Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1991, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1991.
15
Farseðill inn í framtíðina
„Bandartki Norður-Ameriku eru eitt slíkt stjórnarfarsriki, ein stjórnarfars-
leg heild, þar sem fjölmargar þjóðir búa,“ segir m.a. í greininni.
Samningsdrög EFTA og Evrópu-
samfélagsins (the European Com-
munity, EC), sem nú liggja fyrir,
hafa verið nefnd vegabréf íslend-
inga inn í 21. öldina eða farseðill
inn í framtíðina. Ef satt er frá sagt
og ef engin undirmál verða er
óhugsandi að ganga gegn samn-
ingnum og svipta íslensku þjóðina
eina tækifæri til framfara og vel-
megunar, að því er sagt er.
Felli Alþingi íslendinga samning-
inn erum við á köldum klaka. Vel-
megun er þá fyrir bí og eftir áratug
yrði þjóöarframleiðsla íslendinga
aðeins tíundi hiuti þess sem hún
ætti að vera, eftir þvi sem Ingjaldur
Hannibalsson sagði í Ríkisútvarp-
inu á dögunum.
íslandshaf - Evrópuhaf
Fyrir skömmu las ég áhtsgerð
fjögurra danskra stjórnmálaleið-
toga um Evrópusamfélagið EC og
evrópska efnahagssvæðið EES.
Þetta voru Uffe Ellemann-Jensen,
utanríkisráðherra og formaður
Vinstri flokksins, Svend Auken,
formaður danskra sósíaldemó-
krata, Thor Pedersen úr Hægri
flokknum, sem m.a. gegnir emb-
ætti samstarfsráðherra Norður-
landa í dönsku ríkisstjórninni, og
Bertil Haarder, skólamálaráðherra
Danmerkur.
Allt eru þetta gagnmerkir menn
og komnir miklu lengra en íslensk-
ir stjórnmálamenn því að þeir voru
allir sammála um að Norðurlöndin
fjögur, sem enn standa utan Evr-
ópusamfélagsins EC, ættu að gerast
aöilar þegar í stað. Þá heyrðist rödd
Norðurlanda í Evrópu. Svíar hefðu
þegar sótt um aðild, Finnar geflð
það í skyn. Norðmenn gerði bæði
að klæja og langa. Væri það skiljan-
legt eftir 400 ár undir danskri
stjórn, 100 ár undir sænskri og 5
ár undir þýskri stjóm á árum
seinni heimsstyrjaidarinnar.
En spá fjórmenninganna var hins
vegar sú að árið 2000 yrðu löndin
KjaUariiin
Tryggvi Gíslason
skólameistari
þijú öll orðin aðilar. Staða íslands
væri hins vegar mjög sérstök. Ef
ekki tækist aö koma í veg fyrir að
200 mílna landhelgi íslands yrði að
Evrópuhafi, eins og það var orðað,
gerðust íslendingar ekki aðilar að
Evrópusamfélaginu EC að
óbreyttu.
Lífið er fiskur - og peningar
Alit líf okkar snýst um fisk - og
peninga. Fram hjá því verður ekki
komist. Fullveldi, menningogþjóð-
tunga fá að fylgja með - ef við höf-
um efni á. Ef við eigum ekki ann-
arra kosta völ til að halda lífi en
gerast aöiiar að evrópska efnahags-
svæðinu - eða Evrópusamfélaginu
EC, þá gerum við það.
Að vísu sögðu sumir fyrir aldar-
íjórðungi að betra er að vera dauð-
ur en rauður. Það var þegar rauða
hættan reið yfir Evrópu. En auðvit-
að er betra að vera lifandi en dauð-
ur. Við bamakennarar vitnum
stundum í Hávamál þar sem segir
að betra sé lifðum en óliföum, halt-
ur ríður hrossi, hjörð rekur hand-
arvani, daufur vegur og dugir. Með
öðrum orðum: Þaö er betra að vera
lifandi en dauður - og við erum
frek til fjörsins, eins og eðlilegt er
- við viljum lifa.
Mér þykir að vísu illt að þurfa
að viðurkenna að eiga ekki fleiri
kosta völ. Mér hefur lengi þótt gott
að eiga margra kosta völ enda þótt
sá eigi kvöhna sem á völina. En við
eigum engra annarra kosta völ að
því er forsætisráöherra, utanríkis-
ráðherra og sjávarútvegsráðherra
segja. Og þá er að taka því. Þeim
verðum við að treysta. En áður en
ég sofna vært vildi ég gjarnan fá
að vita tvennt.
