Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RViK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð i lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Áhrif Bandaríkjanna
Friðarráðstefnan í Madríd er hafin. ísraelsmenn og
arabar eru sestir að samningaborði. í fyrsta skipti í
sögunni standa ísraelsmenn og Palestínumenn hvorir
andspænis öðrum í þeim tilgangi að ná samkömulagi
um eitt viðkvæmasta og erfiðasta úrlausnarefni sam-
tímans. Tilvera tveggja þjóða er háð þessum fundi og
þeim viðræðum sem þar eiga sér stað.
Hér er mikið í húfi og enginn skal halda að niðurstöð-
ur náist í fyrstu atrennu. Til þess eru ágreiningsefnin
of mörg. Til þess þarf mikla þolinmæði og þrautseigju.
Til þess þarf að sætta of mörg sjónarmið. Aðalatriðið
er að stríðandi öfl hafa sest niður og eru byrjuð að tala
saman. Það er mikill árangur í sjálfu sér.
Engum ber að þakka þennan sögulega fund sem
James Baker, utanríkisráðherra Bandaríkjanna. Hann
hefur verið óþreytandi í friðarviðleitni sinni. Hann hef-
ur ferðast fram og aftur, til og frá Mið-Austurlöndum,
borið skilaboð á milli, borið klæði á vopnin og haft er-
indi sem erfiði. James Baker er Texasbúi og hefur kom-
ist til valda í utanríkisráðuneytinu bandaríska fyrir vin-
skap sinn við Bush forseta. En hann hefur sýnt og sann-
að að hann stendur undir þeim vanda sem hann hefur
tekist á hendur og kann meira fyrir sér en að græða á
olíuframleiðslu í Texas.
Framganga James Baker og Bandaríkjanna í þessu
máli hefur og dregið fram í dagsljósið þau miklu áhrif
sem Bandaríkin hafa og raunar þá yfirburðastöðu sem
þetta öfluga ríki hefur í heiminum. Sameinuðu þjóðirn-
ar hafa ekki haft bolmagn til að leysa deilurnar fyrir
botni Miðjarðarhafs. Sovétríkin hafa enga burði til að
skerast í leikinn og það er fyrir tilstilli Bandaríkja-
manna sem Gorbatsjov er mættur í Madríd. Það var og
fyrir orð Bandaríkjamanna sem ísrael og Sovétríkin
tóku aftur upp stjórnmálasamband. Það er meginskýr-
ing á breyttum viðhorfum í arabaheiminum að Sovétrík-
in eru ekki lengur það afl sem þau voru áður. Persaflóa-
stríðið færði aröbum heim sanninn um að það er aðeins
eitt riki í veröldinni sem hefur vald og áhrif til að stjórna
ferðinni og það eru Bandaríkin.
Friðarráðstefnan í Madríd er þar af leiðandi ekki
aðeins söguleg stund fyrir ísraelsmenn og araba og von-
ina um friðsamlega lausn á deilunum fyrir botni Mið-
jarðarhafs. Ráðstefnan er staðfesting á ægivaldi Banda-
ríkjanna í alþjóðamálum.
Þess frekar er ánægjulegt til þess að vita að Bandarík-
in beíta þessu valdi sínu og afli til að ná sáttum milli
stríðandi aðila. Bandaríkjamenn neita ekki aflsmunar
til að sölsa undir sig yfirráð. Þau standa ekki í landvinn-
ingum. Bandaríkin hafa tekið að sér hlutverk sáttasemj-
arans.
Því hlutverki má ekki gleyma og þeim þætti málsins
er vert að gefa gaum vegna þess að kalda stríðið milli
austurs og vesturs var meðal annars háð á þeim forsend-
um að hvorug valdablokkin mætti ná yfirburðum. Kenn-
ingin var sú að valda- og vopnajafnvægi milh risaveld-
anna varðveitti friðinn.
Nú er að koma í ljós að sú kenning var röng. Banda-
ríkin hafa beitt sér fyrir friðarráðstefnu í viðkvæmasta
deilumáli nútímans. Fulltrúar þeirra, með utanríkisráð-
herrann í broddi fylkingar, nota aðstöðu sína til að
knýja fram viðræður milli bandamanna sinna, ísraels-
manna, og hinna svörnu andstæðinga, arabanna. Það
er lofsvert framtak.
