfsagt er skýringin
sú að því hefur ekki tekist að heyja saman nógu mörgum
á framboðslista. Ekki hafði það heldur erindi sem erfiði
á Reykjanesinu og má það í rauninni merkilegt teljast
vegna þess að málstaður þess var þarfur og tlmabær
og víða í Vestur-Evrópu hafa umhverfisverndarsinnar
náð umtalsverðum árangri í almennum kosningum.
Umhverfismál eru ofarlega á baugi á okkar dögum
og öllum þorra fólks er í vaxandi mæli ljóst að verndun
umhverfis og bætt umgengni er að verða forgangsverk-
efni í menguðum heimi. íbúar jarðar hafa gengið á auð-
lindir, ofnýtt gróður og spillt andrúmsloftinu. Eyðing
ósónlagsins er raunveruleg og fyrirsjáanleg hætta á
ferðum ef ekkert er að gert. Hirðuleysi gagnvart sínu
nánasta umhverfi er mál hvers og eins. íslendingar eru
ekki lengur stikkfrí í því átaki sem umhverfisverndar-
- sinnar hafa stofnað til. Aðvörunarorð þeirra hafa borist
hingað til lands og eiga erindi til okkar. Á hverju ári
eyðist gróður af mannavöldum. Á hverju ári storkum
við náttúrunni með hirðuleysislegri umgengni. Á hverju
ári eykst mengun af völdum útblásturs bifreiða, sorpi
og öðrum úrgangsefnum.
Það bar ekki mikið á umræðum um umhverfismál í
kosningabaráttunni. Þó má viðurkenna að flestir stjórn-
málaflokkanna hafa í orði kveðnu tekið þau mál upp á •
sína arma. Umhverfismálaráðuneyti var stofnað á síð-
asta kjörtímabili og smám saman hafa áhugamenn um
umhverfisvernd fengið áheyrn og skilning á málflutn-
ingi sínum. Græna framboðið gerði sitt gagn svo langt
sem það náði.
í dag er formlega hleypt af stokkunum nýju fyrir-
tæki, Sorpu, sem er í eigu fimm sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu. Fyrirtækið hefur sett upp fullkomna
móttöku- og flokkunarstöð í Gufunesi og þar með heyra
sorphaugar sögunni til. Jafnframt eru settir upp gámar
víðs vegar á höfuðborgarsvæðinu sem taka við rusli sem
meðal annars fer í endurvinnslu. Hér verður og gert ráð
fyrir eyðingu á eitur- og umhverfisspillandi efnum.
Stofnun Sorpu er lofsvert framtak og til fyrirmynd-
ar. Hún markar tímamót í umhverfismálum.
í gær, á sumardaginn fyrsta, var efnt til fjáröflunar
til eflingar skógrækt. Vonandi gekk sú fjáröflun vel,
enda gegna bæði Skógræktin og Landgræðslan mikil-
vægum hlutverkum í gagnsókninni gegn eyðingu gróð-
urs. Með því að klæða landið að nýju, rækta það upp
og verja það ágangi manna og dýra er verið að takast
á við eyðileggingu íslenskrar náttúru og skila landinu
í byggilegu ástandi. Þar hefur hver íslendingur skyldum
að gegna.
Enda þótt þannig séu ýmis góð teikn á lofti um auk-
inn skilning og gott átak í umhverfismálum í nafni ráðu-
neytis, sveitarfélaga og samtaka þarf hver einstaklingur
í landinu að Mta í eigin barm. Umhverfismál eru þess
eðlis að það er erfitt að setja reglur sem allir fara eftir
og það er auðvelt að eyða því sem grætt hefur verið
upp. Góð umgengni og rétt viðhorf sérhvers einstakl-
ings er eina leiðin til að hreint land fái þrifist og barátt-
an skili árangri. Umhverfismál eru þjóðþrifamál í bók-
staflegri merkingu.
Ellert B. Schram
FÖSTUDAGUR 26. APRÍL 1991.