Löggjafarvald og fullveldi
Stefán Már Stefánsson, prófessor
við Háskóla íslands, hefur sagt aö
formlegt löggjafarvald verði áfram
í höndum Alþingis. íslendingar
verði hins vegar að samþykkja lög
sem samþykkt verða í aðildarlönd-
um Evrópusamfélagsins EC. Hann
segir líka að öryggisákvæði þau
sem fylgja slíkum samningi - girð-
ingamar sem utanríkisráðherra
nefnir svo - muni naumast halda
enda séu undantekningar og örygg-
isákvæði andstæð samningum af
þessu tagi.
Ofan á þetta bætist svo að slíkir
milliríkjasamningar eru í eðli sínu
breytanlegir (dynamískir). Samn-
ingurinn gæti því leitt til inngöngu
í Evrópusamfélagiö EC sem ekki
aleinasta stefnir að sameiginlegu
efnahagssvæði eða sameiginlegum
innri markaði, þar sem gildir fjór-
frelsið margnefnda, heldur er
stefnt að einu myntsvæöi og að
póhtísku bandalagi - þ.e. einu
stjómarfarsríki.
Ef til vill er þetta ekki eins illt
og af er látið. Þjóðríkið er dautt í
hinni nýju evrópsku viöskipta-
heild, segja þeir sem vitið hafa.
Smáþjóðir geta líka lifað af í stærri
stjórnarfarslegri heild, stærra
stjórnarfarsríki, og haldiö menn-
ingu sinni og þjóðtungu. Fjölmarg-
ar smáþjóðir lifa nú í stærri stjórn-
arfarsríkjum. Óþarft ætti að vera
að nefna dæmi um þær þjóðir.
Bandaríki Norður-Ameríku eru
eitt shkt stjórnarfarsríki, ein
stjórnarfarsleg heild, þar sem fjöl-
margar þjóðir búa, og í Vestur-
Evrópu em dæmin mýmörg:
Grænlendingar og Færeyingar í
Danmörku, Samar i Noregi, Finnar
í Svíþjóð, sænskumælandi Álands-
eyingar í Finnlandi, Frísar í Hol-
landi, Baskar á Spáni og Kúrdar í
Tyrklandi.
En það er rétt að gera sér grein
fyrir áhættunni sem kann að fylgja
hinu evrópska efnahagssvæði EES
- að ekki sé talað um aðild að Evr-
ópusamfélaginu EC. Þegar menn
ganga í hjónaband gera flestir sér
grein fyrir aö mikil breyting verður
á högum manna, karla og kvenna,
og margir una þessum breytingum
vel, láta af fullveldi sínu fyrir ann-
að betra. En menn verða að gera
sér grein fyrir að hverju þeir ganga.
Tryggvi Gíslason
„Ef til vill er þetta ekki eins illt og af
er látiö. Þjóðríkið er dautt í hinni nýju
evrópsku viðskiptaheild, segja þeir sem
vitið hafa. Smáþjóðir geta líka lifað af
í stærri stjórnarfarslegri heild, stærra
stjórnarfarsríki, og haldið menningu
sinni og þjóðtungu.“
Hvað varð um Fjallasjóðinn?
... að forstjóri ATVR eigi héðan í frá bágt með að neita þeim um sölu
áfengis í útsölum einkasölunnar sem bjóða hæstu framlögin ... ?
Forstjóri Áfengis- og tóbaks-
verslunar ríkisins hefur lotið svo
lágt að svara í DV 30. október sl.
grein minni í DV frá 22. þess sama
mánaðar. Ég segi „lotið svo lágt“
vegna þess að honum finnst það
bókstaflega viðeigandi að setja sig
á háan hest með persónulegum
umvöndunum og illkvittni en forð-
ast kjama málsins með blekking-
um og yfirvarpi. Sem hluthafi i ís-
lenska ríkinu og þar með vinnu-
veitandi forstjórans þykir mér
hann setja niður um marga þuml-
unga og vera stétt sinni og stöðu
til lítils sóma með shku yfirlæti.
Grímulaus mútuþægni?