Ellert B. Schram
r ■
.Palestinumenn eiga 14 fulltrúa i sendinefndinni í Madríd
PLO á nýrri braut
Eitt af því sem gert hefur mögu-
legt að efna til ráðstefnunnar í
Madríd um Miðausturlönd er
breytt afstaða Palestínumanna. í
áratugi hefur barátta Palestínu-
manna byggst á þeirri óraunsæju
forsendu að arabaríkin muni koma
þeim til hjálpar og einfaldlega
ganga milli boís og höfuðs á ísrael
og knýja fram sigur hernaðarlega.
Þetta er sú lína sem PLO-samtökin
hafa fylgt, í orði kveðnu að minnsta
kosti, allt fram á síðustu ár. Enda
þótt Arafat, leiðtogi þeirra, hafi
1988 með óljósum hætti og í mikilli
andstöðu við félaga sína hálft í
hvoru viðurkennt tilverurétt ísra-
elsríkis fylgdi þar ekki hugur máli,
aö minnsta kosti ekki meðal þorra
liðsmanna PLO. PLO-samtökin eru
heildarsamtök, innan þeirra eru að
minnsta kosti 13 samtök af ýmsum
toga. Deild Arafats, A1 Fatah, hefur
verið öflugust og var á sínum tíma
skæðasti óvinur ísraels á hernað-
arsviðinu, sérstaklega áður en PLO
var rekið frá Jórdaníu í svarta sept-
ember 1970. Eftir það hafa aðrir
hópar verið enn herskárri en A1
Fatah, einkum PLFP-hópurinn og
DFLP-hópurinn sem undanfarið
hafa verið þeir sem herjað hafa á
ísrael í óþökk Arafats.
Pólitík og hernaður
Andstætt því sem ísraelsmenn
segja eru PLO ekki hernaðarsam-
tök til að fremja hryöjuverk, PLO
eru stjórnmálaleg yfirstjórn allra
samtaka Palestínumanna. Árið
1974 viðurkenndu öll arabaríki
PLO sem hina einu réttu fulltrúa
þeirra. PLO hafa þing, sem er æðsta
stjórn samtakanna og fram-
kvæmdanefnd, þar sem Arafat er
formaður en nú er svo komið að
Arafat hefur aðeins takmarkaða
stjórn á samtökunum, þau eru
margklofin. Eftir að ísraelsmenn
gerðu innrás sína í Líbanon 1982
og hröktu PLO í útlegð frá Beirút
til Túnis hafa tengsl samtakanna
við sjálfa íbúana á hemumdu
svæðunum minnkaö til muna en
samtökum íbúanna sjálfra vaxiö
ásmegin. Af þessu hefur leitt að
fram hafa komið nýir leiðtogar sem
eru ekki jafnbundnir af þeirri ein-
strengingslegu afstöðu sem ein-
kennt hefur PLO þar sem krafist
hefur verið sigurs yfir ísrael og
málamiðlunum hafnað. Þessir nýju
leiðtogar líta áfram á sig sem full-
trúa PLO því að PLO er áfram hið
eina raunverulega stjórnmálaafl
Palestínumanna. Til málamynda
er þó látið líta svo út að þeir séu
óháðir PLO á ráðstefnunni í
Madríd, það er skilyrði ísraels-
manna sem líta á PLO eingöngu
sem hermdarverkasamtök.
