Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 19. NÓVEMBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Barnaleg „handafls"trú
Ríkisstjómin hefur greinilega vísað á bug kröfum
verkalýðsfélaga um þriggja prósentustiga vaxtalækkun
með „handafli“ eins og sagt er. Verði einhver vaxta-
lækkun þáttur aðgerða í efnahagsmálum nú, verður hún
örugglega htil sem engin. í rauninni er sannast sagna,
að allt tahð um „vaxtalækkun með handafh“, er býsna
bamalegt eins og málum er komið.
Á fundi miðstjórnar ASÍ og formanna landssambanda
innan þess um helgina vom nánast sett þau skilyrði
fyrir áframhaldandi tilraunum til „þjóðarsáttar“ um
leiðir í efnahags- og atvinnumálum, að ríkisstjórnin sæi
um, að vextir lækkuðu strax um þrjú prósentustig. Bjöm
Grétar Sveinsson, formaöur Verkamannasambandsins,
sagði þá í viðtali við DV, að það væri skilyrði af sinni
hálfu, ef búa ætti til einhvem pakka, að vextir lækkuðu
þegar í stað sem þessu næmi.
Eftir viðræður ráðherra við bankamenn í fyrradag,
sagði Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra á hinn bóginn,
að áhugi væri á að tryggja það, sem hann nefndi raun-
hæfa vaxtalækkun. Engar skyndibreytingar væru í að-
sigi í þessum efnum. Talaö var um, að vextir hefðu frem-
ur lækkað á árinu að öhu samanlögðu. Bankamenn
hafa ekki verið á einu máh um, hvort vextir mundu
lækka nú á næstunni eða ekki. Jón Sigurðsson sagði
eitthvað á þá leið, að héldist „stöðugleiki“ í efnahagsmál-
um, gætu vextir lækkað eitthvað. í viðtah við DV sagði
Jón Sigurðsson, að handaflsaðferð við að lækka vexti
væri meiningarleysa.
í raun er út í hött að tala um, að handaflsaðferö
gæti staðizt við vaxtalækkun um þessar mundir.
Vaxtaákvarðanir hafa síðustu árin orðið æ frjálsari.
Rétt er, sem Friðrik Sophusson íjármálaráðherra sagði
í viðtah við DV, að hann ofurvel gæti lækkað vexti á
ríkisskuldabréfum „niður í eitt prósent“ en setið svo
uppi með bréfin óseljanleg. Svipað ghdir um vaxtalækk-
anir með þeim hætti yfirleitt, þótt minni væru. Efnahag-
urinn mundi ekki geta rétt úr kútnum við vaxtalækk-
un, sem ekki væri í samræmi við markaðinn. Þetta
ætti að sjást enn skýrar, ef athugað er, að samræmi
þarf að vera milli þriggja þátta, þannig að ekki væri
hægt að halda til dæmis genginu föstu, hafa lága vexti
og samtímis mikinn haUarekstur hjá ríkinu. Menn gætu
til dæmis snúið ser að vöxtunum, ef vtidi, en þá yrði
gengið vafalaust að láta undan. Þetta ætti fólk að at-
huga, þegar rætt er um verulegar breytingar á vöxtum
„með handafh“. Ekki verður á aUt kosið, og eitthvað
léti undan.
Ekki stoðar að kreíjast aukinna útgjalda og umsvifa
af ríkinu, samtímis því að vaxtalækkunar er krafizt.
Það gengur ekki upp.
Margir nefna, að vextir hafi lækkað nokkuð í kjölfar
fyrri „þjóðarsátta“. En menn skyldu athuga, hvemig
sú staða var. Samkomulag um vaxtalækkun byggðist á
frjálsum vaxtaákvörðunum. Með kjarasamningunum
var tryggt, að launabreytingar yrðu htlar sem engar,
og á þeim forsendum var ljóst, að verðbólga yrði nær
engin. Þar sem verðlag hækkaði lítið, var lækkun nafn-
vaxta í fuUu samræmi við markaðinn. Nú, síðasthðið
vor, höfðu bankar farið sér hægt í vaxtalækkun, sem
þó var á teikniborðinu og efnahagslegar aðstæður köU-
uðu á. Þeir biðu kjarasamninganna. Vaxtabreytingin í
þeirri stöðu var því einnig í samræmi við aðstæður á
markaði eins og jafnan þarf að vera, eigi að lækka vexti.
Haukur Helgason

1
wBKr ii
Greinarhöf. segir „spariskatt“ draga úr neyslu, einkum hjá þeim tekjuhærri, svo og úr neyslu lúxusvarnings
sem að mestu er innfiuttur.