Til þess að lesendur komist nú á
ný á snoðir um efnið þá snerist
grein mín um myndskreyttar frétt-
ir frá ÁTVR (og Fríhöfninni) um
stofnun Fjallasjóðs sem tæki við
frjálsum framlögum erlendra við-
skiptavina stofnenda sjóðsins. Ég
bið lesendur að lesa ofangreinda
setningu aftur, hægt og rólega.
Myndskreytingin náði yfir afhend-
ingu fyrsta framlagsins, jafnvirði
fjögurra mihjóna króna í Fjalla-
sjóðinn, í hendur forstjóra ÁTVR í
eigin persónu.
Ég spurði einfaldlega hvað svona
lagað ætti að þýða þegar í hlut eiga
einkasölur og einokunarforstjórar
sem velja viðkomandi vaming til
sölu úr miklu framboði. DV sleppti
að vísu spumingarmerki í fyrir-
sögn (og niðurstöðumálsgrein) úr
handriti minu en það breytir í engu
eðh máls míns. Og ég gat þess einn-
ig, sem er staðreynd, að Fjallasjóð-
ur einkasölufyrirtækjanna er ekki
KjaHarinn
Herbert Guðmundsson
félagsmálafulltrúi
Verslunarráðs íslands
í verkahring þeirra sem er tak-
markaður af lögum.
í því svari forstjóra ÁTVR, sem
hér er á dagskrá, víkur hann sér
undan því að minnast á þennan
Fjallasjóð sinn sem er málið. Hann
kýs að útskýra eingöngu tildrög og
ráðstöfun fyrsta framlagsins upp á
einar fjórar milljónir, með skír-
skotun til ættjarðarástar sendend-
anna. Jafnframt vísar hann til ann-
arra dæma í sömu veru fyrir stofn-
un Fjahasjóðsins, eins og erlendir
áfengisframleiðendur almennt hafi
gert íslenska landvernd að sínu
hjartans máli. Það á auðvitað ekki
að hvarfla að mér né öðrum að
nákvæmlega öh þessi framlög teng-
ist sérstökum áhugamálum for-
stjóra ÁTVR sem er jafnframt for-
seti Ferðafélags íslands.
Kjarni málsins
Kjarni máls míns varðandi ÁTVR
og skyldulið í þessari umfjöllun er
einfaldlega sá að boðið hefrn- verið
af hálfu einkasölufyrirtækja ríkis-
ins með tilstyrk tveggja ráðuneyta,
að erlendir, takið eftir aðeins er-
lendir, áfengisframleiðendur eigi
þess kost að veita fé í sérstakan
gælusjóð utan verkahrings þessara
fyrirtækja.
Það er staðreynd, m.a. með thvís-
un th bréfa fjármálaráöuneytisins
th umboðsmanns Alþingis, að for-
stjóri ÁTVR hefur alræðisvald um
innkaup áfengis fyrir útsölur
einkasölunnar. Hann á þetta val.
Hann er jafnframt form^ður Fjaha-
sjóðs sem þyggur framlög seljenda
til ÁTVR. Forstjóri ÁTVR á leik á
borði því að framboð af áfengi er
langt umfram það sem ÁTVR ræð-
ur við að koma í sölu.
í máh mínu fólust ekki ásakanir
heldur viðvaranir. Hættan á mis-
notkun valdsins eru svo augljósar
í þessu thviki. En ég leyni því ekki,
eins og lesa má úr því sem að fram-
an er sagt, að mér finnst framvind-
an orðin meira en htið grunsamleg.
Það að forstjóri ÁTVR hefur skotið
sér undan því að nefna þennan
Fjallasjóð sinn í yfirlætisfuhu svari
við gagnrýni minni hleður undir
slíka ályktun um að maðkar séu í
mysunni. Og hvarflar það ekki líka
að lesendum að forstjóri ÁTVR eigi
héðan í frá bágt með að neita þeim
um sölu áfengis í útsölum einkasöl-
unnar sem bjóða hæstu framlögin
í Fjahasjóð ÁTVR og Fríhafnarinn-
ar? - Hvað sem ahri forsögu hður.
Herbert Guðmundsson
„Það er staðreynd, m.a. með tilvísun
til bréfa fjármálaráðuneytisins til um-
boðsmanns Alþingis, að forstjóri ÁTVR
hefur alræðisvald um innkaup áfengis
fyrir útsölur einkasölunnar.“