Intifadan og PLO
Intifadan, uppreisn íbúa her-
numdu svæðanna, sem staðið hef-
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
ur í rúm íjögur ár, hefur veikt stöðu
PLO. Eftir því sem betur hefur
komið í ljós að barátta með illu ber
engan árangur, þvi að Intifadan
hefur engum áþreifanlegum ár-
angri skilað, hefur forysta PLO lát-
ið það viðgangast að fram á sjónar-
sviðið kæmi ný kynslóð palest-
ínskra leiðtoga sem hefur aðrar
hugmyndir um lausn deilumál-
anna en hið steinrunna hatur síð-
ustu áratuga. Palestínumenn eiga
14 fulltrúa í sendinefndinni í
Madríd, engan þeirra beint tengd-
an PLO opinberlega en að auki eru
í Madríd hinir raunverulegu
áhrifamenn nefndarinnar, ráðgjaf-
arnefndin, sem hefur það óopin-
bera hlutverk aö tryggja að sjón-
armið PLO séu ríkjandi í málflutn-
ingi sendinefndarinnar. í þessari
ráðgjafarnefnd eru tveir af hinum
áhrifamestu nýju leiðtogum Palest-
ínumanna, Faisal Husseini og
Hanah Asrawi. Með því að hafa
Husseini í þessari áhrifastöðu utan
sjálfrar nefndarinnar er sniðgengið
bann ísraelsmanna við fulltrúum
frá Austur-Jerúsalem en Asrawi
hefur fyrir sitt leyti getið sér gott
orð fyrir rökfimi og mælsku í kapp-
ræðum í sjónvarpi, svo sem sjá
mátti á CNN síðastliðinn vetur.
Þau eru bæði nátengd PLO.
Nýir leiðtogar
Þessir nýju leiðtogar og einnig
dr. Haidal Abdel-Shafi, formaður
nefndarinnar, eru nú í þeirri að-
stöðu að hafa skyggt á sjálfan Ara-
fat sem leiðtogar Palestínumanna.
Þau Husseini, Asrawi og Abdel-
Shafi eru öll þeirrar skoðunar að
leiðin til lausnar sé að semja en
hætta vonlausri vopnaðri baráttu.
Þau hafa gert sér grein fyrir því
að við ofurefli er að etja en því fer
samt fjarri að allur almenningur á
hernumdu svæðunum hafi skyn-
semina að leiðarljósi. Þau eru tald-
ir svikarar af sumum og hinir
hörðustu reyna eftir megni að
spilla fyrir viðræðunum með of-
beldisverkum gegn ísrael og lífláts-
hótunum gegn hinum hófsamari
leiðtogum. Það er undir ísraels-
mönnum komiö hvort hinir hóf-
sömu leiðtogar endast í áhrifastöð-
um. Ef ekkert vinnst með samning-
um vegna óbilgirni Shamirs er við
því að búast að almenningur, sem
nú styður Husseini og hina fulltrú-
ana að miklum meirihluta sam-
kvæmt skoðanakönnunum, snúi
við þeim baki og halli sér aftur að
hinum ofbeldissinnuðu.
Skynsemi og staðreyndir
Undirrótin að breyttri afstöðu
PLO er niðurstaða Persaflóastríðs-
ins. Ósigur íraks var óræk sönnun
þess að árangurs í baráttunni er
ekki að vænta með vopnavaldi.
Jafnframt skilja Palestínumenn nú
að tíminn vinnur með ísrael. ísra-
elsmenn eru smám saman aö búa
til nýjar staðreyndir, byggðir gyð-
inga á hernumdu svæðunum eru
staðreynd sem ekki verður breytt.
Stefnan að óbreyttu er að halda
þeim áfram og jafnvel hrekja alla
íbúa hernumdu svæðanna yfir til
Jórdaníu. Ráðstefnan í Madríd er
tækifæri sem aðeins gefst einu
sinni. Ef hún strandar á afstöðu
þeirra hafa Palestínumenn endan-
lega tapað. Þeir hafa þegar sætt sig
við að endanleg lausn taki í fyrsta
lagi gildi eftir sex ár og að ekki
verði um sjálfstæði að ræða heldur
sjálfstjórn í einhverju formi í
tengslum við Jórdaníu og undir
eftirliti ísraels.
Ef ráðstefnan mistekst aftur á
móti vegna afstöðu ísraels hafa
ísraelsmenn fyrirgert allri velvild
á Vesturlöndum, fyrst og fremst í
Bandaríkjunum. ýegna þess hve
mikið er í húfl fyrir báða aðila er
ástæða til að vona að skynsemin
ráði nú í fyrsta sinn í sögu deilunn-
ar þótt þaö verði varla í fyrstu lotu.
Gunnar Eyþórsson
„Ráöstefnan í Madríd er tækifæri sem
aðeins gefst einu sinni. Ef hún strandar
á afstöðu þeirra hafa Palestínumenn
endanlega tapað."