Fjárfestingarsjóðir
í nýlegri grein, sem birtist í DV,
lagði ég til, til lausnar á aðsteðjandi
efnahagsvanda, að stofnaðir yrðu 3
tíl 5 íjárfestingarsjóðir í eigu einka-
aðila (skattgreiðenda) án ríkisaf-
skipta. Að þessir sjóðir yrðu Qár-
magnaðir með eins konar „spari-
skatti" sem yrði ígildi ákveðinnar
prósentu í tekjuskatti. Að sá
„spariskattur", sem greiddur yröi
af einstaklingum, gæfi samsvar-
andi eignaraðild að þessum sjóð-
um. Hlutabréf þeirra yrðu síðan
markaðsgeng að liðnum ákveðnum
tíma eöa jafnvel strax.
Markmið sjóðanna fyrstu 2-3 ár-
in yrði aö styrkja eiginfjárstöðu
sjávarútvegsins, vinna að hagræð-
ingu, úreldingu og samruna fyrir-
tækja og að styrkja þær lánastofn-
anir sem honum þjóna, s.s. Lands-
bankann, með hlutabréfakaupum.
Hér verður íjallað nánar um þessa
hugmynd.
Fjármögnunin
Hvert viðbótarprósent í tekju-
skattí skilar um 2 milljörðum
króna. Ef gert væri ráð fyrir að
„spariskatturinn" næmi sem svar-
aði 3 prósentustigum rynnu um 6
milljarðar króna í sjóðina á ári. Að
sjálfsögðu mætti útfæra hátekju-
skatt þar inni. Á tímabih „spari-
skattsins" (2-3 ár) rynnu því 12 tíl
18 milljaröar króna í sjóðina.
Útgáfa hlutabréfanna gætí t.d. átt
sér stað á þriggja mánaða fresti og
dreifing skattgreiðenda á sjóðina
gætí tengst stafrófi, fæðingardegi
o.s.frv. Fjölmargar útfærslur koma
auðvitað til greina.
Hvers venga 3-5 sjóðir?
Ástæðan fyrir stofnsetningu fleiri
en eins sjóðs er valddreifingin og
samkeppnin milii þeirra. Bæði
þurfa sjóðimir að standa sig gagn-
vart hluthöfum sínum (halda uppi
verði hlutabréfanna) og aö kapp-
kosta að gera góð viðskiptí. Einn
sjóður yrði of umfangs- og valda-
mikill.
Eigendur sjóðanna (skattgreiö-
endur) myndu halda stofnfund og
kjósa sér stjóm, sem síðan réöi
rekstraraðila. Sjóðimir mynduNað
sjálfsögðu lúta öllum reglum sem
um slíka sjóði gilda. Hlutafélaga-
fundir yrðu haldnir reglulega,
hlutabréfin skráð á markaði og því
viðhöfð nákvæm reikningsskil.
Upphaf Eimskips er gott dæmi um
fyrirtæki sem var í dreifðri eign.
Markmið sjóðanna
Eins og áður segir er markmið
sjóðanna að styrkja eiginfjárstöðu
sjávarútvegsins, stuðla að hagræð-
ingu, úreldingu og samruna fyrir-
tækja, og aö styrkja lánastofnanir
sem þjóna greininni með hluta-
bréfakaupum. Sjóðimir mundu að
sjálfsögðu reyna að tryggja fjöl-
breytta •eignarsamsetningu til að
styrkja gengi hlutabréfa sinna.
Þeir gætu þess vegna keypt hluta-
bréf í öflugum sjávarútvegsfyrir-
tækjum, náð samningumm viö
lánastofnanir (fyrirtæki) um yfir-
KiaUarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
þjóðhagfræðingur
leyti htt þróuð. Fjölmörg fyrirtæki
em ekki skráð á hlutabréfamark-
aði, em lokuð og hafa lélega bók-
haldsstýringu. Aðlögun sjávarút-
vegsins að virkum hlutabréfa-
markaði opnar mikla möguleika í
framtíðinni.
í öðm lagi vegur þessi leið mun
þyngra en sú sem er í umræðunni.