„Saddam Hussein hefur fengið þá verstu umfjöllun sem um getur í fjölmiðlum frá því Hitler var og hét, en
hann er síður en svo einsdæmi. Þvert á móti.“ Simamynd Reuter
Hugleiðingar
um styrjaldir
Mér þykir stundum, þegar ég
skrifa þessar greinar í DV, að ég
sé að færast of mikið í fang. Þær
stríðshörmungar og illskeytt sam-
skipti ríkja víða um heiminn, sem
ég hef gert að sérgrein minni, verða
ekki tjáðar á neinn þann hátt sem
lesendur skilja í blaðagreinum. Þau
400 orð sem ég hef til umráða í þess-
um dálki nægja engan veginn.
Það sem um er að ræða er örlög
fólks, þeir mannlegu harmleikir
sem faldir eru á bak við tölur og
híutleysislegar upplýsingar um
„viðræður ráðamanna".
Persónuleg kynni
En þegar að er gáð hef ég per-
sónulega ef til vill kynnst meiru
af örlögum fórnarlamba styijalda
en ég geri mér grein fyrir í fljótu
bragði. Eins og alhr íslendingar hef
ég blessunarlega aldrei kynnst
raunverulegum afleiðingum styrj-
alda. Ég hef samt komist nær því
en margir aðrir. Margt af því fólki
sem mótaði hugsunarhátt minn og
viöhorf í barnæsku var einmitt
fórnarlömb styijaldar, flóttafólk
frá Þýskalandi sem faðir minn tók
inn á heimili fjölskyldunnar og
reyndi aö hjálpa.
Faðir minn var læknir sem hafði
fengið sérmenntun sína í Þýska-
landi Hitlers á árunum 1932 til 1936.
Hann eignaðist marga vini þar í
landi á þeim árum, og á árunum
eftir 1945 sýndi hann hug sinn til
þeirra í verki. Allt frá 1945, þegar
ég var fimm ára, voru flóttamenn
frá Þýskalandi á heimihnu. Þeim á
ég meðal annars að þakka að þýsk
tunga er enn þann dag í dag mér
jafntöm og íslenska.
Þetta fólk sagði mér sögur, og
ennþá frekar gaf mér í skyn ótal-
margt um ógnir stríðs. Sú hfs-
reynsla, sem þetta fólk miðlaði
mér, hefur meira en allt annað
valdið því að hugur minn beindist
snemma að styrjöldum og þá fyrst
og fremst orsökum þeirra, undir-
rótum og afleiðingum.
Það heimspólitíska yfirlit, sem ég
hef aflað mér síðan, byrjaði með
könnun á Napóleonsstríðunum.
Sem bam var ég fullur aðdáunar á
Napóleon, í barnslegri hrifningu á
herstjómarlist Napóleons við
Austerlitz og Jena gleymdist að
hann var Hitler síns tíma, harð-
stjóri sem ekki hefur eignast jafn-
ingja enn þann dag í dag.
Næst á eftir Napóleon kom Bis-
marck, og barátta hans fyrir sam-
einingu þýsku ríkjanna. Þaö endaði
vitaskuld í Königraetz, og í ennþá
meira blóðbaöi við Sedan 1870, og
síöan í fyrri heimsstyijöldinni. Allt
þetta þótti mér merkilegt, en tók
það ekki persónulega.
Minn skilningur
Nú í seinni tíð, eftir að ég komst
Kjallaxiim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður '
til vits og ára, er ég farinn að skilja
hvað styrjaldir eru í raun og veru.
Þær snúast ekki aðeins um heims-
pólitík og valdajafnvægi, enda þótt
þetta tvennt sé venjulega undirrót-
in, þær snúast um fólk sem htlu
sem engu ræður um sín eigin ör-
lög. - Nær allir sem farast í stríði
nú á dögum eru óbreyttir borgarar,
um 90 af hundraði þeirra sem láta
lífið eru konur, börn og gamal-
menni.
En minn skilningur af styijöldum
er mótaður af flóttafólkinu frá
Þýskalandi. Sá hrylhngur sem loft-
árásimar á Berlín voru fyrir varn-
arlaust fólk hefur komist varanlega
til skila. Þegar loftárásirnar stóðu
yfir á dögunum í Bagdad varð mér
hugsað til frú Doenitz og Jarits-
hjónanna, sem voru gyðingar, og
höfðu misst allt sitt og allan sinn
tilverugrundvöh í sprengjuárás
1944 á Grunewaldhverfið í Berlín.
Þetta fólk varð vinir mínir í barn-
æsku, og þau báru beinin hér.
Síðar á ævinni hef ég kynnst
mörgu sem snertir hernað. Ég
þekki varnarkefi Nató jafnvel og
nokkur annar, ég hef séð kjarn-
orkutilraunir í Nevadaeyðimörk-
inni. Þau „vitrænu vopn“ sem not-
uð voru í árásum á írak voru kynnt
fyrir mér í miðstöð bandaríska
hersins fyrir flugskeytavopn, í
White Sands, Nýju-Mexíkó, fyrir 15
árum. - Mér er óhætt að fullyröa
að hernaður og vighúnaður eru
mál sem ég þaulþekki.
Ég hef líka kynnst öðrum hhðum
stríðs. Rústirnar í Beirút í Líbanon
líða mér seint úr minni, né heldur
það fólk sem þar tekst á við óyfir-
stíganlegan vanda. Sá vandi er ein-
faldlega að halda lífi, götumyndir
frá A1 Hamra eða Avenue de Gaulle
í Beirút gefa ekki rétta mynd.
í raun ekkert nýtt
Samt er það svo að stríösátökin í
Miðausturlöndum, sem hafa átt
athygli mína óskipta síðustu mán-
uði, ná ekki til mín á sama hátt og
ýmislegt annað. Kannski er ég orð-
inn einum of kaldur, útbrunninn
af of mörgum stríðum. Það er til-
tölulega einfalt að setja upp örlög
flóttafólksins á landamærum Tyrk-
lands og íraks sem eins konar
heimspólitíska jöfnu sem hægt er
að leysa með algebru. Algehra er
reyndar arahískt orð og þýðir gald-
ur.
Þetta er það sem „viðræður ráða-
manna“ snúast nú um. Kúrdar eru
„plága“ sem hafa plagað Tyrki, ír-
aka og írana síðustu hundrað ár.
Sú staðreynd að þetta fólk á sinn
tilverurétt hefur fallið í skuggann
af heimspólitíkinni.
Það sem nú er að gerast í Mið-
austurlöndum er í raun og veru
ekkert nýtt, þótt fjölmiðlar einbhni
á það. Fjöldamorð hafa verið póli-
tískt stjórntæki á þessum slóðum
frá örófi alda, og fjöldamorð gerast
enn þann dag í dag. Saddam Hus-
sein hefur fengið verstu umíjöllum
sem um getur í íjölmiðlum frá því
Hitler var og hét en hann er síður
en svo einsdæmi. Þvert á móti.
Stjórn hans í írak hefur þokað þjóð-
inni lengra í átt til lýðræðis og vest-
rænna gilda en þekkist nokkurs
staðar annars staðar meðal araba
nema hugsanlega í Sýrlandi. -
Þetta kann að virðast þverstæða
en í tilfinningahita stríðsins fer lít-
ið fyrir sanngirni.
Það sem gerist í stríði er aldrei
jafn hreint og beint og það er látið
hta út fyrir. Sjálfur trúi ég varlega
stríðsfréttum nema því sem ég
þekki af eigin raun, og ráðlegg öör-
um að gefa sig ekki blekkingum á
vald.
Gunnar Eyþórsson
„Það sem gerist í stríði er aldrei jafn-
hreint og beint og það er látið líta út
fyrir. Sjálfur trúi ég varlega stríðsfrétt-
um nema því sem ég þekki af eigin
raun.“