Þar er talað um eftirgjöf á sköttum
tíl sjávarútvegsins upp á 2 mihj-
arða króna og hugsanlega lækkun
á vöxtum upp á 1 mihjarð. Hér er
hins vegar verið að tala um 6 mihj-
arða króna árlega. Þá felur þessi
leið í sér mun meiri hvatningu tíl
árangurs með nýjum vinnubrögð-
um, meiri ábyrgö, aðhaldi og þátt-
töku mun fleiri aðila. Af reynslunni
má dæma að hin leiðin dugar
skammt, eftír nokkra mánuði verð-
ur sjávarútvegurinn farinn að
„Engin ástæöa er til að örvænta eða
gefast upp og grípa til gamalkunnra
úrræða því okkur miðar vel í þeirri
efnahagskreppu sem er 1 umheiminum
og efnahagsþrengingum sem yfir okk-
ur hafa dunið.“
töku á illa reknum fyrirtækjum
með hagræðingu og samruna fleiri
fyrirtækja í huga. Sömuleiöis geta
þeir náð samkomulagi við vel rekin
fyrirtæki um kaup á vissum rekstr-
areiningum uppleystra fyrirtækja.
Þá geta þeir selt úr landi úrelt skip
o.s.frv.
Síðast en ekki síst geta þeir unnið
að eflingu sjávarútvegsins með
stuöningi við nýsköpun í fuh-
vinnslu, með stuðningi við mark-
aðsmál erlendis og með eignarþátt-
töku í fyrirtækjum sem eru að
reyna ná fótfestu á erlendri grund.
Fjölmargir möguleikar eru fyrir
hendi en hingað tíl hefur vantað
eigið fiármagn sem vel er farið með.
Að líkindum munu verða þó-
nokkur afFóh af hlutabréfum þess-
ara fiárfestingarsjóða th að byija
með enda vandi sjávarútvegsins
umtalsverður nú. Hins vegar, ef
þess starfsemi tekst að óskum, er
ekki að efa að gengi hlutabréfanna
mun hækka verulega í framtíðinni.
Enda fuhyrða flestir að ef sjávarút-
vegurinn væri rekinn með sem hag-
kvæmustum hættí, þ.e. ef búið væri
sneiða af aha offiárfestingu, væri
greinin vel aflögufær með jafnvel
tug mhljarða króna í veiðheyfa-
gjald. Svo þessi „spariskattur“ mun
áreiðanlega skila sér vel til baka.
Ávinningur
Margvíslegur ávinningur er af
þessari leið. í fyrsta lagi stuðlar
hún að skarpari skhum nhlh eign-
araðhdar fyrirtækja og sfiómunar
þeirra. Hún eflir verulega hinn
unga hlutabréfamarkað, og styrkir
th muna lífsnauðsynleg tengsl við
höfuðatvinnugrein þjóðarinnar,
sem viðskiptalega eru aö mörgu
kvabba á ný um aðgerðir. Það þarf
m.ö.o. aðhald og ábyrgð, sem ein-
ungis fæst með ráðstöfun á eigin
fiármagni, þ.e. mínu og þínu. Sjáv-
arútvegurinn þarf einnig öflugan
styrk ef nýta á framtíðarmöguleika
hans í nýju umhverfi í alþjóðasam-
starfi (EES).
Að síðustu má nefna að við-
skiptajöfnuður landsins hefur ver-
ið mjög óhagstæður síðustu árin,
en hann var neikvæður um 814%
af landsframleiðslu á þessu og síð-
asta ári. Þá hafa skuldir þjóðarbús-
ins erlendis tvöfaldast á þessum
áratug. Ofangreind leið „spari-
skatts“ myndi draga úr neyslu og
þá meira hjá þeim tekjuhærri og
þar með úr neyslu lúxusvamings
sem aö mestu er innfluttur. Viö-
skiptajöfnuöurinn yrði því hag-
stæðari og vegna „skattspamaöar-
ins“ myndi draga úr erlendri
'Skuldasöfnun. Við væmm í raun
að neyta þess sem við höfum ráð
á, en ekki að skuldsefia bömin okk-
ar í sama mæh og áður. Þá dregur
aukinn spamaöur úr þrýstíngi á
vextina og ef vel tekst th styrkist
gengið verulega.
Það er fuh ástæða til að íhuga
mjög vandlega þær leiðir sem grip-
ið verður til á næstunni. Engin
ástæöa er th að örvænta eða gefast
upp og grípa til gamalkunnra úr-
ræða því okkur miðar vel í þeirri
efnahagskreppu sem er í umheim-
inum og efnahagsþrengingum sem
yfir okkur hafa duniö. Aöalatriðið
er að efnahagsaðgerðimar séu sið-
ferðhega réttar, eigi viö í markaðs-
hagkerfi og kalh fram ábyrgð, að-
hald og frumkvæði tíl nýsköpunar,
en séu ekki skammtíma reddingar.
Jóhann Rúnar Björgvinsson